Studia Waweliana (3.1994)

Ulanowskich młodszy Kazimierz (ur. 1865), praw-
nik, absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego,
zmarł tragicznie w roku 1892 zaraziwszy się
czarną ospą podczas przeprowadzania ekspertyzy
sądowej; starszy — Bolesław (ur. 1860) osiągnął
z czasem profesurę prawa kanonicznego oraz pol-
skiego na Uniwersytecie Jagiellońskim i odgry-
wał przez wiele lat istotną rolę w krakowskim
środowisku naukowym. Jako wybitny znawca źró-
deł historycznych, paleograf i dyplomatyk zyskał
renomę europejską. Bolesławowi Ulanowskiemu
Akademia Umiejętności zawdzięcza swój rozkwit
na początku XX wieku, gdy pełnił funkcję jej
sekretarza generalnego8. Wawel znalazł w nim
wielkiego mecenasa, od roku 1905 czynnie dzia-
łającego w komitetach wawelskich (fig. 1).

Śmierć młodszego syna i niemal równocze-
sny wypadek starszego, czyniący go kaleką na
całe życie, były dla Aleksandry Ulanowskiej tra-
gedią, ale i bezpośrednim bodźcem do podjęcia
zakrojonej na wielką skalę działalności społecz-
nej i patriotycznej, której celem stała się dawna
rezydencja królów polskich. W tym czasie za-
mek wawelski pozostawał niedostępny dla spo-
łeczeństwa, zaniedbany, użytkowany jako kosza-
ry. W krakowskiej prasie często pojawiały się
alarmy z powodu jego dewastacji, drobnych po-
żarów wybuchających w rozlicznych składach
oraz niszczenia zabytkowej kamieniarki. Ani
trwające od lat pertraktacje Wydziału Krajowe-
go z austriackimi władzami wojskowymi o opu-
szczenie Wawelu, ani przychylność cesarza Fran-
ciszka Józefa nie przynosiły rezultatów. W tej
sytuacji ogłoszony w latach 1878—1879 projekt
Teodora Ziemięckiego dotyczący urządzenia
w zamku narodowego muzeum i uchwała Sejmu
Galicyjskiego z roku 1880, przeznaczająca Wawel
na rezydencję cesarza, nie wydawały się możli-
we do szybkiej realizacji, tym bardziej iż za-
brakło zmarłego w roku 1887 Mikołaja Zybli-
kiewicza, niebywale zaangażowanego w odzyska-
nie Wawelu przez polskie społeczeństwo. Ucichł
już także rozgłos nadany sprawie restauracji
Wawelu ofiarowaniem przez Jana Matejkę w ro-
ku 1882 Hołdu pruskiego „na przyozdobienie

1. Leon Wyczółkowski, portret Bolesława Ulanowskiego,
1919. Kraków, Zbiory PAN (fot. Z. Kos)

jednej z sal Zamku Królewskiego na Wawelu,
mającego być restaurowanym"9. Jak wiadomo,
warunkiem opuszczenia Wawelu przez Austria-
ków było wybudowanie nowych koszar, co osta-
tecznie nastąpiło w roku 1903 kosztem 3 300 000
koron. Prace przygotowawcze do odbudowy
i konserwacji zamku oraz katedry podjęto jesz-
cze w osiemdziesiątych latach XIX stulecia, kie-
dy to Tomasz Pryliński i Sławomir Odrzywolski
wykonali inwentaryzację i projekty rekonstruk-
cji wawelskich budowli. Katedrze w roku 1891
przyszła z pomocą Rada Miasta Krakowa, ofia-
rowując na jej restaurację 32 000 złr, oraz Miej-
ska Kasa Oszczędności zobowiązująca się pokryć
koszty odnowienia kaplicy Zygmuntowskiej

8 Pełną biografię z podsumowaniem osiągnięć nau-
kowych i działalności społecznej tego uczonego, któ-
rego zasług dla Wawelu, niestety, nie dostrzeżono
podają nekrologi: K. Morawski, Sp. Bolesław Ula-
nowski („Czas", 72: 1919, nr 251, s. 1); St. E., Sp. Bole-
sław Ulanowski (ibidem); Sp. Bolesław Ulanowski (Ro-
cznik Polskiej Akademii Umiejętności [dalej: Rocznik
PAU], 1918/1919, Kraków 1920, s. 56—62); druk pa-
miątkowy wydany przez PAU pt. Bolesław Ulanowski,

Kraków 1920. Za życia poświęcono mu wydanie zbio-
rowe: Ku uczczeniu Bolesława Ulanowskiego i zbiór prac
wydany w 25 rocznicę Jego uniwersyteckiej działalności
przez profesorów i docentów Wydziału Prawa Uniwer-
sytetu Jagiellońskiego, Kraków 1911.

9 A. Petrus, Jan Matejko i początek zbiorów
Zamku Królewskiego na Wawelu [w:] Sztuka i historia,
Warszawa 1992, s. 133.

110