DOI Heft:
Nr. 3
DOI Artikel:Miscellanea
DOI Artikel:Łoziński, Jerzy: Kościół Jezuicki w Piotrkowie Trybunalskim
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.38029#0369
KOŚCIÓŁ JEZUICKI W PIOTRKOWIE TRYBUNALSKIM
rlum, nakryty dwuspadowym dachem
i ujęty z dwóch stron niskimi i wąskimi
nawami bocznymi złożonymi z rzędów
małych kaplic. Przedłużenie naw bocz-
nych stanowią przylegające z obu stron
do prezbiterium pomieszczenia. Plan ca-
łego kościoła zamyka się w ten sposób
w prostokącie. Od frontu ujmują nawę
główną kwadratowe w przekroju wieże,
wyrastające z niskich brył naw bocz-
nych. W obrębie takiego schematu spo-
tykamy wśród wymienionych kościołów
szereg zróżnicowań polegających na
użyciu transęptu i kopuły lulb empor.
Przeważającą liczebnie grupę stanowią
tu kościoły w Pułtusku, Grodnie, Wil-
nie, Św. Lipce, Przemyślu i Poznaniu,
gdzie -cały rzut, mocno wydłużony, skła-
da się z sześciu przęseł: czterech nawy
głównej z kaplicami i dwóch prezbite-
rium, zamkniętego, z wyjątkiem Grodna,
ścianą prostą. Odrębne nieco rozwiązanie
przedstawiają całkiem do siebie zbliżone
budowle Krasnegostawu i Piotrkowa
(por. zwłaszcza projekt paryski), z krót-
ką trójprzęsłową nawą i półkolistym
prezbiterium. Fasady dwuwieżowe, dru-
gi charakterystyczny element tej epoki,
przestrzegają też prawie we wszystkich
wzmiankowanych budowlach ścisłego
schematu, przy stylistycznym zróżnico-
waniu opracowania detalu wynikłym
z różnic czasowych jego powstania
i późniejszych przekształceń.
Analogie Krasnegostawu z pierwot-
nym projektem piotrkowskiego kościoła
są bardzo silne, duże są też podobień-
stwa w wielu szczegółach elewacji, po-
działach wnętrza nawy głównej, skle-
pień i detali, przy wielkiej różnicy po-
ziomu wykonania, wyższego w Piotrko-
wie. Budowniczym kościoła w Kras-
nymstawie, wzniesionego w latach 1695 -
1715, był — nieznany z innej działal-
ności — Jan Huss, sprowadzony z Wę-
gier przez Potockich38. Trudno jednak
na tej podstawie wysnuć prawdopodob-
ny wniosek co do autorstwa piotrkow-
skiego kościoła jezuitów. Aczkolwiek
bowiem obie budowle w swych projek-
tach są znacznie do siebie zbliżone,
a Huss określony jest jako projekto-
dawca budowli krasnystawskiej, za ma-
ło wiemy o jego osobie, ażeby rozstrzyg-
nąć, jaką on w rzeczywistości pełnił rolę.
Udział jego przy budowie piotrkowskiej
odpowiadałby czasowo ustalonemu po-
przednio datowaniu planu paryskiego na lata 1695—
1716, kiedy to wznoszono właśnie kościół krasnystawski.
II. 5. Piotrków, kościół jezuitów. Sklepienie nawy głównej.
(Fot. E. Kozłowska-Tomczyk)
Przeczyłyby natomiast temu poważne różnice w jakości
wykonania obu budowli.
38 Sierpiński S. Z., Krasnystaw i okolice, Piśmien-
nictwo krajowe 1840, nr 5; Sofoieszczański F. M., Wia-
domości historyczne o sztukach pięknych w dawnej
Polsce II, Warszawa 1849, s. 92. Za nimi powtarza tę
wiadomość Załęski, jw. IV, s. 1596. O kościele poje-
zuickim w Krasnymstawie praca magisterska Alicji
Rusińskiej. Za udostępnienie mi rękopisu składam
autorce serdeczne podziękowania.
331
rlum, nakryty dwuspadowym dachem
i ujęty z dwóch stron niskimi i wąskimi
nawami bocznymi złożonymi z rzędów
małych kaplic. Przedłużenie naw bocz-
nych stanowią przylegające z obu stron
do prezbiterium pomieszczenia. Plan ca-
łego kościoła zamyka się w ten sposób
w prostokącie. Od frontu ujmują nawę
główną kwadratowe w przekroju wieże,
wyrastające z niskich brył naw bocz-
nych. W obrębie takiego schematu spo-
tykamy wśród wymienionych kościołów
szereg zróżnicowań polegających na
użyciu transęptu i kopuły lulb empor.
Przeważającą liczebnie grupę stanowią
tu kościoły w Pułtusku, Grodnie, Wil-
nie, Św. Lipce, Przemyślu i Poznaniu,
gdzie -cały rzut, mocno wydłużony, skła-
da się z sześciu przęseł: czterech nawy
głównej z kaplicami i dwóch prezbite-
rium, zamkniętego, z wyjątkiem Grodna,
ścianą prostą. Odrębne nieco rozwiązanie
przedstawiają całkiem do siebie zbliżone
budowle Krasnegostawu i Piotrkowa
(por. zwłaszcza projekt paryski), z krót-
ką trójprzęsłową nawą i półkolistym
prezbiterium. Fasady dwuwieżowe, dru-
gi charakterystyczny element tej epoki,
przestrzegają też prawie we wszystkich
wzmiankowanych budowlach ścisłego
schematu, przy stylistycznym zróżnico-
waniu opracowania detalu wynikłym
z różnic czasowych jego powstania
i późniejszych przekształceń.
Analogie Krasnegostawu z pierwot-
nym projektem piotrkowskiego kościoła
są bardzo silne, duże są też podobień-
stwa w wielu szczegółach elewacji, po-
działach wnętrza nawy głównej, skle-
pień i detali, przy wielkiej różnicy po-
ziomu wykonania, wyższego w Piotrko-
wie. Budowniczym kościoła w Kras-
nymstawie, wzniesionego w latach 1695 -
1715, był — nieznany z innej działal-
ności — Jan Huss, sprowadzony z Wę-
gier przez Potockich38. Trudno jednak
na tej podstawie wysnuć prawdopodob-
ny wniosek co do autorstwa piotrkow-
skiego kościoła jezuitów. Aczkolwiek
bowiem obie budowle w swych projek-
tach są znacznie do siebie zbliżone,
a Huss określony jest jako projekto-
dawca budowli krasnystawskiej, za ma-
ło wiemy o jego osobie, ażeby rozstrzyg-
nąć, jaką on w rzeczywistości pełnił rolę.
Udział jego przy budowie piotrkowskiej
odpowiadałby czasowo ustalonemu po-
przednio datowaniu planu paryskiego na lata 1695—
1716, kiedy to wznoszono właśnie kościół krasnystawski.
II. 5. Piotrków, kościół jezuitów. Sklepienie nawy głównej.
(Fot. E. Kozłowska-Tomczyk)
Przeczyłyby natomiast temu poważne różnice w jakości
wykonania obu budowli.
38 Sierpiński S. Z., Krasnystaw i okolice, Piśmien-
nictwo krajowe 1840, nr 5; Sofoieszczański F. M., Wia-
domości historyczne o sztukach pięknych w dawnej
Polsce II, Warszawa 1849, s. 92. Za nimi powtarza tę
wiadomość Załęski, jw. IV, s. 1596. O kościele poje-
zuickim w Krasnymstawie praca magisterska Alicji
Rusińskiej. Za udostępnienie mi rękopisu składam
autorce serdeczne podziękowania.
331