DOI issue:
Artikuly
DOI article:Świtek, Gabriela: W ciemnościach: historia sztuki i sztuka dotyku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.37085#0280
278
GABRIELA ŚWITEK
ludzkiej natury ukazując - z pozycji nauk przyrodniczych, w tym Darwinow-
skiego ewolucjonizmu, ale i z pozycji Heideggerowskiej „poręczności” - wy-
jątkowość ludzkiej ręki. Na początku rozważań Tallisa odnajdziemy jednak
przekorne stwierdzenie, że „gdyby Adam i Ewa zostali wygnani z Raju, aby
radzić sobie na ziemi bez rąk - albo z łapami zamiast rąk - historia ludzkoś-
ci potoczyłaby się w zupełnie innym kierunku”19.
Dotyk jest zmysłem wspólnym dla wszystkich zwierząt - argumentuje
Tallis - ale tylko ludzie spośród wszystkich zwierząt obdarzeni zostali naj-
doskonalszym narzędziem, jakim jest ręka, która spełnia funkcje manipula-
tywne, poznawcze i komunikacyjne. W teoriach ewolucji podkreśla się zazwy-
czaj znaczenie anatomicznego rozwoju ręki, czyli wykształcenia się przeciw-
stawnego kciuka. Tallis zwraca jednak uwagę na zdolności manipulacyjne
ludzkiej ręki, które odróżniają nas od innych naczelnych. Szympans może co
najwyżej użyć kamienia, aby rozłupać orzech, czyli wykorzystuje chwyt siło-
wy. Człowiek może nawlec igłę, czy też włożyć klucz do zamka, co świadczy
o wykształceniu chwytów precyzyjnych . Co więcej, w przeciwieństwie do
człowieka, szympans nie gromadzi narzędzi, nie wytwarza też narzędzi, ani
ich nie doskonali . Ewolucyjny rozwój ręki manipulatywnej nie powinien
być rozpatrywany jedynie w kategoriach anatomicznych, lecz jako doskonale-
nie chwytów ręki oraz narzędzi. Jak zaznacza Tallis, przezwyciężanie „klątwy
Adama” polegało na przejściu od wysiłku do precyzji, od bolącego mięśnia
do „bolącego umysłu .
„Ręka poznająca” oznacza dla Tallisa wykształcenie złożonej zależności
pomiędzy taktylną świadomością a kontrolą sensomotoryczną: „ręka ma prze-
wagę nad okiem, gdyż jest organem motorycznym i sensorycznym w jed-
nym”23. Ręka „obserwuje” otoczenie poprzez dotyk i może je natychmiast
zmienić poprzez działanie. Tallis pisze o haptycznych umiejętnościach ręki,
które uzależnione są od wzrokowych postrzeżeń. Uchwycenie kubka z kawą
jest skomplikowanym działaniem składającym się z trzech etapów. Pierwszy
etap to wizualna ocena przedmiotu, jego wielkości, ciężaru, kształtu, powierz-
chni oraz jego związku z wielkością naszej ręki. Drugi etap to koordynacja
tej wizualnej informacji z kontrolą motoryczną. Trzeci etap to antycypacja
uchwytu - zanim dotkniemy kubka, nasza ręka układa się tak, aby jak najle-
19 Tamże, s. 21.
20 Tamże, s. 23.
21 Tamże, s. 39.
22 Tamże, s. 27.
23 Tamże, s. 28.
GABRIELA ŚWITEK
ludzkiej natury ukazując - z pozycji nauk przyrodniczych, w tym Darwinow-
skiego ewolucjonizmu, ale i z pozycji Heideggerowskiej „poręczności” - wy-
jątkowość ludzkiej ręki. Na początku rozważań Tallisa odnajdziemy jednak
przekorne stwierdzenie, że „gdyby Adam i Ewa zostali wygnani z Raju, aby
radzić sobie na ziemi bez rąk - albo z łapami zamiast rąk - historia ludzkoś-
ci potoczyłaby się w zupełnie innym kierunku”19.
Dotyk jest zmysłem wspólnym dla wszystkich zwierząt - argumentuje
Tallis - ale tylko ludzie spośród wszystkich zwierząt obdarzeni zostali naj-
doskonalszym narzędziem, jakim jest ręka, która spełnia funkcje manipula-
tywne, poznawcze i komunikacyjne. W teoriach ewolucji podkreśla się zazwy-
czaj znaczenie anatomicznego rozwoju ręki, czyli wykształcenia się przeciw-
stawnego kciuka. Tallis zwraca jednak uwagę na zdolności manipulacyjne
ludzkiej ręki, które odróżniają nas od innych naczelnych. Szympans może co
najwyżej użyć kamienia, aby rozłupać orzech, czyli wykorzystuje chwyt siło-
wy. Człowiek może nawlec igłę, czy też włożyć klucz do zamka, co świadczy
o wykształceniu chwytów precyzyjnych . Co więcej, w przeciwieństwie do
człowieka, szympans nie gromadzi narzędzi, nie wytwarza też narzędzi, ani
ich nie doskonali . Ewolucyjny rozwój ręki manipulatywnej nie powinien
być rozpatrywany jedynie w kategoriach anatomicznych, lecz jako doskonale-
nie chwytów ręki oraz narzędzi. Jak zaznacza Tallis, przezwyciężanie „klątwy
Adama” polegało na przejściu od wysiłku do precyzji, od bolącego mięśnia
do „bolącego umysłu .
„Ręka poznająca” oznacza dla Tallisa wykształcenie złożonej zależności
pomiędzy taktylną świadomością a kontrolą sensomotoryczną: „ręka ma prze-
wagę nad okiem, gdyż jest organem motorycznym i sensorycznym w jed-
nym”23. Ręka „obserwuje” otoczenie poprzez dotyk i może je natychmiast
zmienić poprzez działanie. Tallis pisze o haptycznych umiejętnościach ręki,
które uzależnione są od wzrokowych postrzeżeń. Uchwycenie kubka z kawą
jest skomplikowanym działaniem składającym się z trzech etapów. Pierwszy
etap to wizualna ocena przedmiotu, jego wielkości, ciężaru, kształtu, powierz-
chni oraz jego związku z wielkością naszej ręki. Drugi etap to koordynacja
tej wizualnej informacji z kontrolą motoryczną. Trzeci etap to antycypacja
uchwytu - zanim dotkniemy kubka, nasza ręka układa się tak, aby jak najle-
19 Tamże, s. 21.
20 Tamże, s. 23.
21 Tamże, s. 39.
22 Tamże, s. 27.
23 Tamże, s. 28.