DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Rozprawy
DOI Artikel:Drecka, Wanda: Polskie Cranachiana
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.38029#0043
POLSKIE CRANACHIANA
zaginioną Venus z polskich zbiorów na lata 1532-34.
Friedlander i Rosenberg notują w swoim katalogu
8 pozycji analogicznego przedstawienia Venus i Amo-
ra z ukradzionym plastrem miodu, nasza więc byłaby
dziewiątą interpretacją tematu zaczerpniętego z Theo-
kryta.
W posiadaniu St. Dziewulskiego znajdowała się
Diana Łukasza Cranacha St. (półsiedząca, na tle pej-
zażu z sarenkami), sprzedana do zbiorów prywatnych
w Warszawie ok. 192*3 r. Friedlander i Rosenberg
wymieniają jako pochodzącą z polskich zbiorów „Nim-
fę źródlaną", będącą w 1932 r. w paryskich zbiorach
prywatnych, w r. 1925 w zbiorach Rudolfa Oppen-
heima w Berlinie, przedtem w handlu berlińskim (il.
12)89, prawdopodobnie identyczną z „Nimfą spoczywa-
jącą" Ł. Cranacha St., wystawioną w Warszawie
w Pałacu Bruhlowskim w 1880 r. jako własność Ja-
na Sulatyckiego80.
Żadnego więc przedstawienia mitologicznego chy-
ba nie brak w polskich zbiorach. „Herkules przy ką-
dzieli", to również jeden z bardziej ulubionych tema-
tów Cranacha. Rozmieszczał on na gładkim ciemnym
tle całe towarzystwo we współczesnych strojach. Do-
szukiwano się w tym nawet satyry na lekkomyślne
życie księcia Maximiliana 01. Jedynie Herkules wystę-
pował niekiedy półnagi w skórze. Takim go widzimy
w obrazie ze zbiorów artysty malarza i kolekcjonera
Kolasińskiego (il. 13; sygnowanym, datowanym 1531,
w sprzedaży w Berlinie w 1917 r.)92. Innym już warian-
tem są warsztatowe prace w Muzeum Sztuki w Łodzi
i w Muzeum Narodowym w Poznaniu. Obraz Kolasiń-
skiego jest najbardziej zbliżony do Herkulesa i Om-
phale z 1532 r. z Deutsches Museum w Berlinie. Fried-
lander i Rosenberg wiążą go z obrazem z Braunschwei-
gu z 1537 r„ na co nie wskazuje ani układ grupy, ani
typ postaci. W warszawskim i berlińskim obrazie za-
bite ptactwo wiszące na ścianie to studia z natury, re-
miniscencje artysty z polowań książęcych, w których
brał udział ze szkicownikiem w ręku. Gabinet Rycin
w Dreźnie posiadał szkice Cranacha St. zabitego ptac-
twa, gdzie jeden nosił datę 1530 r.93.
Lukrecja Łukasza Cranacha St. z Galerii Malar-
stwa Obcego w Muzeum Narodowym w Warszawie84
(il. 14) przedstawia ulubiony temat Odrodzenia — apo-
89 Friedlander M. J. u. Rosenberg J., jw., s. 89,
poz. 323.
80 Katalog obrazów starożytnych, znajdujących
się na wystawie urządzonej w Pałacu Bruhlowskim,
Warszawa 1880, poz. 3'5, s. 21.
91 Katalog der Gemalde Galerie im Grafl. Miel-
zynski’schen Museum des Tow. Przyj. Nauk zu Posen,
Posen 1912, s. 31.
92 Sammlung des verstorbenen Herm A. von Ko-
lasiński. Warschau, Rudolph Lepke’s Kunst Auctiones
Haus, Berlin 1917, poz. 25, tabl. 31.
93 Lucas Cranach d. A. und Lucas Cranach d. J.
Ausstellung, j'w., poz. 202, s. 137.
94 Oddz. w Wilanowie, nr 94; deska ol., temp.,
II. 22. Łukasz Cranach St., Madonna z Dzieciątkiem,
ok. r. 1525. Częstochowa (Fot. E. Kozłowska)
teozę cnoty małżeńskiej, pojętej w duchu surowych
ideałów rzymskich. Motyw to często powtarzany nie
tylko w malarstwie ale i w poezji. Wiemy, że zaginął
poemat Dantystzka tej treści, bardzo ceniony przez
współczesnych95. Obraz warszawski pochodzi ze zbio-
rów wilanowskich i jest notowany w inwentarzu z ro-
ku 174396. Należy do najbardziej znanych polskich
dzieł Cranacha97, mimo to został pominięty w katalo-
wym. 59 X 40 cm, sygn. żmijką z leżącym skrzydłem
ptaka, dat. 1538.
95 Polski Słownik Biograficzny IV (1938), s. 427.
96 Skimborowicz H. i Gerson W., jw., s. 35.
97 Łuniński E., Wilanów, Warszawa 1915, s. 23;
Chwalewik W., Zbiory polskie II, Warszawa 1927,
s. 262; Simon K. E., Auslandische Kunst in Polen,
Zeitschrift fur Kunstgeschichte V (1936), s. 140, fig. 4;
Sichergestellte Kunstwerke in Generalgouvernement,
Wien-Breslau 1941, poz. 12, podaje w wątpliwość dato-
wanie. Skrzydło żmii na pierwszy rzut oka wydaje
się wydęte do góry, co przy dacie 1538, mogło budzić
wątpliwość. Dokładne odrysowanie sygnatury całko-
wicie rozprasza te wątpliwości. Skrzydło ptasie jest
leżące (por. il, 23).
29
zaginioną Venus z polskich zbiorów na lata 1532-34.
Friedlander i Rosenberg notują w swoim katalogu
8 pozycji analogicznego przedstawienia Venus i Amo-
ra z ukradzionym plastrem miodu, nasza więc byłaby
dziewiątą interpretacją tematu zaczerpniętego z Theo-
kryta.
W posiadaniu St. Dziewulskiego znajdowała się
Diana Łukasza Cranacha St. (półsiedząca, na tle pej-
zażu z sarenkami), sprzedana do zbiorów prywatnych
w Warszawie ok. 192*3 r. Friedlander i Rosenberg
wymieniają jako pochodzącą z polskich zbiorów „Nim-
fę źródlaną", będącą w 1932 r. w paryskich zbiorach
prywatnych, w r. 1925 w zbiorach Rudolfa Oppen-
heima w Berlinie, przedtem w handlu berlińskim (il.
12)89, prawdopodobnie identyczną z „Nimfą spoczywa-
jącą" Ł. Cranacha St., wystawioną w Warszawie
w Pałacu Bruhlowskim w 1880 r. jako własność Ja-
na Sulatyckiego80.
Żadnego więc przedstawienia mitologicznego chy-
ba nie brak w polskich zbiorach. „Herkules przy ką-
dzieli", to również jeden z bardziej ulubionych tema-
tów Cranacha. Rozmieszczał on na gładkim ciemnym
tle całe towarzystwo we współczesnych strojach. Do-
szukiwano się w tym nawet satyry na lekkomyślne
życie księcia Maximiliana 01. Jedynie Herkules wystę-
pował niekiedy półnagi w skórze. Takim go widzimy
w obrazie ze zbiorów artysty malarza i kolekcjonera
Kolasińskiego (il. 13; sygnowanym, datowanym 1531,
w sprzedaży w Berlinie w 1917 r.)92. Innym już warian-
tem są warsztatowe prace w Muzeum Sztuki w Łodzi
i w Muzeum Narodowym w Poznaniu. Obraz Kolasiń-
skiego jest najbardziej zbliżony do Herkulesa i Om-
phale z 1532 r. z Deutsches Museum w Berlinie. Fried-
lander i Rosenberg wiążą go z obrazem z Braunschwei-
gu z 1537 r„ na co nie wskazuje ani układ grupy, ani
typ postaci. W warszawskim i berlińskim obrazie za-
bite ptactwo wiszące na ścianie to studia z natury, re-
miniscencje artysty z polowań książęcych, w których
brał udział ze szkicownikiem w ręku. Gabinet Rycin
w Dreźnie posiadał szkice Cranacha St. zabitego ptac-
twa, gdzie jeden nosił datę 1530 r.93.
Lukrecja Łukasza Cranacha St. z Galerii Malar-
stwa Obcego w Muzeum Narodowym w Warszawie84
(il. 14) przedstawia ulubiony temat Odrodzenia — apo-
89 Friedlander M. J. u. Rosenberg J., jw., s. 89,
poz. 323.
80 Katalog obrazów starożytnych, znajdujących
się na wystawie urządzonej w Pałacu Bruhlowskim,
Warszawa 1880, poz. 3'5, s. 21.
91 Katalog der Gemalde Galerie im Grafl. Miel-
zynski’schen Museum des Tow. Przyj. Nauk zu Posen,
Posen 1912, s. 31.
92 Sammlung des verstorbenen Herm A. von Ko-
lasiński. Warschau, Rudolph Lepke’s Kunst Auctiones
Haus, Berlin 1917, poz. 25, tabl. 31.
93 Lucas Cranach d. A. und Lucas Cranach d. J.
Ausstellung, j'w., poz. 202, s. 137.
94 Oddz. w Wilanowie, nr 94; deska ol., temp.,
II. 22. Łukasz Cranach St., Madonna z Dzieciątkiem,
ok. r. 1525. Częstochowa (Fot. E. Kozłowska)
teozę cnoty małżeńskiej, pojętej w duchu surowych
ideałów rzymskich. Motyw to często powtarzany nie
tylko w malarstwie ale i w poezji. Wiemy, że zaginął
poemat Dantystzka tej treści, bardzo ceniony przez
współczesnych95. Obraz warszawski pochodzi ze zbio-
rów wilanowskich i jest notowany w inwentarzu z ro-
ku 174396. Należy do najbardziej znanych polskich
dzieł Cranacha97, mimo to został pominięty w katalo-
wym. 59 X 40 cm, sygn. żmijką z leżącym skrzydłem
ptaka, dat. 1538.
95 Polski Słownik Biograficzny IV (1938), s. 427.
96 Skimborowicz H. i Gerson W., jw., s. 35.
97 Łuniński E., Wilanów, Warszawa 1915, s. 23;
Chwalewik W., Zbiory polskie II, Warszawa 1927,
s. 262; Simon K. E., Auslandische Kunst in Polen,
Zeitschrift fur Kunstgeschichte V (1936), s. 140, fig. 4;
Sichergestellte Kunstwerke in Generalgouvernement,
Wien-Breslau 1941, poz. 12, podaje w wątpliwość dato-
wanie. Skrzydło żmii na pierwszy rzut oka wydaje
się wydęte do góry, co przy dacie 1538, mogło budzić
wątpliwość. Dokładne odrysowanie sygnatury całko-
wicie rozprasza te wątpliwości. Skrzydło ptasie jest
leżące (por. il, 23).
29