DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Rozprawy
DOI Artikel:Sawicka, Stanisława: Nieznane rysunki Andrzeja Le Brun
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.38029#0100
Stanisława sawicka
11. 21. A. Le Brun, Projekt pomnika grobowego.
Nr 20 (Fot. E. Kozłowska)
jako prace Le Bruna42. Zaatakował moono tę atrybucję
Wł. (Tatarkiewicz, ale nie zdołał jej obalić, gdyż autor-
stwo Le Bruna nie budziło wątpliwości43.
Odnalezienie obecnie dwóch rysunków, tak bardzo
zbliżonych do opublikowanych poprzednio — i udoku-
mentowanych j'ako szkice Le Bruna zachowanymi
rzeźbami na fasadzie Łazienek — daje mocny punkt
oparcia dla atrybucji innych rysunków temuż ar-
tyście.
Ponieważ południową stronę Łazienek przebudo-
42 Kieszkowski J., jw., s. 101 i nast.
43 Tatarkiewicz W., Recenzja artykułu J. Kiesz-
kowskiego o rysunkach Le Bruna, Przegląd Warsz:
R. 2 (1922), t. III, nr 11, s. 300-302.
44 Batowski Z., Rzeźby artystów..., s. 10 i tabl. I.
45 Według współczesnego świadectwa miał Le Brun
użyć jako modela do tej wypukłorzeźby Aleksego Orło-
wa. Zob. Fortia de Piles & Boisgelin de Kerdy, Voya-
ge de deux Frangais en Allemagne, Danemark, Suede,
Russie et Pologne fait en 1790-1792, t. V, Paris 1796, s.
68-69. Wzmianka ta, jak słusznie zauważa Batowski Z
(jw., s. 12) wyznacza datę powstania rzeźby z Neptu-
nem. Batowski określa ją na ok. 1791-1792 r., Mańkow-
ski datuje wymienioną rzeźbę na r. 1789 na podstawie
nie istniejącego już dziś listu króla z 21 listopada 1789
r. (w spalonym rkps. z Bibl. Uniw. Warsz. nr 198 A,
wano w r. 1784, prawdopodobnie z tego czasu datują
się wszystkie te cztery figury.
Dwa te rysunki przypominają techniką szkice
z rzeźb starożytnych wykonane jeszcze w Rzymie. Ry-
sunek jest tu jednak prostszy — myślą przewodnią by-
ło skomponowanie figury wolno stojącej, jest mniej
dekoracyjny w porównaniu z zawiłością kreski w tam-
tych rysunkach — a za to o wiele swobodniejszy.
Właśnie ta swoboda w rzucanych na papier pla-
mach i ledwie zaznaczonych konturach nadaje rysun-
kom Le Bruna świeżość dotknięcia pióra czy pędzla,
wirtuozowską łatwość rzucenia na papier projektu
rzeźbiarskiego.
Takie też cechy ma rysunek z Biblioteki Jagiel-
lońskiej przedstawiający projekt wodotrysku i zupeł-
nie w tym samym charakterze utrzymany jest pro-
jekt wodotrysku z Neptunem ,,Quos ego“ (Eneida I,
131-5) w zbiorach Gabinetu Rycin (nr 25, il. 31).
Wspaniały ten rysunek wykonany jest na papierze
holenderskim, piórem, lawowany bistrem w ciepłym
kolorze żółtym. Przedstawia stojącego pośrodku wśród
tryskających strumieni wody Neptuna z trójzębem
w otoczeniu nimfy, wiatru dmącego z polecenia Eola
i dwóch innych ożywionych postaci morskich, świet-
nie zrównoważonych tryskającą z lewej strony fon-
tanną.
Być bardzo może, że projekt ten był przeznaczony
dla Łazienek. Wiadomo, że Le Brun wykonał Posejdo-
na w wypukłorzeźbie, w półpostaci, opartego o tło, któ-
re może miało zataczać owal lub krąg44. W Spisie gip-
sów zakupionych po królu Stanisławie Auguście, spo-
rządzonym przez Vogla między r. 1811—1815 i kontro-
lowanym po przewiezieniu odlewów do Uniwersytetu
w r. 1817 — wymieniony jest Neptun z notatką, że „jest
w Łazienkach i będzie sprowadzony1'. Poza tematem
rysunek nasz nie wiąże się zupełnie z tą rzeźbą45.
Datę powstania projektu z Neptunem można by
więc określić na okres około r. 1790. Jdk wiadomo,
wolno stojące figury na tarasie przed pałacem od
strony południowej są dziełem Le Bruna. Śmiało po-
myślana kompozycja niewątpliwie nęciła artystę, by
tłem jej stał się park Łazienkowski ze swymi malo-
wniczymi stawami40.
nr 6). Król życzył sobie, by projekt ten został dalej
rozwinięty przedstawieniem Neptuna w całej postaci:
„Le Brun peut faire dans ses heures des loisir um
dessin du Neptune entier, en suivant Tidee de la demi
figure deja faite", (Mańkowski T., Rzeźby zbioru...,
s. 60). Być może, iż nasz rysunek był jednym z dal-
szych szkiców, podyktowanych życzeniem króla.
46 yy r_ 1793 król daje dyspozycje na wykonanie
następujących figur dekoracyjnych po ukończeniu po-
sągów do amfiteatru oraz personifikacji dwóch rzek na
tarasie przed pałacem: „ensuite il faudra penser au
Lyon qui jette 1’eau a cóte du Theatre11 (Tatarkiewicz
W., Pięć studiów o Łazienkach, jw., s. 78). Być może
projekt Le Bruna wodotrysku z Neptunem związać by
można z tym okresem projektów dekoracji rzeźbiar-
skiej parku i otoczenia budynków już ukończonych.
82
11. 21. A. Le Brun, Projekt pomnika grobowego.
Nr 20 (Fot. E. Kozłowska)
jako prace Le Bruna42. Zaatakował moono tę atrybucję
Wł. (Tatarkiewicz, ale nie zdołał jej obalić, gdyż autor-
stwo Le Bruna nie budziło wątpliwości43.
Odnalezienie obecnie dwóch rysunków, tak bardzo
zbliżonych do opublikowanych poprzednio — i udoku-
mentowanych j'ako szkice Le Bruna zachowanymi
rzeźbami na fasadzie Łazienek — daje mocny punkt
oparcia dla atrybucji innych rysunków temuż ar-
tyście.
Ponieważ południową stronę Łazienek przebudo-
42 Kieszkowski J., jw., s. 101 i nast.
43 Tatarkiewicz W., Recenzja artykułu J. Kiesz-
kowskiego o rysunkach Le Bruna, Przegląd Warsz:
R. 2 (1922), t. III, nr 11, s. 300-302.
44 Batowski Z., Rzeźby artystów..., s. 10 i tabl. I.
45 Według współczesnego świadectwa miał Le Brun
użyć jako modela do tej wypukłorzeźby Aleksego Orło-
wa. Zob. Fortia de Piles & Boisgelin de Kerdy, Voya-
ge de deux Frangais en Allemagne, Danemark, Suede,
Russie et Pologne fait en 1790-1792, t. V, Paris 1796, s.
68-69. Wzmianka ta, jak słusznie zauważa Batowski Z
(jw., s. 12) wyznacza datę powstania rzeźby z Neptu-
nem. Batowski określa ją na ok. 1791-1792 r., Mańkow-
ski datuje wymienioną rzeźbę na r. 1789 na podstawie
nie istniejącego już dziś listu króla z 21 listopada 1789
r. (w spalonym rkps. z Bibl. Uniw. Warsz. nr 198 A,
wano w r. 1784, prawdopodobnie z tego czasu datują
się wszystkie te cztery figury.
Dwa te rysunki przypominają techniką szkice
z rzeźb starożytnych wykonane jeszcze w Rzymie. Ry-
sunek jest tu jednak prostszy — myślą przewodnią by-
ło skomponowanie figury wolno stojącej, jest mniej
dekoracyjny w porównaniu z zawiłością kreski w tam-
tych rysunkach — a za to o wiele swobodniejszy.
Właśnie ta swoboda w rzucanych na papier pla-
mach i ledwie zaznaczonych konturach nadaje rysun-
kom Le Bruna świeżość dotknięcia pióra czy pędzla,
wirtuozowską łatwość rzucenia na papier projektu
rzeźbiarskiego.
Takie też cechy ma rysunek z Biblioteki Jagiel-
lońskiej przedstawiający projekt wodotrysku i zupeł-
nie w tym samym charakterze utrzymany jest pro-
jekt wodotrysku z Neptunem ,,Quos ego“ (Eneida I,
131-5) w zbiorach Gabinetu Rycin (nr 25, il. 31).
Wspaniały ten rysunek wykonany jest na papierze
holenderskim, piórem, lawowany bistrem w ciepłym
kolorze żółtym. Przedstawia stojącego pośrodku wśród
tryskających strumieni wody Neptuna z trójzębem
w otoczeniu nimfy, wiatru dmącego z polecenia Eola
i dwóch innych ożywionych postaci morskich, świet-
nie zrównoważonych tryskającą z lewej strony fon-
tanną.
Być bardzo może, że projekt ten był przeznaczony
dla Łazienek. Wiadomo, że Le Brun wykonał Posejdo-
na w wypukłorzeźbie, w półpostaci, opartego o tło, któ-
re może miało zataczać owal lub krąg44. W Spisie gip-
sów zakupionych po królu Stanisławie Auguście, spo-
rządzonym przez Vogla między r. 1811—1815 i kontro-
lowanym po przewiezieniu odlewów do Uniwersytetu
w r. 1817 — wymieniony jest Neptun z notatką, że „jest
w Łazienkach i będzie sprowadzony1'. Poza tematem
rysunek nasz nie wiąże się zupełnie z tą rzeźbą45.
Datę powstania projektu z Neptunem można by
więc określić na okres około r. 1790. Jdk wiadomo,
wolno stojące figury na tarasie przed pałacem od
strony południowej są dziełem Le Bruna. Śmiało po-
myślana kompozycja niewątpliwie nęciła artystę, by
tłem jej stał się park Łazienkowski ze swymi malo-
wniczymi stawami40.
nr 6). Król życzył sobie, by projekt ten został dalej
rozwinięty przedstawieniem Neptuna w całej postaci:
„Le Brun peut faire dans ses heures des loisir um
dessin du Neptune entier, en suivant Tidee de la demi
figure deja faite", (Mańkowski T., Rzeźby zbioru...,
s. 60). Być może, iż nasz rysunek był jednym z dal-
szych szkiców, podyktowanych życzeniem króla.
46 yy r_ 1793 król daje dyspozycje na wykonanie
następujących figur dekoracyjnych po ukończeniu po-
sągów do amfiteatru oraz personifikacji dwóch rzek na
tarasie przed pałacem: „ensuite il faudra penser au
Lyon qui jette 1’eau a cóte du Theatre11 (Tatarkiewicz
W., Pięć studiów o Łazienkach, jw., s. 78). Być może
projekt Le Bruna wodotrysku z Neptunem związać by
można z tym okresem projektów dekoracji rzeźbiar-
skiej parku i otoczenia budynków już ukończonych.
82