DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.55687#0299
Inspiracje edukacją monachijską w twórczości Witolda Pruszkowskiego na przykładzie obrazów...
295
ogrodzenie, które oddziela plan drugi, wypełniony
w całości ścianą ciemnego gąszczu. Nieopodal ko-
biecej postaci, cienkim pociągnięciem pędzla, na-
malowane zostało pozbawione liści drzewo.
Na marginesie należy zaznaczyć, że zachowało
się kilka niewielkich szkicowników artysty, mają-
cych znaczący wkład w odkrywaniu na nowo pro-
cesu powstawania obrazów Pruszkowskiego, w tym
opisanych powyżej pejzaży. Pruszkowski często
przystępował do malowania bez uprzednich stu-
diów. Z tego powodu za szczególnie istotny należy
uznać zachowany, również w zbiorach Muzeum
Narodowego w Krakowie, rysunek pt. Krajobraz
z drzewami (il. 3). Przedstawia on niemal iden-
tyczny wycinek krajobrazu, który malarz uwieczni!
w obrazie Zmierzch. Wspomniany szkic sugerować
może, iż jest to studium przygotowawcze do tego
płótna.12
Pejzaż „czysty” pojawiał się w twórczości Prusz-
kowskiego stosunkowo rzadko. Motywy krajobra-
zowe stanowiły u niego przeważnie tło dla fanta-
stycznych postaci i nadprzyrodzonych zjawisk.
Jednakże problem pejzażu w twórczości artysty
dość często wzmiankowany był w pismach współ-
czesnych mu krytyków i w pierwszych syntezach
historii malarstwa polskiego. O dużej roli pejzażu
w twórczości malarza pisał m.in. Ludwik Grajew-
ski. Jego zdaniem Pruszkowski potrafił nadać ma-
lowanym przez siebie pejzażom „smutny nastrój”
i „rzewną poezję”, dzięki umiejętności łagodzenia
ostrzejszych konturów, nadawania koronom drzew
dzikich, fantastycznych form oraz zastosowania
delikatnego i jasnego kolorytu.13 O predylekcji
Pruszkowskiego do malowania przełomowych
momentów w ciągu dnia, takich jak poranki i wie-
czory, świadczą chociażby takie dzieła, jak: Pejzaż
z chruścianym płotem (ok. 1880, Muzeum Naro-
dowe w Krakowie), Wierzby na moczarach (1887,
Muzeum Sztuki w Łodzi), Wierzby (Po zachodzie)
(1890, Lwowska Galeria Sztuki). Łudząco podobny
do obrazu Świt jest zwłaszcza krajobraz pod tytu-
łem Zmierzch (nie datowany, własność prywatna),
wykonany w technice oleju na desce. Brak daty nie
pozwala określić, czy obraz ten poprzedził powsta-
nie świtu. Pod względem formalnym rozwiązany
został bardzo malarsko, za pomocą szerokich pocią-
gnięć pędzla, z widocznymi wręcz zachlapaniami
12 Brak daty na rysunku Krajobraz z drzewami uniemożli-
wia niestety zadatowanie obrazu Zmierzch.
13 Grajewski (1923: 23).
II. 1. Witold Pruszkowski, Św/t, 1881, olej na płótnie,
155 x 63 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
II. 2. Witold Pruszkowski, Zmierzch, ok. 1881, olej na płótnie,
155 x 63 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
II. 3. Witold Pruszkowski, Krajobraz z drzewami, rysunek
ołówkiem na papierze, Muzeum Narodowe w Krakowie
295
ogrodzenie, które oddziela plan drugi, wypełniony
w całości ścianą ciemnego gąszczu. Nieopodal ko-
biecej postaci, cienkim pociągnięciem pędzla, na-
malowane zostało pozbawione liści drzewo.
Na marginesie należy zaznaczyć, że zachowało
się kilka niewielkich szkicowników artysty, mają-
cych znaczący wkład w odkrywaniu na nowo pro-
cesu powstawania obrazów Pruszkowskiego, w tym
opisanych powyżej pejzaży. Pruszkowski często
przystępował do malowania bez uprzednich stu-
diów. Z tego powodu za szczególnie istotny należy
uznać zachowany, również w zbiorach Muzeum
Narodowego w Krakowie, rysunek pt. Krajobraz
z drzewami (il. 3). Przedstawia on niemal iden-
tyczny wycinek krajobrazu, który malarz uwieczni!
w obrazie Zmierzch. Wspomniany szkic sugerować
może, iż jest to studium przygotowawcze do tego
płótna.12
Pejzaż „czysty” pojawiał się w twórczości Prusz-
kowskiego stosunkowo rzadko. Motywy krajobra-
zowe stanowiły u niego przeważnie tło dla fanta-
stycznych postaci i nadprzyrodzonych zjawisk.
Jednakże problem pejzażu w twórczości artysty
dość często wzmiankowany był w pismach współ-
czesnych mu krytyków i w pierwszych syntezach
historii malarstwa polskiego. O dużej roli pejzażu
w twórczości malarza pisał m.in. Ludwik Grajew-
ski. Jego zdaniem Pruszkowski potrafił nadać ma-
lowanym przez siebie pejzażom „smutny nastrój”
i „rzewną poezję”, dzięki umiejętności łagodzenia
ostrzejszych konturów, nadawania koronom drzew
dzikich, fantastycznych form oraz zastosowania
delikatnego i jasnego kolorytu.13 O predylekcji
Pruszkowskiego do malowania przełomowych
momentów w ciągu dnia, takich jak poranki i wie-
czory, świadczą chociażby takie dzieła, jak: Pejzaż
z chruścianym płotem (ok. 1880, Muzeum Naro-
dowe w Krakowie), Wierzby na moczarach (1887,
Muzeum Sztuki w Łodzi), Wierzby (Po zachodzie)
(1890, Lwowska Galeria Sztuki). Łudząco podobny
do obrazu Świt jest zwłaszcza krajobraz pod tytu-
łem Zmierzch (nie datowany, własność prywatna),
wykonany w technice oleju na desce. Brak daty nie
pozwala określić, czy obraz ten poprzedził powsta-
nie świtu. Pod względem formalnym rozwiązany
został bardzo malarsko, za pomocą szerokich pocią-
gnięć pędzla, z widocznymi wręcz zachlapaniami
12 Brak daty na rysunku Krajobraz z drzewami uniemożli-
wia niestety zadatowanie obrazu Zmierzch.
13 Grajewski (1923: 23).
II. 1. Witold Pruszkowski, Św/t, 1881, olej na płótnie,
155 x 63 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
II. 2. Witold Pruszkowski, Zmierzch, ok. 1881, olej na płótnie,
155 x 63 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie
II. 3. Witold Pruszkowski, Krajobraz z drzewami, rysunek
ołówkiem na papierze, Muzeum Narodowe w Krakowie