DOI Heft:
Nr. 3
DOI Artikel:Recenzje
DOI Artikel:Grzęda, Mateusz: "Similitudo. Konzepte der Ähnlichkeit in Mittelalter und Früher Neuzeit", hrsg. Martin Gaier, Jeanette Kohl, Alberto Saviello, Wilhelm Fink Verlag, München 2012, 248 s., il. 53
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.70770#0568
561
MATEUSZ GRZĘDA
Kraków, Instytut Historii Sztuki UJ
„ Similitudo. Konzepte der Ahnlichkeit
in Mittelalter und Fruher Neuzeit ”,
hrsg. Martin Gaier, Jeanette Kohl, Alberto Saviello,
Wilhelm Fink Verlag, Munchen 2012, 248 s., il. 53
W' ciągu ostatnich dwudziestu lat w bada-
niach nad sztuką średniowiecza i renesan-
su wiele uwagi poświęcono portretowi.
W badaniach tych dostrzec można silne dążenie do
przekraczania ograniczeń metodologicznych wyni-
kających ze schematów narzuconych przez XIX-
i XX-wieczną tradycję pisania o portrecie jako ga-
tunku par excellence łączącym się z renesansowym
indywidualizmem i antropocentryzmem. Dzięki
wielu szczegółowym studiom portret został podda-
ny daleko idącej problematyzacji, pokazującej, jak
bardzo złożona jest jego istota. Pogłębione rozumie-
nie terminu „portret” pozwoliło nie tylko przeformu-
łować paradygmaty badań nad portretem nowożyt-
nym, lecz także „odszukać” portret w epoce
średniowiecza, epoce, zdawałoby się wyjątkowo
portretowi niesprzyjającej1. W obu przypadkach
postawiono pytania o naturę portretowanego indy-
widuum oraz o sposoby jego przedstawiania w me-
dium wizualnym. Co być może najistotniejsze, po-
rzucono takie sposoby myślenia o tym gatunku
artystycznym, które utożsamiają go wyłącznie z po-
dobizną, rozumianą jako wizualne odzwierciedlenie
rzeczywistych rysów twarzy modela. Podobizna jest
w istocie jednym z wielu elementów składowych
portretu, i nie jest dlań elementem konstytutywnym2.
1 Zob. m.in. The Image of the Individual. Portraits in the
Renaissance, ed. Nicholas MANN and Luke SYSON,
London 1998; Das Portrdt vor der Erfindung des
Portrats, ed. Martin BUCHSEL, Peter SCHMITT, Mainz
2003; Stephen PERKINSON, The Likeness of the King.
A Prehistory of Portraiture in Late Medieval France, Chi-
cago-London 2009; Le portrait individuel: reflections au-
tour d’une forme de representation, XIIIe-XVe siecles, ed.
Dominic OLARIU, Bern 2009.
2 Zob. np. Gerhard SCHMIDT, „Portrat oder Typus. Zur
Frage der Ahnlichkeit in den Darstellungen Kaiser Frie-
richs III”, Jahrbuch des Kunsthistorischen Museums
Wien, 2006/2007, 8/9, s. 10-59; Stefan WEPPELMANN,
„Zum Schulterblick des Hermelins - Ahnlichkeit im Por-
trait der italienischen Friihrenaissance”, [w:] Gesichter
der Renaissance: Maisterwerke Italienischer Portrait-
Kunst, kat. wyst. (Berlin, Bode-Museum - New York, Me-
tropolitan Museum of Art, 2011-2012), hrsg. Keith
KRISTIANSEN, Patricia LEE RUBIN, Munchen 2011,
s. 64-76; Stephen PERKINSON, „Likeness”, Studies in
MATEUSZ GRZĘDA
Kraków, Instytut Historii Sztuki UJ
„ Similitudo. Konzepte der Ahnlichkeit
in Mittelalter und Fruher Neuzeit ”,
hrsg. Martin Gaier, Jeanette Kohl, Alberto Saviello,
Wilhelm Fink Verlag, Munchen 2012, 248 s., il. 53
W' ciągu ostatnich dwudziestu lat w bada-
niach nad sztuką średniowiecza i renesan-
su wiele uwagi poświęcono portretowi.
W badaniach tych dostrzec można silne dążenie do
przekraczania ograniczeń metodologicznych wyni-
kających ze schematów narzuconych przez XIX-
i XX-wieczną tradycję pisania o portrecie jako ga-
tunku par excellence łączącym się z renesansowym
indywidualizmem i antropocentryzmem. Dzięki
wielu szczegółowym studiom portret został podda-
ny daleko idącej problematyzacji, pokazującej, jak
bardzo złożona jest jego istota. Pogłębione rozumie-
nie terminu „portret” pozwoliło nie tylko przeformu-
łować paradygmaty badań nad portretem nowożyt-
nym, lecz także „odszukać” portret w epoce
średniowiecza, epoce, zdawałoby się wyjątkowo
portretowi niesprzyjającej1. W obu przypadkach
postawiono pytania o naturę portretowanego indy-
widuum oraz o sposoby jego przedstawiania w me-
dium wizualnym. Co być może najistotniejsze, po-
rzucono takie sposoby myślenia o tym gatunku
artystycznym, które utożsamiają go wyłącznie z po-
dobizną, rozumianą jako wizualne odzwierciedlenie
rzeczywistych rysów twarzy modela. Podobizna jest
w istocie jednym z wielu elementów składowych
portretu, i nie jest dlań elementem konstytutywnym2.
1 Zob. m.in. The Image of the Individual. Portraits in the
Renaissance, ed. Nicholas MANN and Luke SYSON,
London 1998; Das Portrdt vor der Erfindung des
Portrats, ed. Martin BUCHSEL, Peter SCHMITT, Mainz
2003; Stephen PERKINSON, The Likeness of the King.
A Prehistory of Portraiture in Late Medieval France, Chi-
cago-London 2009; Le portrait individuel: reflections au-
tour d’une forme de representation, XIIIe-XVe siecles, ed.
Dominic OLARIU, Bern 2009.
2 Zob. np. Gerhard SCHMIDT, „Portrat oder Typus. Zur
Frage der Ahnlichkeit in den Darstellungen Kaiser Frie-
richs III”, Jahrbuch des Kunsthistorischen Museums
Wien, 2006/2007, 8/9, s. 10-59; Stefan WEPPELMANN,
„Zum Schulterblick des Hermelins - Ahnlichkeit im Por-
trait der italienischen Friihrenaissance”, [w:] Gesichter
der Renaissance: Maisterwerke Italienischer Portrait-
Kunst, kat. wyst. (Berlin, Bode-Museum - New York, Me-
tropolitan Museum of Art, 2011-2012), hrsg. Keith
KRISTIANSEN, Patricia LEE RUBIN, Munchen 2011,
s. 64-76; Stephen PERKINSON, „Likeness”, Studies in