DOI Heft:
Nr. 3
DOI Artikel:Miscellanea
DOI Artikel:Ameisenowa, Zofia: Czym herbem jest herb szeliga w Kodeksie Behema?
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.38029#0356
ZOFIA AMEISENOWA
w latach 1490—1520 jest dziełem artystów niemiec-
kich. Fryderyk Winkler dał się użyć podczas wojny
i okupacji hitlerowskiej jako narzędzie niemieckiej
propagandy i bezkrytycznego szowinizmu. W artyku-
le zamieszczonym w Pantheonie5 i w książce swej 0
zniekształcił począwszy od nazwiska samego Behemia,
który się jako żywo nigdy nie podpisywał „Behaim“,
cały obraz stosunków narodowościowych i artystycz-
nych panujących w Krakowie w latach 1495—1515,
a szczególnie problem stylu i autorstwa miniatur
w Kodeksie Behema. Nie mogąc ich związać żadną
miarą z żadnym ze sławnych miniaturzystów niemiec-
kich tego czasu, przyznając, że historia niemieckiego
malarstwa książkowego na początku XVI w. nie jest
dotąd ani zniana ani napisana, a nie chcąc przyznać,
że te znakomite i zarazem dla historii gospodarczej,
kultury jak i obyczajów i sztuki niezwykle ważne mi-
niatury wyrosły organicznie z krakowskiego artystycz-
nego podłoża i że są jednym z ogniw w łańcuchu roz-
wojowym sztuki polskiej na przełomie wieków śred-
nich i odrodzenia, wpadł na niezwykły pomysł. Skon-
struował ad hoc jakiegoś, tylko w jego fantazji istnie-
5 Winkler F., Der Krakauer Behaim-Kodex, Pan-
theon 1941 (2), s. 41—4.
jącego, skądinąd nieznanego anonima, który miał być
rówieśnikiem, towarzyszem pracy i sobowtórem arty-
stycznym mistrza H. W., identyfikowanego z Hansem
Wittenem, Kolończykiem, działającym na terenie Sak-
sonii.
Postaram się na innym miejscu wykazać, publiku-
jąc dziesiątki nieznanych produktów krakowskich
warsztatów iluminatorskich z lat 1475—'1500, że szczy-
towe osiągnięcia jak np. trzy sławne rękopisy: Gra-
dual Olbrachta, Kodeks Behema i Pontyfikał Ciołka
są końcowym etapem procesu rozwojowego-, który roz-
począł się ok. 1480 r. i że nie trzeba wcale stwarzać
fikcyjnych „anonimów, towarzyszy Hansa Wittena",
którzy by przywędrowali do Krakowa specjalnie po
to, żeby tu dekorować rękopisy (o czym milczą archi-
walia), bo było wtedy w Krakowie pod dostatkiem
iluminatorów, których nie tylko same, nie związane
pewnie z żadnym zabytkiem i nic nie mówiące nazwi-
ska w aktach — jak np. Jana Żernickiego, ale świad-
czące o ich uzdolnieniu dzieła, dochowały się do na-
szych czasów.
6 Winkler F., Der Krakauer Behaim Codex, Ber-
lin 1941.
318
w latach 1490—1520 jest dziełem artystów niemiec-
kich. Fryderyk Winkler dał się użyć podczas wojny
i okupacji hitlerowskiej jako narzędzie niemieckiej
propagandy i bezkrytycznego szowinizmu. W artyku-
le zamieszczonym w Pantheonie5 i w książce swej 0
zniekształcił począwszy od nazwiska samego Behemia,
który się jako żywo nigdy nie podpisywał „Behaim“,
cały obraz stosunków narodowościowych i artystycz-
nych panujących w Krakowie w latach 1495—1515,
a szczególnie problem stylu i autorstwa miniatur
w Kodeksie Behema. Nie mogąc ich związać żadną
miarą z żadnym ze sławnych miniaturzystów niemiec-
kich tego czasu, przyznając, że historia niemieckiego
malarstwa książkowego na początku XVI w. nie jest
dotąd ani zniana ani napisana, a nie chcąc przyznać,
że te znakomite i zarazem dla historii gospodarczej,
kultury jak i obyczajów i sztuki niezwykle ważne mi-
niatury wyrosły organicznie z krakowskiego artystycz-
nego podłoża i że są jednym z ogniw w łańcuchu roz-
wojowym sztuki polskiej na przełomie wieków śred-
nich i odrodzenia, wpadł na niezwykły pomysł. Skon-
struował ad hoc jakiegoś, tylko w jego fantazji istnie-
5 Winkler F., Der Krakauer Behaim-Kodex, Pan-
theon 1941 (2), s. 41—4.
jącego, skądinąd nieznanego anonima, który miał być
rówieśnikiem, towarzyszem pracy i sobowtórem arty-
stycznym mistrza H. W., identyfikowanego z Hansem
Wittenem, Kolończykiem, działającym na terenie Sak-
sonii.
Postaram się na innym miejscu wykazać, publiku-
jąc dziesiątki nieznanych produktów krakowskich
warsztatów iluminatorskich z lat 1475—'1500, że szczy-
towe osiągnięcia jak np. trzy sławne rękopisy: Gra-
dual Olbrachta, Kodeks Behema i Pontyfikał Ciołka
są końcowym etapem procesu rozwojowego-, który roz-
począł się ok. 1480 r. i że nie trzeba wcale stwarzać
fikcyjnych „anonimów, towarzyszy Hansa Wittena",
którzy by przywędrowali do Krakowa specjalnie po
to, żeby tu dekorować rękopisy (o czym milczą archi-
walia), bo było wtedy w Krakowie pod dostatkiem
iluminatorów, których nie tylko same, nie związane
pewnie z żadnym zabytkiem i nic nie mówiące nazwi-
ska w aktach — jak np. Jana Żernickiego, ale świad-
czące o ich uzdolnieniu dzieła, dochowały się do na-
szych czasów.
6 Winkler F., Der Krakauer Behaim Codex, Ber-
lin 1941.
318