Towarzystwo Naukowe <Lublin> [Hrsg.]: Roczniki Humanistyczne: Historia Sztuki = History of art = Histoire de l'art (52.2004)

KOMUNIKATY

499

inwentaryzatorzy kolegiaty zamojskiej4 *: Jan Białostocki4, Michał Walicki i Włady-
sław Tomkowicz6 oraz wielokrotnie Jerzy Kowalczyk7. Wątpliwości badaczy doty-
czące malarstwa powstałego w kręgu mecenatu Jana Zamoyskiego wyraził ostatnio
Zygmunt Waźbiński8.
Białostocki jako pierwszy z badaczy zauważył, że dobór i redakcja momentów
przedstawionych na obrazach cyklu, obrazujących sceny z życia św. Tomasza, są
wyjątkowe w sztuce nowożytnej. Wykraczają one poza typowe przedstawienia wywo-
dzące się ze sztuki średniowiecza, wyobrażające losy świętego po rozesłaniu aposto-
łów, ale także obrazujących działalność Tomasza przy boku Chrystusa. Taki zestaw
tematyczny charakteryzuje się wysoką oryginalnością, wyrażającą złożoną koncepcję
ikonograficzną cyklu9 10 11.
Białostocki rozważa związki zamojskich obrazów z malarstwem włoskim, przede
wszystkim weneckim, powiązanym z warsztatem Domenica Tintoretto, głównie z ry-
sunkami Domenica znajdującymi się w British Museum, reprezentującymi wczesny
styl weneckiego malarza, a także z jego rysunkami studyjnymi do obrazu wykonane-
go dla kościoła San Piętro w Reggio d’Emilia (znajdującego się w Galeria Estense
w Modenie), przedstawiającego Wręczenie kluczy św. Piotrowi*°. Badacz ten zwró-
cił uwagę na możliwy wpływ na wygląd zamojskich obrazów twórczości związanego
z bottegią Tintoretta Vassilacchiego, nauczyciela Dolabelli1 , oraz na związki
z warsztatem Bassanów.
Obrazy składające się na cykl obrazujący życie św. Tomasza wiszą na ścianach
prezbiterium zamojskiej kolegiaty (obecnie katedry). Na ścianie południowej, ujęte
we wspólną potężną ramę, wiszą dwa obrazy: płótno z prawej przedstawia
wydarzenia rozgrywające się po Ostatniej Wieczerzy, z lewej umieszczony jest obraz
wyobrażający scenę otrzymania przez Chrystusa wiadomości o chorobie Łazarza. Po
stronie północnej, w takiej samej podwójnej ramie, umieszczone są obrazy ukazujące
apostolską działalność św. Tomasza w Indiach: po prawej działalność misjonarską

4 J. Z. Ł o z i ń s k i, J. A. M i ł o b ę d z k i, B. W o I f f, Katalog zabytków sztuki
w Polsce. Powiat zamojski, Warszawa 1952, s. 5 (mps IS PAN Warszawa).
4 J. B i a ł o s t o c k i, Jan Zamoyski klientem Domenica. Tintoretta, „Biuletyn Historii
Sztuki”, 16(1954), nr 1, s. 54.
6 M. W a 1 i c k i, W. T o m k i e w i c z, Malarstwo polskie. Manieryz.m - barok,
Warszawa 1971, s. 22-23.
7 Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Malarze, rzeźbiarze, graficy,
t. III, Warszawa 1979; hasło: Kasiński Jan, [w:] J. Kowalczyk, Projekty i realizacje
wystroju kolegiaty zamojskiej w I poi. XVII, [w:] W kręgu badań nad sztuką polską, red.
K. Majewski, Lublin 1983; tenże, Kłopoty J. Zamoyskiego z weneckim malarzem (o obra-
zach Domenica Tintoretto dla kolegiaty w Zamościu, [w:] Studia i materiały lubelskie, t. VI,
Lublin 1974; tenże, Zamość. Przewodnik, Zamość 1995.
8 Z. W a ź b i ń s k i, Podsumowanie. Malarstwo weneckie 1500-1750. Materiały sesji
naukowej w Toruniu 26-27 X 1999. UMK w Toruniu, Toruń 2001, s. 178.
9 Białostocki, Jan Zamoyski, s. 54.
10 Tamże, s. 65.
11 Tamże.