Muzeum Narodowe <Breslau> [Editor]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Editor]: Roczniki Sztuki Śląskiej (14.1986)

134

Marok Pierzchała

malowideł zachowało się jedno, przedstawia-
jące św. Franciszka Ksawerego. W zachowa-
nym do dziś zespole113 obraz Hoffmanna wy-
różnia się nieco odmienną kompozycją, nawią-
zującą do płótna Chrystusa w Otchłani z Cieplic.
Postać świętego została przesunięta w głąb
kompozycji, dzięki czemu, zachowując jej
frontalny widok, artysta mógł ukazać liczną
grupę zebranych wokół Franciszka przedsta-
wicieli nawracanych ludów. Drugi obraz z
wyobrażeniem Karola Wielkiego zaginął.

Obrazy dla Wambierzyc zamykają listę prac
Hoffmanna powstałych pomiędzy 1730 i 1740
rokiem, jakie udało się dotąd połączyć z jego
nazwiskiem. Brak informacji o dalszych la-
tach działalności artysty przerywa dopiero po-
chodzący z 1759 roku autoportret114 (il. 15).
Na niewielkim płótnie (64 X 48,5 cm) malarz

ku 18 stycznia 1715 r. W 1723 r. namalował zespół
obrazów dla Wambierzyc (Sw. Jadwiga, Sio. Karol
Boromeusz, Sw. Apolonia, Sw. Otylia, Sw. Jan Sar-
kander) oraz obrazy dla ołtarzy bocznych poświęco-
nych św. Janowi Nepomucenowi i św. Antoniemu.
W 1732 roku działał w Szalejowie Dolnym, gdzie wy-
konał liczne prace malarskie we wnętrzu kaplicy św.
Anny, kwitując rachunek za nie 21 września 1732 r.
(plafon, 6 obrazów bocznych, polichromia wystroju
rzeźbiarskiego). W 1736 roku odnowił ambonę i oł-
tarz kościoła w Lewinie Kłodzkim. W 1738 roku na-
malował obraz Zaślubiny Marii do ołtarza św. Józe-
fa w Wambierzycach. 5 maja 1744 roku powtórnie
wstąpił w związek małżeński w Kłodzku. Zmarł
3 marca 1758 roku w Kłodzku. Por.: J. R 6 d e r, Die
Olmiitzer Kunstler und Kunsthandwerker des Ba-
rocks, Olmiitz 1934, s. 57; Hatscher, op. cit., s. 117;
Z im mer, s. 196; F. A1 b e r t, Die St. Annakapclle
in Niederschwedeldorf, „Glatzer Heimatblatter", 16
(1930), s. 161; P. Knótel, Beitrdge zur Schlesischen
Kunstlcrgeschichte, „Schłesiens Vorzeit in Bild und
Schrift", 5 (1893), s. 263; T h i e m e - B e c k e r, t. 11,
s. 532, t. 12, s. 553.

113 Pierwotnie cykl siedmiu obrazów zdobił pilastry
nawy głównej (przy ósmym filarze znajduje się am-
bona). Obecnie obrazy zestawiono w tryptyki, z uży-
ciem snycerki pierwotnych obramień i zawieszono po
południowej stronie nawy, na ścianach między fila-
rami. Por.: Zimmer, Albendorf..., il. między s. 144—
145.

114 A. C hu dzikowski [i in.], Malarstwo au-
striackie, czeskie, niemieckie, węgierskie 1500—1800.
Katalog zbiorów, Muzeum Narodowe w Warszawie,
Warszawa 1904, s. 42—43, poz. kat. 77; Perspektywa,
iluzja, iluzjonizm. Katalog wystawy, oprać. D. Folga-
Januszewska, Muzeum Narodowe w Warszawie, kwie-
cień—maj 1981, s. 80, poz. kat. VI—46. Obraz pocho-
dzi ze zbiorów Magnisów z zamku w Bożkowie (wed-
ług archiwaliów dotyczących dawnej Składnicy Mu-
zealnej w Bożkowie, przechowywanych w Muzeum
Narodowym we Wrocławiu).

przedstawił siebie przy pracy nad malowanym
właśnie portretem damy. Wykorzystując w
kompozycji obrazu motywy iluzjonistyczne w
postaci kamiennego owalnego obramienia
„okna", o którego krawędź opiera się artysta,
oraz takiegoż cokołu z wykutym napisem115
twórca zaakcentował swoje umiejętności w za-
kresie malarstwa monumentalnego. Zgroma-
dzone w lewym dolnym rogu kompozycji
przedstawienia odlewów rzeźbionych głów i
czaszka sygnalizują wykształcenie malarza
zdobyte przez studiowanie dzieł sztuki i natu-
ry. Kontrastowe zestawienie błękitu draperii
i jaskrawej czerwieni farby na pędzlu dobitnie
akcentuje profesję portretowanego. Tak więc
obraz nie tylko przekazuje rysy twarzy artys-
ty, ale stanowi prezentację jego możliwości
twórczych.

Badania archiwalne Lutterottiego pozwoliły
na przypisanie Hoffmannowi jeszcze jednego
obrazu powstałego około roku 1760. Jest to
płótno z wyobrażeniem Czternastu Wspomoży-
cieli, namalowane do otłarza w południo-
wym ramieniu transeptu kościoła klasztornego.
Powstało ono jako pendant do przeniesionego
z ołtarza głównego dawnego kościoła do ołta-
rza w północnym ramieniu transeptu obrazu
Willmanna Rodowód Chrystusa11G. Mocno po-
ciemniały obraz Hoffmanna jest jednym z licz-
nych powtórzeń malowidła Willmanna o tym
samym temacie.

Suchą i lakoniczną informację o śmierci ma-
larza, zaczerpniętą z archiwaliów, uzupełnił
Lutterotti wzmianką mówiącą, że Hoffmann
zmarł w biedzie i zapomnieniu. Przyczyną
śmierci było zapalenie płuc. Zmarłego 4 lutego
1766 roku w Krzeszowie artystę pochowano
dnia 6 lutego 117.

116 Por. przypis 67.

118 N. Lutterotti, Fuhrer durch die Heiligtumer
der Abtei Griissau, Griissau 1922, s. 14, 16 — przy-
pisuje początkowo obraz Willmannowi, później — Lut-
terotti, Abtei Griissau, Griissau 1930, s. 68, oraz
wyd. 1941, s. 32—33 — określa go jako namalowany
przez Hoffmanna około 1760 roku, według sztychu
Willmanna. Zważywszy, że obraz ołtarza głównego nie
mógł mieć odpowiednika we wnętrzu kościoła, trze-
ba uznać, że obraz Czternastu Wspomożycieli mógł
powstać najwcześniej w trzydziestych latach XVIII
wieku i raczej dopiero po roku 1735, w którym kon-
sekrowano tylko ołtarz główny i ołtarz w północnym
ramieniu transeptu — por. Lutterotti, Altgriis-
sauer Klostergeschichte, Breslau 1928, s. 42.

117 Por. przypis 67; Lutterotti, Archhalisches...,
s. 107.