DOI issue:
Artikuly
DOI article:Gombin, Krzysztof: Symbolika dzieł sztuki z wyposażenia sali sądowej trybunału koronnego w Lublinie w świetle osiemnastowiecznych kazań
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.37085#0153
SYMBOLIKA DZIEŁ SZTUKI
151
„Nie mógł przegrać sprawy zbawienia, kiedy na trybunale Chrystusowym
dzień sądu żywych y umarłych zaczął Sędzia. Krzyż, świętą niestworzoną,
podwyższaiący sprawiedliwość wiecznego życia, Niebieskiego Raiu inwentor
Dyzmasowi” . W innym miejscu ten sam dominikanin podkreślał, iż „Prze-
grał dnia każdego pochlebny swoim sentymentom Sędzia, ktożkolwiek w Są-
dzie bez Krzyża szczęściu swoiemu ferował dekret” . W jeszcze innym ka-
zaniu Majewski konkludował: „Niechże się godzi dnia każdego od tak nie-
sprawiedliwych inwentow, światowych sądów, dla ciebie ultimae instantiae
Trybunałowi Chrystusowemu prezydować N: apellować Krzyżu”- .
Warto na marginesie dodać, że w sztukach teatralnych wystawianych dla
deputatów w Lublinie pojawia się powołany przez Boga Trybunał mający są-
dzić ziemskie sprawy i karać grzeszników. W programie przedstawienia za-
tytułowanego: Tryumfalne zwycięstwa dla iednego przymierzapoprzysiężonego
niezachowania od Trybunału..., którego treść dotyczy wojny węgiersko-turec-
kiej za czasów Władysława Warneńczyka, czytamy między innymi: „Spra-
wiedliwość Boska wysłuchawszy Polskich, Węgierskich y Tureckich Państw,
rozsądek o zaczętey woynie zdawszy na Sąd Trybunalski, sama odchodzi”,
a dalej: „Trybunał przez taiemne suffragia sprawę sądzi, a chorowa scena
sprawiedliwych sędziów wystawia, z Alluzyą do kleynotów ich Herbów-
nych” . Wydaje się, że nie były to jedynie czcze koncepty, ale akcent poli-
tyczny - Bóg, tak jak polski król, zrzeka się w tym przypadku, rzec tak moż-
na, części swoich prerogatyw. O tym, że trybunał sądzi z woli i namiestnic-
twa królewskiego, przypominano przecież wielokrotnie, poczynając od dzieła
Andrzeja Lisieckiego z roku 163824. Pamiętano o tym fakcie zresztą aż do
20 T
J. Majewsk i, Dzień Krzyżowy Sprawiedliwości przy Krzyżu, Krzyż przy sprawiedli-
wości znayduiący, dla uniwersalney wszelkiego dobra inwencyi solenney, w doroczną uroczys-
tość znalezienia Nayświętszego Jezusowego Krzyża w WW. 00. Dominikanów Lubelskich Koś-
ciele [...] kaznodzieyską obserwacyą pokazany [...] Trybunałowi Koronnemu Lubelskiemu [...],
[Lublin 1741], s. E2 v.
21 Tamże, s. C2 v.
22
Tamże, s. Dv. W innym kazaniu Majewski mówił: „Jurysdykcja walnego Trybunału
przy wielkim całey Jerozolimy kongressie, na górnym mieyscu, początek swoy cudowną mocą
na Krzyżu wzięła” (Moc cudowna sprawiedliwości Boskiey..., s. E2v.).
23
Tryumfalne zwycięstwa dla iednego przymierza poprzysiężonego niezachowania od
Trybunału sprawiedliwości Boskiey w Lubelskim Collegium Soc. Iesu w Druk. Stanisława
Krasuańskiego [1667], akt V, scena 10-11.
24 Trybunał Główny Koronny siedmią splendorów oświecony, Kraków 1638; por. też np.
P. Hadziewicz, Mowa Przy Reassumpcyi Trybunału Koronnego [...] [Lublin 1752],
s. A2 v; Mowa W. I. Mci Pana Andrzeja Lubicza Orłowskiego, Miecznika Ziemi Dobrzyńskiey
na zaczęciu Jaśnie Oświeconego Trybunału Koronnego w Lublinie Roku Pańskiego 1760 mie-
151
„Nie mógł przegrać sprawy zbawienia, kiedy na trybunale Chrystusowym
dzień sądu żywych y umarłych zaczął Sędzia. Krzyż, świętą niestworzoną,
podwyższaiący sprawiedliwość wiecznego życia, Niebieskiego Raiu inwentor
Dyzmasowi” . W innym miejscu ten sam dominikanin podkreślał, iż „Prze-
grał dnia każdego pochlebny swoim sentymentom Sędzia, ktożkolwiek w Są-
dzie bez Krzyża szczęściu swoiemu ferował dekret” . W jeszcze innym ka-
zaniu Majewski konkludował: „Niechże się godzi dnia każdego od tak nie-
sprawiedliwych inwentow, światowych sądów, dla ciebie ultimae instantiae
Trybunałowi Chrystusowemu prezydować N: apellować Krzyżu”- .
Warto na marginesie dodać, że w sztukach teatralnych wystawianych dla
deputatów w Lublinie pojawia się powołany przez Boga Trybunał mający są-
dzić ziemskie sprawy i karać grzeszników. W programie przedstawienia za-
tytułowanego: Tryumfalne zwycięstwa dla iednego przymierzapoprzysiężonego
niezachowania od Trybunału..., którego treść dotyczy wojny węgiersko-turec-
kiej za czasów Władysława Warneńczyka, czytamy między innymi: „Spra-
wiedliwość Boska wysłuchawszy Polskich, Węgierskich y Tureckich Państw,
rozsądek o zaczętey woynie zdawszy na Sąd Trybunalski, sama odchodzi”,
a dalej: „Trybunał przez taiemne suffragia sprawę sądzi, a chorowa scena
sprawiedliwych sędziów wystawia, z Alluzyą do kleynotów ich Herbów-
nych” . Wydaje się, że nie były to jedynie czcze koncepty, ale akcent poli-
tyczny - Bóg, tak jak polski król, zrzeka się w tym przypadku, rzec tak moż-
na, części swoich prerogatyw. O tym, że trybunał sądzi z woli i namiestnic-
twa królewskiego, przypominano przecież wielokrotnie, poczynając od dzieła
Andrzeja Lisieckiego z roku 163824. Pamiętano o tym fakcie zresztą aż do
20 T
J. Majewsk i, Dzień Krzyżowy Sprawiedliwości przy Krzyżu, Krzyż przy sprawiedli-
wości znayduiący, dla uniwersalney wszelkiego dobra inwencyi solenney, w doroczną uroczys-
tość znalezienia Nayświętszego Jezusowego Krzyża w WW. 00. Dominikanów Lubelskich Koś-
ciele [...] kaznodzieyską obserwacyą pokazany [...] Trybunałowi Koronnemu Lubelskiemu [...],
[Lublin 1741], s. E2 v.
21 Tamże, s. C2 v.
22
Tamże, s. Dv. W innym kazaniu Majewski mówił: „Jurysdykcja walnego Trybunału
przy wielkim całey Jerozolimy kongressie, na górnym mieyscu, początek swoy cudowną mocą
na Krzyżu wzięła” (Moc cudowna sprawiedliwości Boskiey..., s. E2v.).
23
Tryumfalne zwycięstwa dla iednego przymierza poprzysiężonego niezachowania od
Trybunału sprawiedliwości Boskiey w Lubelskim Collegium Soc. Iesu w Druk. Stanisława
Krasuańskiego [1667], akt V, scena 10-11.
24 Trybunał Główny Koronny siedmią splendorów oświecony, Kraków 1638; por. też np.
P. Hadziewicz, Mowa Przy Reassumpcyi Trybunału Koronnego [...] [Lublin 1752],
s. A2 v; Mowa W. I. Mci Pana Andrzeja Lubicza Orłowskiego, Miecznika Ziemi Dobrzyńskiey
na zaczęciu Jaśnie Oświeconego Trybunału Koronnego w Lublinie Roku Pańskiego 1760 mie-