DOI issue:
Komunikaty
DOI article:Miziołek, Jerzy: Stefan Kardynał Wyszyński wobec universum sztuki (na 100-lecie urodzin Prymasa Tysiąclecia)
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.37084#0471
KOMUNIKATY
467
skiej na KUL-u przywołał kilka słynnych dzieł swego przyjaciela: Historię filozofii,
O doskonałości i Historię estetyki. „To, co panu profesorowi także zawdzięczamy -
mówił o ostatnim z wymienionych - to jego studia o estetyce, pomagające żyć
pięknie. Nie w sensie pięknoduchów, tylko w zrozumieniu walorów estetyki dla
osobistego życia codziennego'’"5.
O swoim stosunku do uczonych i konserwatorów dzieł sztuki mówił Ks. Prymas
wielokrotnie. „Jesteśmy pełni szacunku - podkreślał z emfazą w homilii na Ostrowie
Tumskim we Wrocławiu - dla naszych uczonych, historyków architektury, badaczy
przeszłości historycznej Narodu i konserwatorów, którzy z pietyzmem podejmowali
każdy ocalały relikt i szukali właściwego umiejscowienia go”-6. Te słowa zostały
wypowiedziane w 1965 r. w czasie jednej z wielu uroczystości milenijlnych.
Z okazji tego wielkiego święta polskiego chrześcijaństwa i polskiej państwowości
dokonano spektakularnych odkryć archeologicznych w podziemiach dziesiątków
polskich kościołów. Większość z tych odkryć nie miałaby miejsca bez przyzwolenia
i błogosławieństwa Ks. Prymasa. Udzielał ich z entuzjazmem i wielokrotnie wygła-
szał pochwały wyników prac badawczych, jak w cytowanej wcześniej homilii wroc-
ławskiej: „Słusznie więc czynią archeologowie, mężowie nauki i konserwatorzy, gdy
szukają szlachetnych metryk naszej przeszłości milenijnej w gruzach i podziemiach
świątyń. Tak przebadano serce Katedry Poznańskiej, podziemia Katedry Gnieźnień-
skiej i tak też przeszli przez podziemia Katedry Wrocławskiej”27.
Z nieustającym zainteresowaniem śledził Ks. Prymas wykopaliska archeologiczne
nie tylko w metropoliach, ale i w odległych od nich małych miasteczkach. Fragmenty
przedromańskich i romańskich budowli, owe „relikty szlachetnej przeszłości Polski”,
których większość bez wątpienia znał z autopsji, przywoływał w dziesiątkach swoich
kazań. „W kresie zbliżającego się Tysiąclecia - głosił w jednym z nich - czynimy
wszystko, aby w Gnieźnie, Kruszwicy, Strzelnie i innych historycznych miejscach,
gdzie są kamienie dawnego budownictwa, wydobyć je na wierzch i pokazać pokole-
niu Tysiąclecia”28. „Przed kilku dniami - mówił w innej homilii - stałem na Ostró-
wki Lednickim pod Gnieznem. Obok jednej świątyni odkopano tam w ostatnich
miesiącach drugą. Na dnie gruzów tej świątyni - bodaj z czasów Dąbrówki - znale-
ziono krzyż biskupi. W ten sposób nasze dzieje się wydłużają i pogłębiają [...]. W
katedrach roku Tysięcznego odnajdujemy kamienne relikty, poznajemy znaki z prze-
szłości”24.
Równie piękne słowa poświęcił Prymas Tysiąclecia lepiej niż w Wielkopolsce
zachowanym budowlom romańskim na Mazowszu - katedrze płockiej i bazylice w
Czerwińsku30. Mazowiecka nuta odezwała się także w jednym z najbardziej
wyrafinowanych porównań jego milenialnego nauczania. „Jak do naszego Chopina
- powiedział na rok przed rocznicą milenialną - przemawiały poszumem wierzby
~;i Ars longa, vita brevis, s. 257.
2h Na 20-lecie polskiej organizacji kościelnej na Ziemiach Zachodnich, [w: ] tamże, s. 81.
27 Nauczanie społeczne, s. 253.
28 Ogłoszenie Kolegiaty kruszwickiej Bazyliką Mniejszą, [w:] Z rozważań nad kulturą
ojczystą, s. 161.
J> Nauczanie społeczne, s. 254.
30 Płock - Czerwińsk - Grunwald - Konstancja - Jasna Góra (Podczas uroczystości
milenijnych w Płocku 12 XI 1966), [w:] tamże, s. 299-304.
467
skiej na KUL-u przywołał kilka słynnych dzieł swego przyjaciela: Historię filozofii,
O doskonałości i Historię estetyki. „To, co panu profesorowi także zawdzięczamy -
mówił o ostatnim z wymienionych - to jego studia o estetyce, pomagające żyć
pięknie. Nie w sensie pięknoduchów, tylko w zrozumieniu walorów estetyki dla
osobistego życia codziennego'’"5.
O swoim stosunku do uczonych i konserwatorów dzieł sztuki mówił Ks. Prymas
wielokrotnie. „Jesteśmy pełni szacunku - podkreślał z emfazą w homilii na Ostrowie
Tumskim we Wrocławiu - dla naszych uczonych, historyków architektury, badaczy
przeszłości historycznej Narodu i konserwatorów, którzy z pietyzmem podejmowali
każdy ocalały relikt i szukali właściwego umiejscowienia go”-6. Te słowa zostały
wypowiedziane w 1965 r. w czasie jednej z wielu uroczystości milenijlnych.
Z okazji tego wielkiego święta polskiego chrześcijaństwa i polskiej państwowości
dokonano spektakularnych odkryć archeologicznych w podziemiach dziesiątków
polskich kościołów. Większość z tych odkryć nie miałaby miejsca bez przyzwolenia
i błogosławieństwa Ks. Prymasa. Udzielał ich z entuzjazmem i wielokrotnie wygła-
szał pochwały wyników prac badawczych, jak w cytowanej wcześniej homilii wroc-
ławskiej: „Słusznie więc czynią archeologowie, mężowie nauki i konserwatorzy, gdy
szukają szlachetnych metryk naszej przeszłości milenijnej w gruzach i podziemiach
świątyń. Tak przebadano serce Katedry Poznańskiej, podziemia Katedry Gnieźnień-
skiej i tak też przeszli przez podziemia Katedry Wrocławskiej”27.
Z nieustającym zainteresowaniem śledził Ks. Prymas wykopaliska archeologiczne
nie tylko w metropoliach, ale i w odległych od nich małych miasteczkach. Fragmenty
przedromańskich i romańskich budowli, owe „relikty szlachetnej przeszłości Polski”,
których większość bez wątpienia znał z autopsji, przywoływał w dziesiątkach swoich
kazań. „W kresie zbliżającego się Tysiąclecia - głosił w jednym z nich - czynimy
wszystko, aby w Gnieźnie, Kruszwicy, Strzelnie i innych historycznych miejscach,
gdzie są kamienie dawnego budownictwa, wydobyć je na wierzch i pokazać pokole-
niu Tysiąclecia”28. „Przed kilku dniami - mówił w innej homilii - stałem na Ostró-
wki Lednickim pod Gnieznem. Obok jednej świątyni odkopano tam w ostatnich
miesiącach drugą. Na dnie gruzów tej świątyni - bodaj z czasów Dąbrówki - znale-
ziono krzyż biskupi. W ten sposób nasze dzieje się wydłużają i pogłębiają [...]. W
katedrach roku Tysięcznego odnajdujemy kamienne relikty, poznajemy znaki z prze-
szłości”24.
Równie piękne słowa poświęcił Prymas Tysiąclecia lepiej niż w Wielkopolsce
zachowanym budowlom romańskim na Mazowszu - katedrze płockiej i bazylice w
Czerwińsku30. Mazowiecka nuta odezwała się także w jednym z najbardziej
wyrafinowanych porównań jego milenialnego nauczania. „Jak do naszego Chopina
- powiedział na rok przed rocznicą milenialną - przemawiały poszumem wierzby
~;i Ars longa, vita brevis, s. 257.
2h Na 20-lecie polskiej organizacji kościelnej na Ziemiach Zachodnich, [w: ] tamże, s. 81.
27 Nauczanie społeczne, s. 253.
28 Ogłoszenie Kolegiaty kruszwickiej Bazyliką Mniejszą, [w:] Z rozważań nad kulturą
ojczystą, s. 161.
J> Nauczanie społeczne, s. 254.
30 Płock - Czerwińsk - Grunwald - Konstancja - Jasna Góra (Podczas uroczystości
milenijnych w Płocku 12 XI 1966), [w:] tamże, s. 299-304.