DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Rozprawy
DOI article:Sawicka, Stanisława: Nieznane rysunki Andrzeja Le Brun
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.38029#0088
STANISŁAWA SAWICKA
11. 7. A. Le Brun, Postać kobieca podsycająca ogień
na ołtarzu ofiarnym. Nr 6 (Fot. E. Kozłowska)
bodnie umieszczony w górnym narożniku jednego
z tych rysunków szkic siedzącego mężczyzny, owinię-
tego w płaszcz, z laską i w szerokoskrzydłym kapelu-
szu (nr 1, 2, il. 2).
Do tej samej grupy rysunków „rzymskich" należą
3 rysunki wykonane piórem i lawowane bistrem. Na
pierwszym z nich (w zb. Muzeum Naród. Warsz.) wy-
obrażone są dwie figury kobiece, jedna stojąca en face,
druga odwrócona od widza profilem, stojąca obok oł-
tarza ofiarnego, na którym płonie ogień i wsparta jest
wysoka urna (nr 3, il. 1). Znajdujące się obok napisy
wiążą te szkice z poprzednimi. Figura kobieca spowi-
nięta w płaszcz, z villi Mattei — tu przedstawiona en
face, na rysunku poprzednim naszkicowana jest san-
gwiną z profilu. Postać po prawej stronie zwrócona
profilem powtórzy się później w jednej z kompozycji
24 O rysunku tym wspomina Kieszkowski, jw.,
s. 101 upatrując pokrewieństwo postaci stojącej en face
z reprodukowanym przez siebie rysunkiem z Bibl. Ja-
giellońskiej (fig. 21). Rysunek warszawski to szkic
z rzeźb w Rzymie wykonany, podczas gdy rysunek
z Bibl. Jagiell. jest „projektem figury dekoracyjnej",
jak sam autor artykułu określa. Ołtarz z płonącym
ogniem ofiarnym, przy którym stoi postać profilem
Le Bruna z bardzo lekkimi jedynie zmianami (por.
nr 29, il. 34, z Muzeum Narodowego w Warszawie)24.
Zestawienie dwóch następnych rysunków tej grupy
z ich pierwowzorami pozwoli nam najwyraźniej
uchwycić indywidualny stosunek artysty do dzieł rzeź-
by starożytnej i zupełnie swoistą transkrypcję ich w ry-
sunkach o zagmatwanej, dekoracyjnej kresce, z fran-
cuską lekkością potraktowanej i pozbawionej wszelkiej
surowości i sztywności rysunków odtwarzających dzie-
ło rzeźbiarskie.
Jeden z tych szkiców przedstawia pochód idących
ku lewej stronie udrapowanych postaci, z dwojgiem
nagich dzieci na pierwszym planie (nr 4, il. 3). Jest to
swobodne powtórzenie kompozycji z reliefu na Ara
pacis Augustae25, przedstawiającego rodzinę cesarską
od strony lewej ku prawej: Antonia z synkiem Ger*-
manikiem, za nią stary Druzus, dalej po obu stronach
starszego dziecka Antonia Starsza i L. Domitius Aeno-
barbus (il. 4). Wystarczy porównać nawet na repro-
dukcji rysunek Le Bruna z jego pierwowzorem, by
uchwycić tak znamienne dla rzeźbiarza wykształcone-
go we Francji różnice. Zachowując ogólny układ kom-
pozycji, jako potrzebną mu notatkę, nie opuszczając
żadnej, nawet drugoplanowej figury — traktuje je zu-
pełnie swobodnie, odrzuca wszelkie zbędne dlań akce-
soria, jak chusty na głowach oraz fałdziste togi dzieci,
które przedstawia nagie. Unifikuje też wszystkie gło-
wy, gdyż na charakterystyce bynajmniej mu nie zale-
ży, rysuje je więc według jednej, tak znamiennej póź-
niej dla niego maniery. Rąbki szat zaznacza charakte-
rystycznym wężykiem, a ich plastykę wydobywa przy
pomocy plam bistrowych. Ten dekoracyjny raczej ry^-
sunek jakże daleko odbiega od surowości i pewnej
sztywności figur pochodu na reliefie rzymskim.
Jeszcze dobitniej ten charakter dekoracyjny wy-
stępuje na drugim rysunku powstałym prawdopodob-
nie w tym samym okresie pobytu w Rzymie. Jest to
również grupa, której centrum stanowi dwóch jeźdźców
na koniach i dwóch jeńców przed nimi klękających
(nr 5, il. 5). Stojący z lewej strony halabardzista i le-
dwie zaznaczony jeździec z prawej strony w głębi
dopełniają kompozycji.
Rysunek jest opatrzony u góry napisem: „nella la
sealla grand delle campidoglio", piórem tą samą ręką,
co i objaśnienia na rysunkach poprzednich. Jest to
szkic wykonany według reliefu na łuku triumfalnym
Marka Aureliusza (il. 6). Scena przedstawia wjazd
M. Aureliusza do Rzymu po zwycięstwie nad Germa-
nami i Sarmatami26.
zwrócona — określa Kieszkowski jako „cylindryczny
piedestał z wazą".
25 Wybudowany na Campo di Martę w r. 13 p. n. e.
Reliefy dziś w Gal. Uffizi we Florencji.
26 Relief ten znajduje się dziś w Palazzo dei Con-
servatori na Kapitolu i jest zatytułowany: „Ingresso
dellTmperatore in Roma", wzgl. „Marco Aurelio accor-
da grazia ai nemici vinti". Pochodzi z r. 176.
74
11. 7. A. Le Brun, Postać kobieca podsycająca ogień
na ołtarzu ofiarnym. Nr 6 (Fot. E. Kozłowska)
bodnie umieszczony w górnym narożniku jednego
z tych rysunków szkic siedzącego mężczyzny, owinię-
tego w płaszcz, z laską i w szerokoskrzydłym kapelu-
szu (nr 1, 2, il. 2).
Do tej samej grupy rysunków „rzymskich" należą
3 rysunki wykonane piórem i lawowane bistrem. Na
pierwszym z nich (w zb. Muzeum Naród. Warsz.) wy-
obrażone są dwie figury kobiece, jedna stojąca en face,
druga odwrócona od widza profilem, stojąca obok oł-
tarza ofiarnego, na którym płonie ogień i wsparta jest
wysoka urna (nr 3, il. 1). Znajdujące się obok napisy
wiążą te szkice z poprzednimi. Figura kobieca spowi-
nięta w płaszcz, z villi Mattei — tu przedstawiona en
face, na rysunku poprzednim naszkicowana jest san-
gwiną z profilu. Postać po prawej stronie zwrócona
profilem powtórzy się później w jednej z kompozycji
24 O rysunku tym wspomina Kieszkowski, jw.,
s. 101 upatrując pokrewieństwo postaci stojącej en face
z reprodukowanym przez siebie rysunkiem z Bibl. Ja-
giellońskiej (fig. 21). Rysunek warszawski to szkic
z rzeźb w Rzymie wykonany, podczas gdy rysunek
z Bibl. Jagiell. jest „projektem figury dekoracyjnej",
jak sam autor artykułu określa. Ołtarz z płonącym
ogniem ofiarnym, przy którym stoi postać profilem
Le Bruna z bardzo lekkimi jedynie zmianami (por.
nr 29, il. 34, z Muzeum Narodowego w Warszawie)24.
Zestawienie dwóch następnych rysunków tej grupy
z ich pierwowzorami pozwoli nam najwyraźniej
uchwycić indywidualny stosunek artysty do dzieł rzeź-
by starożytnej i zupełnie swoistą transkrypcję ich w ry-
sunkach o zagmatwanej, dekoracyjnej kresce, z fran-
cuską lekkością potraktowanej i pozbawionej wszelkiej
surowości i sztywności rysunków odtwarzających dzie-
ło rzeźbiarskie.
Jeden z tych szkiców przedstawia pochód idących
ku lewej stronie udrapowanych postaci, z dwojgiem
nagich dzieci na pierwszym planie (nr 4, il. 3). Jest to
swobodne powtórzenie kompozycji z reliefu na Ara
pacis Augustae25, przedstawiającego rodzinę cesarską
od strony lewej ku prawej: Antonia z synkiem Ger*-
manikiem, za nią stary Druzus, dalej po obu stronach
starszego dziecka Antonia Starsza i L. Domitius Aeno-
barbus (il. 4). Wystarczy porównać nawet na repro-
dukcji rysunek Le Bruna z jego pierwowzorem, by
uchwycić tak znamienne dla rzeźbiarza wykształcone-
go we Francji różnice. Zachowując ogólny układ kom-
pozycji, jako potrzebną mu notatkę, nie opuszczając
żadnej, nawet drugoplanowej figury — traktuje je zu-
pełnie swobodnie, odrzuca wszelkie zbędne dlań akce-
soria, jak chusty na głowach oraz fałdziste togi dzieci,
które przedstawia nagie. Unifikuje też wszystkie gło-
wy, gdyż na charakterystyce bynajmniej mu nie zale-
ży, rysuje je więc według jednej, tak znamiennej póź-
niej dla niego maniery. Rąbki szat zaznacza charakte-
rystycznym wężykiem, a ich plastykę wydobywa przy
pomocy plam bistrowych. Ten dekoracyjny raczej ry^-
sunek jakże daleko odbiega od surowości i pewnej
sztywności figur pochodu na reliefie rzymskim.
Jeszcze dobitniej ten charakter dekoracyjny wy-
stępuje na drugim rysunku powstałym prawdopodob-
nie w tym samym okresie pobytu w Rzymie. Jest to
również grupa, której centrum stanowi dwóch jeźdźców
na koniach i dwóch jeńców przed nimi klękających
(nr 5, il. 5). Stojący z lewej strony halabardzista i le-
dwie zaznaczony jeździec z prawej strony w głębi
dopełniają kompozycji.
Rysunek jest opatrzony u góry napisem: „nella la
sealla grand delle campidoglio", piórem tą samą ręką,
co i objaśnienia na rysunkach poprzednich. Jest to
szkic wykonany według reliefu na łuku triumfalnym
Marka Aureliusza (il. 6). Scena przedstawia wjazd
M. Aureliusza do Rzymu po zwycięstwie nad Germa-
nami i Sarmatami26.
zwrócona — określa Kieszkowski jako „cylindryczny
piedestał z wazą".
25 Wybudowany na Campo di Martę w r. 13 p. n. e.
Reliefy dziś w Gal. Uffizi we Florencji.
26 Relief ten znajduje się dziś w Palazzo dei Con-
servatori na Kapitolu i jest zatytułowany: „Ingresso
dellTmperatore in Roma", wzgl. „Marco Aurelio accor-
da grazia ai nemici vinti". Pochodzi z r. 176.
74