DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Rozprawy
DOI Artikel:Drecka, Wanda: Polskie Cranachiana
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.38029#0042
WANDA DRECKA
Treść obrazów znamionuje upodobanie właścicie-
la — zdaje się, że ten rodzaj twórczości cieszył się
specjalnym powodzeniem, skoro Henryk Saski zama-
wia u Cranacha frywolne rysunki dla ozdoby luf
armatnich80.
W zbiorach Adama Branickiego81, a poprzednio
jego dziada — Konstantego82, znajdowała się Venus
i Amor (il. 11; deska lipowa, ol. temp., wym. 50X34 cm,
nie sygn., nie dat.), charakterystyczna dla późnego
okresu twórczości mistrza, o drobnej budowie kobie-
cego ciała, przesadnie wydłużonych nogach powykrę-
canych nienaturalnie (stopy ustawione do siebie pod
kątem prostym). Naga jej postać odbija się od ciem-
nego poszycia krajobrazu. Wdzięcznym, karcącym ru-
chem dłoni wskazuje na Amora, który
''zdaje się tylko co sfrunął na ziemię ze
swoją zdobyczą i jeszcze nie odczuł na-
stępstw swego czynu. Moralizatorski wiersz
łaciński umieszczony ostentacyjnie na bia-
łej tablicy w lewym górnym rogu obrazu
torował drogę pięknej Venus w środowisku
mieszczańskim, w którym tkwił Cranach:
II. 21. Fragment il. 16 (Fot. Muz. Narodowe w Poznaniu)
80 Glaser C., jw., s. 175.
81 Tomkiewicz W., Katalog obrazów
wywiezionych z Polski, jw., s. 71, 161,
tabl. 154.
82 Żmigrodzki M., Katalog obrazów
należących do JW Pana Hr. Konstantego
Branickiego znajdujących się w r. 1882
w jego mieszkaniu na ulicy Pentkievre
nr 22 w Paryżu, rkps Wilanów.
83 Glaser C., jw., s. 9.
84 Friedlander M. J. u. Rosenberg J.,
jw., poz. 161.
85 Jw., poz. 163.
86 Jw., poz. 202.
87 Jw., poz. 204.
88 Zimmerman E. H., Beitrage zur
Iconographie Cranachscher Bildnisse,
Zeitschrift fur Kunstwissenschaft, Bd.
9 (1942), H. 7.
„Tuum puer alveolo furatur mella cupido
furanti digitum cuspide fixit apis
sic etum nobis brevis et peritura voluptas
quam petinus tristi mixta dolore nocet“
Glaser datuje manieryczny okres
u Cranacha na lata 1530—40 twierdząc,
że odpowiada on współczesnemu niemiec-
kiemu smakowi XX wieku83. Karkołom-
ne ustawienie nóg pojawia się już w 1526
roku na obrazie Ewy ze zbiorów Viscont
Lee of Fareham w Richmond84, potem
powtórzy się w 1528 r. w przedstawieniu
Ewy z Florencji (z galerii Uffizich)85 czy
Venus z Kopenhagi (Statens Museum for
Kunst)86, najwcześniejszym opracowaniu
tego tematu, w którym odnajdziemy
dużo analogii do naszego obrazu zwłasz-
cza w postaci Amora. Typ twarzy war-
szawskiej Venus jest najbardziej zbli-
żony do Venus z szalem z Frankfurtu,
datowanej na r. 15 3 287 lub do portretu
księżniczki Marii Saskiej z Muzeum
w Lyonie, z 1534 r., zidentyfikowanego
przez Zimmermana88. Te analogie datują
28
Treść obrazów znamionuje upodobanie właścicie-
la — zdaje się, że ten rodzaj twórczości cieszył się
specjalnym powodzeniem, skoro Henryk Saski zama-
wia u Cranacha frywolne rysunki dla ozdoby luf
armatnich80.
W zbiorach Adama Branickiego81, a poprzednio
jego dziada — Konstantego82, znajdowała się Venus
i Amor (il. 11; deska lipowa, ol. temp., wym. 50X34 cm,
nie sygn., nie dat.), charakterystyczna dla późnego
okresu twórczości mistrza, o drobnej budowie kobie-
cego ciała, przesadnie wydłużonych nogach powykrę-
canych nienaturalnie (stopy ustawione do siebie pod
kątem prostym). Naga jej postać odbija się od ciem-
nego poszycia krajobrazu. Wdzięcznym, karcącym ru-
chem dłoni wskazuje na Amora, który
''zdaje się tylko co sfrunął na ziemię ze
swoją zdobyczą i jeszcze nie odczuł na-
stępstw swego czynu. Moralizatorski wiersz
łaciński umieszczony ostentacyjnie na bia-
łej tablicy w lewym górnym rogu obrazu
torował drogę pięknej Venus w środowisku
mieszczańskim, w którym tkwił Cranach:
II. 21. Fragment il. 16 (Fot. Muz. Narodowe w Poznaniu)
80 Glaser C., jw., s. 175.
81 Tomkiewicz W., Katalog obrazów
wywiezionych z Polski, jw., s. 71, 161,
tabl. 154.
82 Żmigrodzki M., Katalog obrazów
należących do JW Pana Hr. Konstantego
Branickiego znajdujących się w r. 1882
w jego mieszkaniu na ulicy Pentkievre
nr 22 w Paryżu, rkps Wilanów.
83 Glaser C., jw., s. 9.
84 Friedlander M. J. u. Rosenberg J.,
jw., poz. 161.
85 Jw., poz. 163.
86 Jw., poz. 202.
87 Jw., poz. 204.
88 Zimmerman E. H., Beitrage zur
Iconographie Cranachscher Bildnisse,
Zeitschrift fur Kunstwissenschaft, Bd.
9 (1942), H. 7.
„Tuum puer alveolo furatur mella cupido
furanti digitum cuspide fixit apis
sic etum nobis brevis et peritura voluptas
quam petinus tristi mixta dolore nocet“
Glaser datuje manieryczny okres
u Cranacha na lata 1530—40 twierdząc,
że odpowiada on współczesnemu niemiec-
kiemu smakowi XX wieku83. Karkołom-
ne ustawienie nóg pojawia się już w 1526
roku na obrazie Ewy ze zbiorów Viscont
Lee of Fareham w Richmond84, potem
powtórzy się w 1528 r. w przedstawieniu
Ewy z Florencji (z galerii Uffizich)85 czy
Venus z Kopenhagi (Statens Museum for
Kunst)86, najwcześniejszym opracowaniu
tego tematu, w którym odnajdziemy
dużo analogii do naszego obrazu zwłasz-
cza w postaci Amora. Typ twarzy war-
szawskiej Venus jest najbardziej zbli-
żony do Venus z szalem z Frankfurtu,
datowanej na r. 15 3 287 lub do portretu
księżniczki Marii Saskiej z Muzeum
w Lyonie, z 1534 r., zidentyfikowanego
przez Zimmermana88. Te analogie datują
28