Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (16.1954)

EPITAFIUM JANA SAKRANA


II. 6. Fragment tryptyku z r. 1521. Dawniej w kościele par. w Szamotułach (Fot. Muz. Nar. w Poznaniu)

nych związkach sztuki tego artysty z Polską20. Dziś
nie umiemy' jeszcze wyznaczyć miejsca, w którym
skrzyżowały się drogi wittemberskiego malarza z licz-
ną, jak sądzę, acz anonimową dziś jeszcze polską klien-
telą. Być może nastąpiło to na tle otoczenia dworu
20 Pomijając na razie inne fakty, których obec-
ność zdaje się usprawiedliwiać możliwość podobnego
gatunku myśli, zatrzymam się tylko na jednym przy-
kładzie — niewielkim portrecie nieznanego mężczyz-
ny (Mikołaj Baker?) z dawnej kol. Lipperheide w
Berlinie, w którym E. Schenk upatruje dziś portret
Mikołaja Kopernika. W świetle wywodów autora, ma
być to kopia zaginionego autoportretu Kopernika ma-
lowanego w 1499 r. w Bolonii przez 26-letniego podów-
czas astronoma. Cranach miał ją wykonać (kopię czy
parafrazę?) w roku 1509, na zlecenie nieznanego bli-
żej klienta — możnowładcy bądź uczonego równo
w 10 lat po powstaniu wizerunku własnego Mikołaja;
mimo to wprowadził czy też raczej zachował napis
mówiący o 26 latach wieku portretowanego. Wypo-
wiedź specjalistów z zakresu ikonografii kopernikow-
skiej _ przyczyni się do definitywnego rozwiązania tej
podniecającej sprawy — tym ciekawszej, że obraz tra-

Maksymiliańskiego w Wiedniu, w którym Cranach
przebywał w latach 1502-1504, w tym Wiedniu, w któ-
rym działał w okresie późniejszym (1509-1510) Hiero-
nim Wietor, uzdolniony i rzutki bibliopola krakowski,
bakałarz Jagiellońskiej Wszechnicy, z czasem zaś za-
fił do berlińskiej kolekcji z nieznanej dziś bliżej miej-
scowości z terenu nadbałtyckiego, zapewne z ziem
Polskich, a może wręcz z Gdańska. Por. Friedlander
M. u. Rosenberg J., Die Gemdlde von L. Cranach,
Berlin 1932, nr 23; Cust L., Notes on pictures in the
Royal Collections, London 1911, s. 49 oraz Schenk zu
Schweinsberg E., Kopernikus-Bildnisse, w pracy zbio-
rowej Nikolaus Kopernikus, Muenchen-Berlin 1943,
s. 279 Nie porusza tej sprawy Batowski Z. w podsta-
wowej swej pracy Wizerunki Kopernika, Toruń 1933,
s. 17 i nast. Wiemy, że na zegarze sztrasburskim T.
Stimmer miał namalować kopię z oryginału przesła-
nego mu z Gdańska przez Tidemanna Giesse. Na wi-
zerunku sztrasburskim widnieje napis „Nicolai Co-
pernici vera effigies ex ipsius autographo depicta“.
O tym por. uwagi Bendel M., Tobias Stimmer, Ziirich
1940, s. 68 i nast.

47