DOI Artikel:
Piątkiewicz-Dereniowa, Maria: Portrety sułtana Sulejmana II Wspaniałego i jego małżonki Roksolany na kaflach polskich: (Przyczynek do roli ikonografii kafli jako źródła historycznego)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.41574#0052
Portrety sułtana Sulejmana II Wspaniałego i jego małżonki Roksolany
47
3. Kafel z popiersiem sułtana Sulejmana II Wspaniałego. Muzeum
Okręgowe w Sieradzu. Rys. z oryginału W. Łęski
4. Kafel z.popiersiem sułtanki Roksolany. Rekonstrukcja wg. ułamków
z Zamłynia w Muzeum w Sieradzu. Rys. W. Łęski
osłania fałdzista tkanina, z szerokiego zaś rękawa wy-
łania się dłoń, która wspiera się na parapecie niszy.
Kobieta jest zwrócona profilem w lewo. W górnym
narożniku kafla widnieje gałązka kwiatu, identyczna z
tą na kaflu z Sieradza.
Przedstawioną na kaflu osobę identyfikuje następ-
ny z kolei portret graficzny: drzeworyt Georga Pencza
z około 1532 r. przedstawiający „żonę sułtana Sulejma-
na II”5 (il. 5). Rycina ukazuje tylko głowę sułtanki w
przebogatym turbanie i nałożonym nań diademie z
wysuniętym ku przodowi „kolcem” podtrzymującym
sznur pereł. Wspomniane detale dekoracyjne mogły być
tylko w niewielkim stopniu odtworzone na matrycy
kaflowej, jako że głowa kobiety została umieszczona
pod arkadą. Na kaflu widać jednak wyraźnie zaiys gór-
nej partii turbana z charakterystycznym „kolcem”. Ze
względu na to, że z kolei na rycinie przedstawiona zo-
stała jedynie głowa, a nie popiersie, snycerz był zmu-
szony dokomponować (niezbyt zresztą zręcznie) dra-
perię, okrywającą tors sułtanki.
5. Głowa sułtanki Roksolany. Rycina G. Pencza, 1532 r., Landesmu-
seum, Gotha
Jeszcze jeden przykład kafla z Roksolaną, należą-
cego do wspomnianego typu, został zidentyfikowany
na rysunku, przedstawiającym fragment z wielkiego
znaleziska kafli na terenie dawnego zamku królewskiego
w Bolesławcu nad Prosną6 (il. 6). Prawy górny naroż-
nik kafla ukazuje głowę sułtanki, fragment arkady i część
prawego pilastra. W narożniku widoczny jest kwiat na
długiej łodydze.
Przedstawione tu przykłady kafli budzą nieodpar-
cie pytanie: czym należy tłumaczyć eksponowanie po-
dobizn osobistości tak „egzotycznych”, a w przypadku
Sulejmana dodatkowo kontrowersyjnych, w rezyden-
cjach władców polskich, w okresie największych pod-
bojów tureckich, gdy cała Europa była przejęta lękiem
przed osmańską potęgą, a papież werbował władców
do utworzonej Ligi Antytureckiej?
Sytuacja Jagiellonów polskich wobec Turcji była w
tym czasie niezwykle skomplikowana. Polityka polska
47
3. Kafel z popiersiem sułtana Sulejmana II Wspaniałego. Muzeum
Okręgowe w Sieradzu. Rys. z oryginału W. Łęski
4. Kafel z.popiersiem sułtanki Roksolany. Rekonstrukcja wg. ułamków
z Zamłynia w Muzeum w Sieradzu. Rys. W. Łęski
osłania fałdzista tkanina, z szerokiego zaś rękawa wy-
łania się dłoń, która wspiera się na parapecie niszy.
Kobieta jest zwrócona profilem w lewo. W górnym
narożniku kafla widnieje gałązka kwiatu, identyczna z
tą na kaflu z Sieradza.
Przedstawioną na kaflu osobę identyfikuje następ-
ny z kolei portret graficzny: drzeworyt Georga Pencza
z około 1532 r. przedstawiający „żonę sułtana Sulejma-
na II”5 (il. 5). Rycina ukazuje tylko głowę sułtanki w
przebogatym turbanie i nałożonym nań diademie z
wysuniętym ku przodowi „kolcem” podtrzymującym
sznur pereł. Wspomniane detale dekoracyjne mogły być
tylko w niewielkim stopniu odtworzone na matrycy
kaflowej, jako że głowa kobiety została umieszczona
pod arkadą. Na kaflu widać jednak wyraźnie zaiys gór-
nej partii turbana z charakterystycznym „kolcem”. Ze
względu na to, że z kolei na rycinie przedstawiona zo-
stała jedynie głowa, a nie popiersie, snycerz był zmu-
szony dokomponować (niezbyt zresztą zręcznie) dra-
perię, okrywającą tors sułtanki.
5. Głowa sułtanki Roksolany. Rycina G. Pencza, 1532 r., Landesmu-
seum, Gotha
Jeszcze jeden przykład kafla z Roksolaną, należą-
cego do wspomnianego typu, został zidentyfikowany
na rysunku, przedstawiającym fragment z wielkiego
znaleziska kafli na terenie dawnego zamku królewskiego
w Bolesławcu nad Prosną6 (il. 6). Prawy górny naroż-
nik kafla ukazuje głowę sułtanki, fragment arkady i część
prawego pilastra. W narożniku widoczny jest kwiat na
długiej łodydze.
Przedstawione tu przykłady kafli budzą nieodpar-
cie pytanie: czym należy tłumaczyć eksponowanie po-
dobizn osobistości tak „egzotycznych”, a w przypadku
Sulejmana dodatkowo kontrowersyjnych, w rezyden-
cjach władców polskich, w okresie największych pod-
bojów tureckich, gdy cała Europa była przejęta lękiem
przed osmańską potęgą, a papież werbował władców
do utworzonej Ligi Antytureckiej?
Sytuacja Jagiellonów polskich wobec Turcji była w
tym czasie niezwykle skomplikowana. Polityka polska