DOI article:
Skowron, Ryszard: Wawel w okresie Wolnego Miasta Krakowa
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.19897#0060
ku. Ponadto zachował się szczegółowy opis i wy-
liczenie kosztów budowy nowego dachu 90. Opra-
cowany przez Lanciego projekt charakteryzował
się synkretyzmem estetycznym, typowym dla ro-
matycznych programów restauracji zabytków
architektury.
Rozpoczęta na dużą skalę akcja zbierania
składek załamała się zupełnie w momencie wy-
buchu powstania listopadowego. Komitet, pozba-
wiony środków finansowych, działał jeszcze do
roku 1836, ale nie prowadził żadnych prac re-
montowych w zamku.
W latach 1836—1840, kiedy w zamku stacjo-
nowały wojska austriackie, Senat przeznaczył na
wykonanie niewielkich prac remontowych, obej-
mujących zabezpieczenie części stropów, napra-
wę lub wymianę drzwi, okien, pieców i kuchni:
w 1836 — 1056 zł, w 1837 — 2248 zł, w 1838 —
854 zł, w 1839 — 1573 zł, w 1840 — 662 zł 91.
Po opuszczeniu Krakowa przez wojska austria-
ckie w 1841 roku zamek przeznaczono na koszary
milicji krajowej. W tym też roku pod kierun-
kiem Augusta Plasquede'a przeprowadzono grun-
towny remont pierwszego piętra zamku92. W
trzydziestu pomieszczeniach naprawiono tynki
ścian i sklepień, które następnie pobielono. Napra-
wiono wszystkie uszkodzone posadzki i podłogi,
a w czterech salach założono nowe. Wstawiono
12 nowych okien i 5 drzwi, pozostałe gruntownie
odnawiając. Odremontowano piece i zlikwidowa-
no część kuchni. Prace wykonał zespół majstra
Szydłowskiego. Koszt całego remontu wyniósł
5539 zł. W roku 1845 wykonano niewielkie na-
prawy okien, drzwi i pieców w salach I i II piętra 93.
W 1841 roku pod kierunkiem Tomasza Ma-
jewskiego przeprowadzono reparację zewnę-
trznych ścian Pawilonu Gotyckiego i Kurzej
Stopki. W tej ostatniej odnowiono również oba
pokoiki. Łączny koszt tych prac wyniósł 2682 zł 94.
Częstych napraw wymagała studnia znajdu-
jąca się we wschodnim skrzydle zamku. Prace
wykonywali przede wszystkim mistrzowie kowal-
scy Antoni i Ludwik Zieleniewscy, a koszt wa-
hał się w granicach od kilkudziesięciu do kilku-
set złotych. W 1844 roku przeprowadzono gene-
ralny remont i czyszczenie studni95. Prace były
kosztowne i niebezpieczne. Wykonawca oczysz-
czenia Piotr Książek otrzymał za trwające ponad
trzy miesiące prace zapłatę w wysokości 1365 zł
i 19 gr., a na materiały wydano 1590 zł. W trak-
cie remontu utopił się jeden z robotników i idący
mu na pomoc członek milicji krajowej.
Załamanie się po powstaniu listopadowym
ogólnopolskiej akcji zbierania składek oraz pro-
wadzone następnie przez władze Rzeczypospolitej
Krakowskiej ograniczone prace remontowo-adap-
tacyjne tylko w niewielkim stopniu zapobiegały
postępującemu niszczeniu zamku.
Ambroży Grabowski w roku 1841 w swo-
ich wspomnieniach pisał: „Biada temu domowi,
w którym właściciel nie mieszka!... Walą się mu-
ry, wypadają kamienie, sklepienia pękają i wą-
tleje cała budowa, a nie ma, kto by o podparciu
jej pomyślał. Dzierżawców to bynajmniej nie ob-
chodzi, a przechodzień obojętny przypatrzy się,
poduma, ruszy ramionami i odejdzie [...] Potem
dopiero, gdy gmach runął, żałują, że go nie po-
ratowali; ale wtedy już z pięknego gmachu stała
się ruina, którą chwast i zielsko w posiadanie
swoje obejmują. Takie właśnie jest przeznaczenie
zamku krakowskiego, pałacu królów polskich,
które się pomału na nim spełnia [...] Nie ma te-
raz gmach ten dziedzica, osierocony po dawnych
panach: przeto czas nim potrąca, sypią się jego
ściany, niszczeją dachy, wypadają kamienie i gła-
zy — a naprawa tych uszczerbień, bardzo kosz-
towna, przechodzi zamożność krainy Rzplitej kra-
kowskiej, reszta zaś Polski, choćby najchętniej
do kosztów reparacji przyłożyć się chciała, bę-
dąc pod srogim zaklęciem, uczynić tego nie mo-
że — gdyż biada temu, kto by z Polaków o po-
ratowanie tego starego pomnika ważył się po-
myśleć" 96.
INSTYTUCJE FUNKCJONUJĄCE NA WAWELU
Przez cały okres istnienia Wolnego Miasta
Krakowa jego władze umieszczały w zamku i bu-
dynkach będących własnością narodową szereg
instytucji.
90 AP Kraków, BM 112: Projekt dla zbudowania no-
wego dachu na zamku.
91 AP Kraków, BM 63: Kosztorysy reparacji róż-
nych 1836—1846, oraz BM 61: Pismo Urzędu Budow-
nictwa z 23 I 1838.
92 AP Kraków, WMK VI-25: Opis szczegółowy na
pierwszym piętrze gmachu zamkowego potrzebnych re-
paracji dla milicji krajowej, 6 III 1841, oraz Reparacja
piętra pierwszego w gmachu zamkowym dla milicji kra-
jowej w roku 1841 wykonana.
93 Ibidem, BM 61: Spis potrzebnych reparacji w ko-
szarach zamku na pierwszym piętrze, 31 III 1845, oraz
Wykaz potrzebnej reparacji w gmachu zamkowym na
drugim piętrze, 1 IV 1845.
11 Grabowski, o. c, 2, s. 156.
95 AP Kraków, BM 22.
96 G r a b o w s k i, o. c, 2, s. 155—156.
56
liczenie kosztów budowy nowego dachu 90. Opra-
cowany przez Lanciego projekt charakteryzował
się synkretyzmem estetycznym, typowym dla ro-
matycznych programów restauracji zabytków
architektury.
Rozpoczęta na dużą skalę akcja zbierania
składek załamała się zupełnie w momencie wy-
buchu powstania listopadowego. Komitet, pozba-
wiony środków finansowych, działał jeszcze do
roku 1836, ale nie prowadził żadnych prac re-
montowych w zamku.
W latach 1836—1840, kiedy w zamku stacjo-
nowały wojska austriackie, Senat przeznaczył na
wykonanie niewielkich prac remontowych, obej-
mujących zabezpieczenie części stropów, napra-
wę lub wymianę drzwi, okien, pieców i kuchni:
w 1836 — 1056 zł, w 1837 — 2248 zł, w 1838 —
854 zł, w 1839 — 1573 zł, w 1840 — 662 zł 91.
Po opuszczeniu Krakowa przez wojska austria-
ckie w 1841 roku zamek przeznaczono na koszary
milicji krajowej. W tym też roku pod kierun-
kiem Augusta Plasquede'a przeprowadzono grun-
towny remont pierwszego piętra zamku92. W
trzydziestu pomieszczeniach naprawiono tynki
ścian i sklepień, które następnie pobielono. Napra-
wiono wszystkie uszkodzone posadzki i podłogi,
a w czterech salach założono nowe. Wstawiono
12 nowych okien i 5 drzwi, pozostałe gruntownie
odnawiając. Odremontowano piece i zlikwidowa-
no część kuchni. Prace wykonał zespół majstra
Szydłowskiego. Koszt całego remontu wyniósł
5539 zł. W roku 1845 wykonano niewielkie na-
prawy okien, drzwi i pieców w salach I i II piętra 93.
W 1841 roku pod kierunkiem Tomasza Ma-
jewskiego przeprowadzono reparację zewnę-
trznych ścian Pawilonu Gotyckiego i Kurzej
Stopki. W tej ostatniej odnowiono również oba
pokoiki. Łączny koszt tych prac wyniósł 2682 zł 94.
Częstych napraw wymagała studnia znajdu-
jąca się we wschodnim skrzydle zamku. Prace
wykonywali przede wszystkim mistrzowie kowal-
scy Antoni i Ludwik Zieleniewscy, a koszt wa-
hał się w granicach od kilkudziesięciu do kilku-
set złotych. W 1844 roku przeprowadzono gene-
ralny remont i czyszczenie studni95. Prace były
kosztowne i niebezpieczne. Wykonawca oczysz-
czenia Piotr Książek otrzymał za trwające ponad
trzy miesiące prace zapłatę w wysokości 1365 zł
i 19 gr., a na materiały wydano 1590 zł. W trak-
cie remontu utopił się jeden z robotników i idący
mu na pomoc członek milicji krajowej.
Załamanie się po powstaniu listopadowym
ogólnopolskiej akcji zbierania składek oraz pro-
wadzone następnie przez władze Rzeczypospolitej
Krakowskiej ograniczone prace remontowo-adap-
tacyjne tylko w niewielkim stopniu zapobiegały
postępującemu niszczeniu zamku.
Ambroży Grabowski w roku 1841 w swo-
ich wspomnieniach pisał: „Biada temu domowi,
w którym właściciel nie mieszka!... Walą się mu-
ry, wypadają kamienie, sklepienia pękają i wą-
tleje cała budowa, a nie ma, kto by o podparciu
jej pomyślał. Dzierżawców to bynajmniej nie ob-
chodzi, a przechodzień obojętny przypatrzy się,
poduma, ruszy ramionami i odejdzie [...] Potem
dopiero, gdy gmach runął, żałują, że go nie po-
ratowali; ale wtedy już z pięknego gmachu stała
się ruina, którą chwast i zielsko w posiadanie
swoje obejmują. Takie właśnie jest przeznaczenie
zamku krakowskiego, pałacu królów polskich,
które się pomału na nim spełnia [...] Nie ma te-
raz gmach ten dziedzica, osierocony po dawnych
panach: przeto czas nim potrąca, sypią się jego
ściany, niszczeją dachy, wypadają kamienie i gła-
zy — a naprawa tych uszczerbień, bardzo kosz-
towna, przechodzi zamożność krainy Rzplitej kra-
kowskiej, reszta zaś Polski, choćby najchętniej
do kosztów reparacji przyłożyć się chciała, bę-
dąc pod srogim zaklęciem, uczynić tego nie mo-
że — gdyż biada temu, kto by z Polaków o po-
ratowanie tego starego pomnika ważył się po-
myśleć" 96.
INSTYTUCJE FUNKCJONUJĄCE NA WAWELU
Przez cały okres istnienia Wolnego Miasta
Krakowa jego władze umieszczały w zamku i bu-
dynkach będących własnością narodową szereg
instytucji.
90 AP Kraków, BM 112: Projekt dla zbudowania no-
wego dachu na zamku.
91 AP Kraków, BM 63: Kosztorysy reparacji róż-
nych 1836—1846, oraz BM 61: Pismo Urzędu Budow-
nictwa z 23 I 1838.
92 AP Kraków, WMK VI-25: Opis szczegółowy na
pierwszym piętrze gmachu zamkowego potrzebnych re-
paracji dla milicji krajowej, 6 III 1841, oraz Reparacja
piętra pierwszego w gmachu zamkowym dla milicji kra-
jowej w roku 1841 wykonana.
93 Ibidem, BM 61: Spis potrzebnych reparacji w ko-
szarach zamku na pierwszym piętrze, 31 III 1845, oraz
Wykaz potrzebnej reparacji w gmachu zamkowym na
drugim piętrze, 1 IV 1845.
11 Grabowski, o. c, 2, s. 156.
95 AP Kraków, BM 22.
96 G r a b o w s k i, o. c, 2, s. 155—156.
56