Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (2(38).2013)

il. 3 I fig. 3
Poliptyk Grudziądzki
! Polyptych from
Grudziądz I Graudenz,
Pomorze i Pomerania,
ok. le. 1390
fot. I photo © Piotr Ugier /
Muzeum Narodowe
w Warszawie

poszczególnych warsztatów wrocławskich, legnickich, świdnickich, żagańskich, nyskich itp.
W historiograficznej konstrukcji „centrum-peryferie” niknie lokalność, indywidualność, jed-
nostkowość danej formacji artystycznej. Przestaje np. być widoczna specyfika sztuki śląskiej
z okresu 1460-1530, polegająca na niemal masowym produkowaniu tak wielu wielkoforma-
towych, czasem kolosalnych, wielotablicowych, rozkładanych, dwu- i czteroskrzydłowych
retabulów, o niezwykle rozbudowanej, wieloepizodycznej narracji historycznej na skrzydłach
zderzonej z statuarycznymi, kultowymi figurami w części środkowej oraz z bogatą oprawą
maswerkową i rzeźbiarską. To zjawisko jest tak powszechne w tym regionie i tak dobitnie za-
znaczające się w ponadregionalnej panoramie północnoeuropejskiej, że nie da się sprowadzić
do kategorii zwykłej rodzimości, „wernakularyzmu”. Musi wynikać z ważnych historycznych
okoliczności, m.in. z potrzeby propagandy religii katolickiej po wojnach husyckich, a zarazem
z potrzeby udowadniania prestiżu wielkich miast w konkurencji z dawnymi ośrodkami władzy
nad Śląskiem i na Śląsku: z praskim dworem cesarskim, wrocławsko-nyskim dworem bisku-
pim, dworami tracących na znaczeniu lokalnych książąt.