DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.55687#0313
Rosyjscy artyści w Goetheanum (Margarita Sabasznikowa)
309
czy „Boskie światło” i do tej symboliki odwołuje
się Sabasznikowa w swym obrazie. Na piersi Urie-
la malarka umieszcza gołębicę - symbol Ducha
świętego, a poniżej Maryję z Dzieciątkiem, które-
go postać wyraźnie przypomina anioła. Uriel jako
regent Słońca prawą ręką błogosławi ludzkość, lewą
wskazuje na postacie podążające do nieba. Zapew-
ne są to wszyscy „naznaczeni pieczęcią Chrystusa”,37
których Uriel i Gabriel w dniu Sądu Ostatecznego
poprowadzą do raju, o czym wspomina Apokalip-
sa Eliasza. Znamienne, że intensywna kolorystyka
znacznie różni się od pozostałych obrazów tego
cyklu. Dominującymi barwami, które mają - zda-
niem Steinera - naturę duchową, są zestawione ze
sobą barwa niebieska, pobudzająca koncentrację,
i czerwona - wzmacniająca aktywność twórczą
człowieka. Jedynym jasnym akcentem portretu są
znajdujące się w centrum kompozycji biała gołębica
oraz Dzieciątko Jezus, których biel, według antro-
pozofii, oznacza ucieleśnienie ducha.
Omówione obrazy dowodzą, że twórczość Sa-
basznikowej była nierozerwalnie związana z du-
chową nauką Steinera. Była odzwierciedleniem
wewnętrznego rozwoju artystki i jej samodoskona-
leniem. Pastele te warte są przypomnienia, ponie-
waż pokazały również, że kolor potrafi wpłynąć na
formę i treść obrazu, narzucić kierunek tworzenia
i ujawnić emocje twórcy.
Bibliografia
Biernat 2005 = Biernat, Elżbieta: „Doktor i Dornach.
Wspomnienia o Rudolfie Steinerze” [w:] Literatura
rosyjska przełomu XIX i XX wieku, Janina Sałajczy-
kowa, Liliana Kalita (red.), Wydawnictwo Uniwer-
sytetu Gdańskiego, Gdańsk 2005: 57-72.
Biernat 2006 = Biernat, Elżbieta: „Antropozofia w Ro-
sji początku XX wieku” [w:] Wschód - Zachód. Dia-
log języków i kultur, Zoja Nowożenowa (red.), Wy-
dawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej, Słupsk
2006: 213-217.
Biernat 2006a = Biernat, Elżbieta: „Symboliści rosyjscy
i Rudolf Steiner” [w:] Światło i ciemność. Motywy
ezoteryczne w kulturze rosyjskiej początku XX wie-
ku, Elżbieta Biernat, Monika Rzeczycka (red.), t. 2,
Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk
2006: 50-69.
Bułgakow 1982 = Bułgakow, Siergiej: „Dwaj wybrańcy
Jan i Judasz - «umiłowany uczeń» i «syn zatrace-
nia» ”, Wiadomości Polskiego Autokefalicznego Kościo-
ła Prawosławnego, 12, 2 (1982): 23-43.
Davison 2003 = Davison, Gustav: Słownik aniołów,
w tym aniołów upadłych, Janusz Ruszkowski (tłum.),
Zysk i S-ka, Poznań 2003.
Edighoffer 1998 = Edighoffer, Roland: Różokrzyżowcy,
Katarzyna Marczewska (tłum.), Oficyna Wydawni-
cza Volumen, Warszawa 1998.
Panek 1986 = Panek, Czesław: „Koncepcja artysty
w manifestach symbolistów rosyjskich”, Litteraria,
18 (1986): 68-91.
Raab 1991 = Raab, Roland: „Bedeutung und Aufgabe
der Farbę” [w:] Rudolf Steiner: Das Wesen der Far-
ben, 1991, http://anthroposophie.byu.edu/vortra-
ege/291a.pdf, dostęp: 15.06.2013.
Rubinkiewicz 1987 = Rubinkiewicz, Ryszard: Wprowa-
dzenie do apokryfów Starego Testamentu, Redakcja
Wydawnictw KUL, Lublin 1987.
Rzeczycka 2010 = Rzeczycka, Monika: Wtajemniczenie.
Ezoteryczna proza rosyjska końca XIX - początku XX
wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego,
Gdańsk 2010.
Steiner [b.d.w] = Steiner, Rudolf: Kronika Akashy, [brak
nazwiska tłum., miejsca i daty wydania].
Steiner 1902 = Steiner, Rudolf: Das Christentum ais
mystische Tatsache und die Mysterien des Altertums,
Leipzig 1902.
Steiner 1994 = Steiner, Rudolf: Die Sendung Michaels.
Die Offenbarung der eigentlichen Geheimnisse des
Menschenwesens. ZwólfFortage, gehalten in Dornach
von 21. November bis 15. Dezember 1919, Rudolf
Steiner Yerlag, Dornach 1994.
Sliwerski 1990 = Sliwerski, Bogusław: „Pedagogika
R. Steinera jako wariant duchowej rewolucji” [w:]
Ku pedagogii pogranicza, Zbigniew Kwieciński, Lech
Witkowski (red.), Uniwersytet Mikołaja Kopernika
- Ośrodek Studiów Kulturowych i Edukacyjnych,
Toruń 1990: 252-271.
Unterman 1998 = Unterman, Alan: Encyklopedia tra-
dycji i legend żydowskich, Olga Zienkiewicz (tłum.),
wyd. 2, Książka i Wiedza, Warszawa 1998.
Wiśniewska-Paź 2002 = Wiśniewska-Paź, Barbara: Spo-
łeczny wymiar obiektu Goetheanum w Dornach i jego
sensy edukacyjne, Oficyna Wydawnicza Arboretum,
Wrocław 2002.
Азадовский, Купченко 1998 = Азадовский, Кон-
стантин] М., Купченко, В[ладимир] П.: „У исто-
ков русского штейнерианства” Звезда, 6 (1998):
38-42.
Бонецкая 1995 = Бонецкая, Н[аталья] К.: „Русская
софиология и антропософия”, Вопросы филосо-
фии,! (1995): 79-97.
Волошина (Сабашникова) 1993 = Волошина (Сабаш-
никова), М[аргарита] В.: Зеленая Змея. История
одной жизни, М. Жемчужникова (tłum.), Энигма,
Москва 1993.
37 Rubinkiewicz (1987: 117).
309
czy „Boskie światło” i do tej symboliki odwołuje
się Sabasznikowa w swym obrazie. Na piersi Urie-
la malarka umieszcza gołębicę - symbol Ducha
świętego, a poniżej Maryję z Dzieciątkiem, które-
go postać wyraźnie przypomina anioła. Uriel jako
regent Słońca prawą ręką błogosławi ludzkość, lewą
wskazuje na postacie podążające do nieba. Zapew-
ne są to wszyscy „naznaczeni pieczęcią Chrystusa”,37
których Uriel i Gabriel w dniu Sądu Ostatecznego
poprowadzą do raju, o czym wspomina Apokalip-
sa Eliasza. Znamienne, że intensywna kolorystyka
znacznie różni się od pozostałych obrazów tego
cyklu. Dominującymi barwami, które mają - zda-
niem Steinera - naturę duchową, są zestawione ze
sobą barwa niebieska, pobudzająca koncentrację,
i czerwona - wzmacniająca aktywność twórczą
człowieka. Jedynym jasnym akcentem portretu są
znajdujące się w centrum kompozycji biała gołębica
oraz Dzieciątko Jezus, których biel, według antro-
pozofii, oznacza ucieleśnienie ducha.
Omówione obrazy dowodzą, że twórczość Sa-
basznikowej była nierozerwalnie związana z du-
chową nauką Steinera. Była odzwierciedleniem
wewnętrznego rozwoju artystki i jej samodoskona-
leniem. Pastele te warte są przypomnienia, ponie-
waż pokazały również, że kolor potrafi wpłynąć na
formę i treść obrazu, narzucić kierunek tworzenia
i ujawnić emocje twórcy.
Bibliografia
Biernat 2005 = Biernat, Elżbieta: „Doktor i Dornach.
Wspomnienia o Rudolfie Steinerze” [w:] Literatura
rosyjska przełomu XIX i XX wieku, Janina Sałajczy-
kowa, Liliana Kalita (red.), Wydawnictwo Uniwer-
sytetu Gdańskiego, Gdańsk 2005: 57-72.
Biernat 2006 = Biernat, Elżbieta: „Antropozofia w Ro-
sji początku XX wieku” [w:] Wschód - Zachód. Dia-
log języków i kultur, Zoja Nowożenowa (red.), Wy-
dawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej, Słupsk
2006: 213-217.
Biernat 2006a = Biernat, Elżbieta: „Symboliści rosyjscy
i Rudolf Steiner” [w:] Światło i ciemność. Motywy
ezoteryczne w kulturze rosyjskiej początku XX wie-
ku, Elżbieta Biernat, Monika Rzeczycka (red.), t. 2,
Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk
2006: 50-69.
Bułgakow 1982 = Bułgakow, Siergiej: „Dwaj wybrańcy
Jan i Judasz - «umiłowany uczeń» i «syn zatrace-
nia» ”, Wiadomości Polskiego Autokefalicznego Kościo-
ła Prawosławnego, 12, 2 (1982): 23-43.
Davison 2003 = Davison, Gustav: Słownik aniołów,
w tym aniołów upadłych, Janusz Ruszkowski (tłum.),
Zysk i S-ka, Poznań 2003.
Edighoffer 1998 = Edighoffer, Roland: Różokrzyżowcy,
Katarzyna Marczewska (tłum.), Oficyna Wydawni-
cza Volumen, Warszawa 1998.
Panek 1986 = Panek, Czesław: „Koncepcja artysty
w manifestach symbolistów rosyjskich”, Litteraria,
18 (1986): 68-91.
Raab 1991 = Raab, Roland: „Bedeutung und Aufgabe
der Farbę” [w:] Rudolf Steiner: Das Wesen der Far-
ben, 1991, http://anthroposophie.byu.edu/vortra-
ege/291a.pdf, dostęp: 15.06.2013.
Rubinkiewicz 1987 = Rubinkiewicz, Ryszard: Wprowa-
dzenie do apokryfów Starego Testamentu, Redakcja
Wydawnictw KUL, Lublin 1987.
Rzeczycka 2010 = Rzeczycka, Monika: Wtajemniczenie.
Ezoteryczna proza rosyjska końca XIX - początku XX
wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego,
Gdańsk 2010.
Steiner [b.d.w] = Steiner, Rudolf: Kronika Akashy, [brak
nazwiska tłum., miejsca i daty wydania].
Steiner 1902 = Steiner, Rudolf: Das Christentum ais
mystische Tatsache und die Mysterien des Altertums,
Leipzig 1902.
Steiner 1994 = Steiner, Rudolf: Die Sendung Michaels.
Die Offenbarung der eigentlichen Geheimnisse des
Menschenwesens. ZwólfFortage, gehalten in Dornach
von 21. November bis 15. Dezember 1919, Rudolf
Steiner Yerlag, Dornach 1994.
Sliwerski 1990 = Sliwerski, Bogusław: „Pedagogika
R. Steinera jako wariant duchowej rewolucji” [w:]
Ku pedagogii pogranicza, Zbigniew Kwieciński, Lech
Witkowski (red.), Uniwersytet Mikołaja Kopernika
- Ośrodek Studiów Kulturowych i Edukacyjnych,
Toruń 1990: 252-271.
Unterman 1998 = Unterman, Alan: Encyklopedia tra-
dycji i legend żydowskich, Olga Zienkiewicz (tłum.),
wyd. 2, Książka i Wiedza, Warszawa 1998.
Wiśniewska-Paź 2002 = Wiśniewska-Paź, Barbara: Spo-
łeczny wymiar obiektu Goetheanum w Dornach i jego
sensy edukacyjne, Oficyna Wydawnicza Arboretum,
Wrocław 2002.
Азадовский, Купченко 1998 = Азадовский, Кон-
стантин] М., Купченко, В[ладимир] П.: „У исто-
ков русского штейнерианства” Звезда, 6 (1998):
38-42.
Бонецкая 1995 = Бонецкая, Н[аталья] К.: „Русская
софиология и антропософия”, Вопросы филосо-
фии,! (1995): 79-97.
Волошина (Сабашникова) 1993 = Волошина (Сабаш-
никова), М[аргарита] В.: Зеленая Змея. История
одной жизни, М. Жемчужникова (tłum.), Энигма,
Москва 1993.
37 Rubinkiewicz (1987: 117).