DOI Heft:
Nr. 4-5
DOI Artikel:Dingemans, W. J.: Iets over Gorinchem en de Heilige Geestkapel
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.19802#0196
geesthuis. Heilige geestmeesteren beheerden de Heilige geestgoederen en waren belast met
de uitdeeling der aalmoezen aan de armen. Behalve wat de Heilige geestmeesters uitkeerden,
kon ook ieder burger persoonlijk er uitkeering aan de armen doen, en Kemp vertelt dat
»die godvruchtig makingen zooveel geworden waren, dat
»naderhand naulijks een Borger op een heel week, tijd kon
»bekomen om een uitdeyling in het heilige Geesthuis te doen,
»geduyrende tot den jare 1572 toe, dat de Koning van
»Spaanjen Philips de 2e, Graaf van Holland de stad verloor,
»sedert welken tijd die mildigheijden niet dan al te veel
afgewend zijn.”
In het Heilige geesthuis werden ook vondelingen en arme
weezen opgenomen en verpleegd — het was de voorlooper
van het in 1557 gestichte weeshuis. Aangrenzend aan het
Pleilige geesthuis en de kapel ontstonden de gebouwen van
de Latijnsche school en van het Minderbroederklooster —
zij vormden te samen een groep van gebouwen tusschen de
nog tegenwoordig bestaande Broedersteeg en Kapelsteeg.
Na de Hervorming verdwijnt het klooster, de Latijnsche
school verhuist naar de Kruisstraat, de kapel wordt 2de kerk
voor de Nederl. Hervormden. In 1657 gaan de laatste
pleegkinderen van het Heilige geesthuis naar het weeshuis —
de uitdeelingen aan de armen krijgen, zooals wij reeds
hoorden, steeds minder beteekenis, het Heilige geesthuis ver-
dwijnt zonder sporen in de geschiedenis achter te laten.
In 1797 wordt de kapel kerk van de Waalsche
Gemeente, totdat deze wordt opgeheven in 1824 — dan
staat het gebouw jaren ongebruikt en vervalt. In 1836
koopt de Gemeente het, laat de kapel achter de toren
af breken, bedekt de oude voorgevel en de toren met plijster-
kalk, en ontsiert het geheel verder door een nieuwe deur
en nieuwe ramen aan te brengen. De kapel wordt nu
vleeschhal — daarna bewaarschool — van 1844 tot 1851 in
het tijdperk van het af breken van de oude mooie St. Jans-
kerk en het bouwen van de leelijke nieuwe kerk, worden
er weer godsdienstoefeningen door de Ncderlandsch Her-
vormden gehouden. Na 1851 is er weer bewaarschool.
Het is een vreemd gezicht wanneer onder de ouden toren de kleine kleuters naar
buiten komen. Als het een mooie lentedag is, gaan ze wandelen en met de kleuters komt
naar buiten een touw, waaraan dwarstouwen met knoopen, — elke kleuter neemt een knoop
in zijn hand, en zoo wandelt dat troepje als een klein klisje door de straten van de
185
de uitdeeling der aalmoezen aan de armen. Behalve wat de Heilige geestmeesters uitkeerden,
kon ook ieder burger persoonlijk er uitkeering aan de armen doen, en Kemp vertelt dat
»die godvruchtig makingen zooveel geworden waren, dat
»naderhand naulijks een Borger op een heel week, tijd kon
»bekomen om een uitdeyling in het heilige Geesthuis te doen,
»geduyrende tot den jare 1572 toe, dat de Koning van
»Spaanjen Philips de 2e, Graaf van Holland de stad verloor,
»sedert welken tijd die mildigheijden niet dan al te veel
afgewend zijn.”
In het Heilige geesthuis werden ook vondelingen en arme
weezen opgenomen en verpleegd — het was de voorlooper
van het in 1557 gestichte weeshuis. Aangrenzend aan het
Pleilige geesthuis en de kapel ontstonden de gebouwen van
de Latijnsche school en van het Minderbroederklooster —
zij vormden te samen een groep van gebouwen tusschen de
nog tegenwoordig bestaande Broedersteeg en Kapelsteeg.
Na de Hervorming verdwijnt het klooster, de Latijnsche
school verhuist naar de Kruisstraat, de kapel wordt 2de kerk
voor de Nederl. Hervormden. In 1657 gaan de laatste
pleegkinderen van het Heilige geesthuis naar het weeshuis —
de uitdeelingen aan de armen krijgen, zooals wij reeds
hoorden, steeds minder beteekenis, het Heilige geesthuis ver-
dwijnt zonder sporen in de geschiedenis achter te laten.
In 1797 wordt de kapel kerk van de Waalsche
Gemeente, totdat deze wordt opgeheven in 1824 — dan
staat het gebouw jaren ongebruikt en vervalt. In 1836
koopt de Gemeente het, laat de kapel achter de toren
af breken, bedekt de oude voorgevel en de toren met plijster-
kalk, en ontsiert het geheel verder door een nieuwe deur
en nieuwe ramen aan te brengen. De kapel wordt nu
vleeschhal — daarna bewaarschool — van 1844 tot 1851 in
het tijdperk van het af breken van de oude mooie St. Jans-
kerk en het bouwen van de leelijke nieuwe kerk, worden
er weer godsdienstoefeningen door de Ncderlandsch Her-
vormden gehouden. Na 1851 is er weer bewaarschool.
Het is een vreemd gezicht wanneer onder de ouden toren de kleine kleuters naar
buiten komen. Als het een mooie lentedag is, gaan ze wandelen en met de kleuters komt
naar buiten een touw, waaraan dwarstouwen met knoopen, — elke kleuter neemt een knoop
in zijn hand, en zoo wandelt dat troepje als een klein klisje door de straten van de
185