DOI Artikel:
Poksińska, Maria: Badania nad rekonstrukcją kolorysryki renesansowego pieca w Dworze Artusa w Gdańsku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27007#0203
nakładanej w trzech warstwach. Jej zadaniem było wyrównanie powierzchni
elementów wykonanych z gliny i włóknistego wypełniacza (włókna roślinne
i wełna). Stanowiła też podkład pod warstwę malarską. Na białym tle
wygładzonej zaprawy, ornament roślinny malowano błękitem (smaltą),
stylizowane łodygi i dzbany czerwienią (cynober), natomiast pręciki
kwiatów i rozetki, złocono. Złoto znaleziono także na powierzchni maseczek.
Elementy otaczające kafle były więc pokryte czerwono-złoto-błękitnym
ornamentem na białym tle.
Pierwsze przemalowanie. Całość pokryto pobiałą wapienną.
Drugie przemalowanie. Wykonano z użyciem bieli (kredą) i dwóch
rodzajów czerwieni (czerwień żelazowa i mimia).
W dalszych przemalowaniach występuje biel, szarość, czerwień i żółcień.
Badania nad
rekonstrukcją
kolorystyki
renesansowego
pieca
w Dworze
Artusa
w Gdańsku
Kafle
Kolorystyka kafli jest typowa dla polew okresu renesansu. Występują
biele, żółcienie, błękity, fiolety i brązy. Odpowiada to barwom glazur na XVI-
wiecznych kaflach wawelskich, w których "biel położona obok chromowej
żółci kontrastuje z błękitem, szmaragdową zielenią i fioletem...", a "to czego
nie osiągnięto polewą, uzupełniono złoceniem i malowaniem minią"14.
*
Badania szczątkowo zachowanej polichromii cokołu, listew i zwieńczenia
pieca, dostarczyły wielu informacji o pierwotnym wyglądzie pieca i kolej-
nych zmianach jego kolorystyki na przestrzeni wieków. Kamienny cokół był
pierwotnie malowany czystymi barwami błękitu w tle, cynobrowej czerwie-
ni i bieli na ornamencie, którym towarzyszyły liczne złocenia. Tylko w nie-
których fragmentach, głównie w płycinach z postaciami, występowały
jeszcze inne kolory, jak brąz i czerwień żelazowa. Sposób użycia i roz-
mieszczenie farb było niezwykle konsekwentne, tak, że w rezultacie
poszczególne fragmenty, jak fryz wieńczący cokół, płyciny z postaciami,
pilastry i medaliony tworzyły harmonijną całość. W późniejszych
przemalowaniach cokół pieca nigdy juz nie był tak kolorowy. Nie
różnicowano ornamentu i poszczególnych fragmentów architektury cokołu.
W pierwszym przemalowaniu prawdopodobnie w roku 1690 cokół
pobielono, następne przemalowanie, być może z roku 1831, gdy piec był
przestawiany, imitowało barwę kamienia. Cokół pokryto grubą warstwą
szarej farby.
Powróćmy do pierwotnej polichromii innych fragmentów pieca. Wokół
wykonanych mistrzowsko wielobarwnych kafli biegły gliniane listwy, a na
13 Badania glazury i ceramiki w zabytkowych kaflach mają obszerną literaturę: Dąbrowska, op. cit., s. 221-
232; - L.Kociszewski, J.Kruppe, Niektóre badania fizykochemiczne jako metoda badawcza zv studiach nad dziejami
produkcji garncarskiej, "Kwartalnik Historii Kultury Materialnej" X: 1962, 1-2, s. 167-182: J.Dereń, M. Piątkiewicz-
Dereniowa, L. Stoch "O surowcach i technologii wyrobu dawnych kafli waioelskich, "Kwartalnik Historii Kultury
Materialnej" XIV: 1966, s. 21-35; E. Kilarska Der Kachelofen im Artushof in Gdańsk, [w:] Polen im Zeitalter der Jagiel-
lonen 1386-1572, Schallaburg 1986, s.
W. Szolginia Ceramika architektoniczna, [w:] Kamień-Gips-Ceramika w Architekturze, B i A, s. A., z.3.
Warszawa 1955, s. 112.
201
elementów wykonanych z gliny i włóknistego wypełniacza (włókna roślinne
i wełna). Stanowiła też podkład pod warstwę malarską. Na białym tle
wygładzonej zaprawy, ornament roślinny malowano błękitem (smaltą),
stylizowane łodygi i dzbany czerwienią (cynober), natomiast pręciki
kwiatów i rozetki, złocono. Złoto znaleziono także na powierzchni maseczek.
Elementy otaczające kafle były więc pokryte czerwono-złoto-błękitnym
ornamentem na białym tle.
Pierwsze przemalowanie. Całość pokryto pobiałą wapienną.
Drugie przemalowanie. Wykonano z użyciem bieli (kredą) i dwóch
rodzajów czerwieni (czerwień żelazowa i mimia).
W dalszych przemalowaniach występuje biel, szarość, czerwień i żółcień.
Badania nad
rekonstrukcją
kolorystyki
renesansowego
pieca
w Dworze
Artusa
w Gdańsku
Kafle
Kolorystyka kafli jest typowa dla polew okresu renesansu. Występują
biele, żółcienie, błękity, fiolety i brązy. Odpowiada to barwom glazur na XVI-
wiecznych kaflach wawelskich, w których "biel położona obok chromowej
żółci kontrastuje z błękitem, szmaragdową zielenią i fioletem...", a "to czego
nie osiągnięto polewą, uzupełniono złoceniem i malowaniem minią"14.
*
Badania szczątkowo zachowanej polichromii cokołu, listew i zwieńczenia
pieca, dostarczyły wielu informacji o pierwotnym wyglądzie pieca i kolej-
nych zmianach jego kolorystyki na przestrzeni wieków. Kamienny cokół był
pierwotnie malowany czystymi barwami błękitu w tle, cynobrowej czerwie-
ni i bieli na ornamencie, którym towarzyszyły liczne złocenia. Tylko w nie-
których fragmentach, głównie w płycinach z postaciami, występowały
jeszcze inne kolory, jak brąz i czerwień żelazowa. Sposób użycia i roz-
mieszczenie farb było niezwykle konsekwentne, tak, że w rezultacie
poszczególne fragmenty, jak fryz wieńczący cokół, płyciny z postaciami,
pilastry i medaliony tworzyły harmonijną całość. W późniejszych
przemalowaniach cokół pieca nigdy juz nie był tak kolorowy. Nie
różnicowano ornamentu i poszczególnych fragmentów architektury cokołu.
W pierwszym przemalowaniu prawdopodobnie w roku 1690 cokół
pobielono, następne przemalowanie, być może z roku 1831, gdy piec był
przestawiany, imitowało barwę kamienia. Cokół pokryto grubą warstwą
szarej farby.
Powróćmy do pierwotnej polichromii innych fragmentów pieca. Wokół
wykonanych mistrzowsko wielobarwnych kafli biegły gliniane listwy, a na
13 Badania glazury i ceramiki w zabytkowych kaflach mają obszerną literaturę: Dąbrowska, op. cit., s. 221-
232; - L.Kociszewski, J.Kruppe, Niektóre badania fizykochemiczne jako metoda badawcza zv studiach nad dziejami
produkcji garncarskiej, "Kwartalnik Historii Kultury Materialnej" X: 1962, 1-2, s. 167-182: J.Dereń, M. Piątkiewicz-
Dereniowa, L. Stoch "O surowcach i technologii wyrobu dawnych kafli waioelskich, "Kwartalnik Historii Kultury
Materialnej" XIV: 1966, s. 21-35; E. Kilarska Der Kachelofen im Artushof in Gdańsk, [w:] Polen im Zeitalter der Jagiel-
lonen 1386-1572, Schallaburg 1986, s.
W. Szolginia Ceramika architektoniczna, [w:] Kamień-Gips-Ceramika w Architekturze, B i A, s. A., z.3.
Warszawa 1955, s. 112.
201