Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (16.1954)

STANISŁAWA SAWICKA


II. 24. A. Le Brun, Projekt pomnika grobowego.
Nr 21 (Fot. E. Kozłowska)

chylą się i podtrzymuje starca, błagalnie rozkładają-
cego wzniesione do góry ręce (nr 28, ił. 33). Rysunek
ten, wykonany piórem i lawowany bistrem — określo-
ny jest w Muzeum Czartoryskich, gdzie się znajduje,
jako „Walka Jakóba z aniołem" 48 Scena ta wyobraża
jednak „Uwolnienie św. Piotra". Ruch anioła jest wy-
48 Oznaczony jest: R. 448. Album. Inw. 2030. Wym.
333 X 297 mm. Wiadomość o tym rysunku zawdzię-
czam drowi Z. Bocheńskiemu, który zechce na tym
miejscu przyjąć wyrazy szczerego podziękowania.
49 Rys. oznaczony nr inw. 30670, wym. 258 X 235
mm, dostał się do zbiorów Tow. Zachęty Szt. Piękn.
z kolekcji M. Bersohna w 1920 r. Po przekazaniu zbio-
rów Tow. Zachęty do Muzeum Narodowego po ostat-
niej wojnie, znalazł się w Muzeum Narodowym
w Warszawie. Rysunek ten trochę inaczej jest trak-
towany, niż np. dwa rysunki ze zbiorów Czartory-

raźnie opiekuńczy, a gest starca raczej wzywa-
jący pomocy. Zauważyć też należy, jak postać
anioła przypomina figury rzeźb antycznych.
Wpływ ten znacznie dobitniej wyraził się
w drugim rysunku, niedawno odnalezionym w
zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie.
Rysunek wyobraża skrzydlatą postać ko-
biecą, która pisze na wielkim arkuszu, podtrzy-
mywanym lewą ręką i opartym na plecach sie-
dzącego przed nią nagiego starca ze skrzydła-
mi, który ma może uosabiać Chronosa (nr 29, ił.
34). Rysunek w katalogu Muzeum nosi tytuł
„Apoteoza historii". Jest on również wykonany
piórem i lawowany bistrem, lecz traktowany
jest nieco inaczej od omówionych poprzednio,
gdyż bistrem założone są większe płaszczyzny,
a nie tylko za ich pomocą podkreślony mode-
lunek. Zaznaczone też jest, jak i w scenie
„Uwolnienia św. Piotra", ciemną plamą tło, co
pogłębia scenę i lepiej ją umiejscawia49.
Alegoryczny temat rysunku odpowiadał zu-
pełnie modzie ówczesnej i zamiłowaniom króla
do tego rodzaju przedstawień. Być może, iż na
życzenie króla był przez Le Bruna opracowany.
Jest jednak dość słaby, kompozycja wypadła
konwencjonalnie i prawdopodobnie poza sferę
projektu na papierze nie wyszła. Zwrócić też
należy uwagę na uskrzydloną postać kobiecą,
tak dobrze nam już znaną z prototypu Nike
i projektów nagrobkowych Le Bruna.
Odrębną poniekąd grupę i interesujące za-
gadnienie reprezentują rysunki większych wy-
miarów, wielofigurowe kompozycje, z których
cztery wykonane są znaną nam już techniką
pióra i lawowania bistrem, a jeden rysowany
sangwiną. Tematy ich zaczerpnięte są przeważ-
nie z Pisma św. Rysunki te — z jednym tylko
wyjątkiem — mają na dolnym marginesie
wspomniany już podpis tą samą ręką pió-
rem: „Le Brun".
Pierwszy z nich (nr 30, il. 35) przedstawia Mojże-
sza z wężem miedzianym owiniętym dokoła drąga,
otoczonego grupami Izraelitów (Ilustr. Ks. 4 Mojż.
tzw. Ks. Liczb, rozdz. XXI, w. 9). Stojąca na podwyż-
szeniu postać Mojżesza stanowi centrum i główną oś
kompozycji, pierwszy plan zamykają skośnie usta-
skich i bliższy jest raczej późniejszym wielofiguro-
wym kompozycjom. Wszakże autorstwo Le Bruna jest
bezsporne, jakkolwiek w inwentarzu muzealnym jako
autor jest podany Pietro Testa (może na podstawie póź-
niej dodanych inicjałów TP z prawej strony u dołu,
czarnym atramentem). Rysunek odnalazła w zbiorach
Muzeum Narodowego i zidentyfikowała jako szkic Le
Bruna kustosz Zb. graf. Muzeum Narodowego M. Mro-
zińska, której za sygnalizowanie mi omawianego ry-
sunku wyrażam serdeczne podziękowanie.

84