DOI Heft:
Komunikaty
DOI Artikel:Nyga, Marcin: Mecenat artystyczny opata Bernada Rosy w świetle jego biografii Grüssauische volle Herbstrose: wybrane zagadnienia
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37084#0509
KOMUNIKATY
505
Aby to wyjaśnić, można w tym miejscu postawić trzy hipotezy. Możliwy jest błąd
autora. Drugą ewentualność stanowi chęć uwypuklenia dokonań opata, który np.
zlecił przeprowadzenie prac remontowych, a zostało to potraktowane w tekście jako
nowa inicjatywa budowlana. W końcu być może rzeczywiście historia i czas powsta-
nia dwóch małych wiejskich kościółków jest inna od obecnie nam znanej i można
ją powiązać z osobą Bernarda Rosy. Najbardziej prawdopodobna wydaje się pierwsza
lub druga ewentualność, czego jednak nie można stwierdzić bez szerszych badań
i konfrontacji z innymi krzeszowskimi archiwaliami.
Po wymienieniu kościołów następuje omówienie ważniejszych spośród mniej-
szych, ufundowanych przez opata obiektów jak: wspomnianej Drogi Krzyżowej, kap-
licy św. Anny na wzgórzu nieopodal klasztoru, kaplicy betlejemskiej i znajdującego
się obok niej pawilonu na wodzie.
Podsumowując mecenat Bernarda Rosy, autor określa opata zaszczytnym mianem
„starcker Hercules” (mocny Herkules), zasłużony w budowaniu świątyń ku Bożej
czci. Rozdział w odniesieniu do problematyki sztuki ma charakter ogólnikowy, nie
zawiera zbyt wielu danych faktograficznych. Nacisk położony jest na postawę, moty-
wację i inspirację religijną Rosy i w tym kontekście przedstawione są ufundowane
przez niego budowle.
Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku kolejnego, 18 rozdziału zatytułowane-
go: Bernardi neu ein gefiihrte andcicht undt erbaute Kirch zu den Heiligen 14. Not-
hhelfern8, którego treść koncentruje się na fakcie propagowania przez Bernarda Rosę
kultu 14 Świętych Wspomożycieli. Niewiele natomiast miejsca poświęcono wybudo-
wanemu z jego fundacji kościołowi w Ulanowicach (ok. 1685-1687). Jedyną charak-
terystyką jest określenie go mianem Wohnung (mieszkania) dla świętych, a w dalszej
części znów górę nad problemami artystycznymi biorą rozważania religijne.
Nieco inaczej zbudowany jest rozdział 19, ostatni związany z problemami sztuki,
noszący tytuł: Bernardi aufrichtung der Lob Bruderscht S. Josephs undt zu seiner
Ehr vollzogener Kirchen Bau9. Znaczna jego część poświęcona jest powstaniu i roz-
wojowi bractwa oraz ideałom mu przyświecającym. Dalej następuje opis kościoła św.
Józefa, wybudowanego przez opata w latach 1690-1696. Podane są wymiary świą-
tyni: „Lange nach von 93. der braite von 31. der hóhe von 36” (długa na 93, szeroka
na 31, wysoka na 36 [łokci]). W opisie wnętrza omawia się malowidła w technice
a fresco, przedstawiające radości i smutki św. Józefa. W kolejnym fragmencie
przedstawiony jest program ikonograficzny kościoła, wyliczone i rozpisane w tabeli
tematy i postacie wszystkich przedstawień na sklepieniu, w prezbiterium i w kapli-
cach bocznych. Ten opis tematyki Willmannowskich fresków, w nieco zmienionej
wersji, pojawił się w wydanej we Wrocławiu i Lipsku w 1704 r. łacińskiej książce
Silesiographia renovata, necesseriis scholiis, observationibus et indice arcta autor-
stwa Nicolae Heneliusa.
8 Nowo wprowadzone nabożeństwo i nowo zbudowany kościół 14 Świętych Wspomoży-
cieli przez Bernarda.
9 Założenie czcigodnego Bractwa św. Józefa oraz ku jego chwale dokonana budowa
kościoła przez Bernarda.
505
Aby to wyjaśnić, można w tym miejscu postawić trzy hipotezy. Możliwy jest błąd
autora. Drugą ewentualność stanowi chęć uwypuklenia dokonań opata, który np.
zlecił przeprowadzenie prac remontowych, a zostało to potraktowane w tekście jako
nowa inicjatywa budowlana. W końcu być może rzeczywiście historia i czas powsta-
nia dwóch małych wiejskich kościółków jest inna od obecnie nam znanej i można
ją powiązać z osobą Bernarda Rosy. Najbardziej prawdopodobna wydaje się pierwsza
lub druga ewentualność, czego jednak nie można stwierdzić bez szerszych badań
i konfrontacji z innymi krzeszowskimi archiwaliami.
Po wymienieniu kościołów następuje omówienie ważniejszych spośród mniej-
szych, ufundowanych przez opata obiektów jak: wspomnianej Drogi Krzyżowej, kap-
licy św. Anny na wzgórzu nieopodal klasztoru, kaplicy betlejemskiej i znajdującego
się obok niej pawilonu na wodzie.
Podsumowując mecenat Bernarda Rosy, autor określa opata zaszczytnym mianem
„starcker Hercules” (mocny Herkules), zasłużony w budowaniu świątyń ku Bożej
czci. Rozdział w odniesieniu do problematyki sztuki ma charakter ogólnikowy, nie
zawiera zbyt wielu danych faktograficznych. Nacisk położony jest na postawę, moty-
wację i inspirację religijną Rosy i w tym kontekście przedstawione są ufundowane
przez niego budowle.
Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku kolejnego, 18 rozdziału zatytułowane-
go: Bernardi neu ein gefiihrte andcicht undt erbaute Kirch zu den Heiligen 14. Not-
hhelfern8, którego treść koncentruje się na fakcie propagowania przez Bernarda Rosę
kultu 14 Świętych Wspomożycieli. Niewiele natomiast miejsca poświęcono wybudo-
wanemu z jego fundacji kościołowi w Ulanowicach (ok. 1685-1687). Jedyną charak-
terystyką jest określenie go mianem Wohnung (mieszkania) dla świętych, a w dalszej
części znów górę nad problemami artystycznymi biorą rozważania religijne.
Nieco inaczej zbudowany jest rozdział 19, ostatni związany z problemami sztuki,
noszący tytuł: Bernardi aufrichtung der Lob Bruderscht S. Josephs undt zu seiner
Ehr vollzogener Kirchen Bau9. Znaczna jego część poświęcona jest powstaniu i roz-
wojowi bractwa oraz ideałom mu przyświecającym. Dalej następuje opis kościoła św.
Józefa, wybudowanego przez opata w latach 1690-1696. Podane są wymiary świą-
tyni: „Lange nach von 93. der braite von 31. der hóhe von 36” (długa na 93, szeroka
na 31, wysoka na 36 [łokci]). W opisie wnętrza omawia się malowidła w technice
a fresco, przedstawiające radości i smutki św. Józefa. W kolejnym fragmencie
przedstawiony jest program ikonograficzny kościoła, wyliczone i rozpisane w tabeli
tematy i postacie wszystkich przedstawień na sklepieniu, w prezbiterium i w kapli-
cach bocznych. Ten opis tematyki Willmannowskich fresków, w nieco zmienionej
wersji, pojawił się w wydanej we Wrocławiu i Lipsku w 1704 r. łacińskiej książce
Silesiographia renovata, necesseriis scholiis, observationibus et indice arcta autor-
stwa Nicolae Heneliusa.
8 Nowo wprowadzone nabożeństwo i nowo zbudowany kościół 14 Świętych Wspomoży-
cieli przez Bernarda.
9 Założenie czcigodnego Bractwa św. Józefa oraz ku jego chwale dokonana budowa
kościoła przez Bernarda.