DOI Artikel:
Janicki, Marek A.: Zaginione inskrypcje poetyckie katedry wawelskiej (do końca XVI wieku): Część I: Epitafia biskupie i królewskie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19890#0076
podobnie jak w przypadku Piotra Tomickiego - złoże-
nie hołdu przez inskrypcję umieszczoną w pobliżu na-
grobka. Potwierdzenia, że taka fundacja zaistniała,
w przypadku króla nie znamy. Być może poeta w dru-
giej połowie roku 1548, poważnie już schorowany (zm.
27 października), nie zdołał jej dopilnować.
Wobec tego, że nasza wiedza o pierwotnej podsta-
wie tumby królewskiej (przed przekształceniami zwią-
zanymi z ustawieniem figury Zygmunta Augusta) po-
zostaje w sferze hipotez, trudno wyrokować czy w mo-
mencie królewskiego pogrzebu znajdował się już na nim
właściwy tekst nagrobny, który uzupełniono jedynie
koniecznymi danymi. Rekonstrukcja Stanisława Cerchy
i Andrzeja Fischingera przewiduje na cokole szeroką
tablicę o formie tabula ansata (taką jak na sarkofagu
królewskim w krypcie kaplicy), na której mogło wid-
nieć obszerne epitafium prozą1'1.
Dwa epitafia Zygmunta I pióra Jakuba Przyłuskiego
(pierwsze złożone z czterech dystychów, drugie z sześciu),
które dołączono do pierwodruku słynnej mowy pogrzebo-
wej Stanisława Orzechowskiego, mają charakter bardziej
żalu nad grobem niż epigrafu, mimo wyraźnego w pierw-
szym z nich odniesienia do pochówku („Totus ad hunc
tumulum orbis te Sigismunde reąuiref ’ (w. 1); „Mars bello
iacet hic” (w. 3). Wydaje się zresztą, że sympatyzujący już
wówczas wyraźnie z reformacją Przyłuski nie mógł liczyć
231 Zob. S. Cercha, Kilka słów o pomniku Zygmunta Starego
w katedrze krakowskiej (Wiad. NA XIII( 13): 1901, nr 2(48), szp.
346-349 i il. po szp. 344); A. Fisch inger, Ze studiów nad rzeźbą
figuralną kaplicy Zygmuntowskiej. Pomnik króla Zygmunta I (Stu-
dia DW 4: 1978, s. 216-218 i il. 6 na s. 223); S. Mossakowski,
Kiedy, jak i przez kogo wznoszona była i dekorowana kaplica Zvg-
muntowska (Kwart. AU 39: 1994, z. 2, s. 107 i ryc. 3 na s. 91);
Janicki, Tabliczki..., s. 152-153. W kontekście problematyki pier-
wotnej podstawy tumby królewskiej zwraca uwagę obszerny napis
pochwalny prozą, zamieszczony w sandomierskiej kopii Corpus Cri-
cianum (Poemata, s. 69) pod tytułem Sub imagine Sigismundi pri-
mi. Napis wymieniający zwycięstwa i sukcesy polityczne władcy
(ostatni to zhołdowanie Prus), a zakończony wezwaniem do mo-
dlitw o zdrowie i długie lata dla niego, jest najprawdopodobniej sub-
skrypcją portretu królewskiego, zapewne jednak nie tożsamego z
portretem znad portalu kaplicy Zygmuntowskiej. Po niewielkich mo-
dyfikacjach i uzupełnieniach mógł stać się napisem nagrobnym, od-
powiednim na tablicę pod posągiem króla ukazanego jako rex ar-
matus. Za możliwym związkiem napisu z katedrą i kaplicą przema-
wia też umieszczenie w rękopisie Poemata tuż po nim (s. 70), ale,
na opublikowanie swych tekstów przy grobie władcy, o ile
w ogóle z taką intencją je napisał. Raczej więc pozostały
one pominikami literackimi, podobnie jak dwa epigrama-
ty o charakterze napisów nagrobnych autorstwa Krzysz-
tofa Kobylińskiego, wydane w roku 1558r':.
Epitafium Samuela Maciejowskiego biskupa
krakowskiego i kanclerza koronnego (1552-1558)
Zapewne niedługo po ukończeniu w roku 1552 przez
warsztat Jana Marii Padovana (z udziałem Hieronima
Canavesiego) nagrobka Samuela Maciejowskiego (zm.
1550) w kaplicy MB Śnieżnej i św. Tomasza Apostoła,
wspomniany wyżej Krzysztof Kobyliński, dworzanin
Jana Tarnowskiego ułożył w figurze prozopopei (orcitio
defuncti e tumulo) epitafium liczące jedenaście dysty-
chów. Utwór ten, wydany drukiem w roku 1558,
w pierwszych trzech wierszach zawiera wyraźne odnie-
sienia do miejsca pochówku, pozwalając sądzić, że na-
pisany został z zamysłem uczcznienia biskupa w jego
grobowej kaplicy - głównie zresztąjako kanclerza Kró-
lestwa i polityka. Epitafium towarzyszy dystych, który
wyraźnie odwołuje się do znanego udziału w fundacji
nagrobka Maciejowskiego króla Zygmunta Augusta,
jako jednego z egzekutorów testamentu zmarłego (prócz
m. in. Jana Tamowskego)233.
co znamienne, pod nagłówkiem: In eandem imaginem („Na tenże
wizerunek”), dobrze znanego epigramu Krzyckiego (inc. Sismundi
Regis facies est..., zob. Krzyck i, Carmina, s. 78, nr 29) wykutego
na sarkofagu w krypcie (z pewnymi odmiankami), być może nieco
później niż się sądzi (por. Janicki, /.c.).
232 Zob. S. Orzechowski, Funebris orcitio habita [...] ad equi-
tes Polonos in funere Sigismundi lagellonis Poloniae Regis (Kra-
ków 1548, druk H. Unglerowej), k. [G IVv.]; o Przyłuskim, zob.
PSB 29, s. 207 [H. Kowalska], Dystych Kobylińskiego zatytuło-
wany In tumulum Sigismundi Primi Regis Poloniae i epigram, zło-
żony z siedmiu dystychów, zatytułowany In eundem, zob. Christo-
phori Kobyliński epigrammatum libellus, ed., praefatione, annota-
tionibus instruxit L. Winniczuk. Varsoviae MCMLXI, s. 35-36.
2” Zob. Schulz, o.c., s. 277-279 (uwagi o testamencie .Macie-
jowskiego, ibidem, s. 278); Christophori Kobyliński..., s. 34 (Epita-
phium Samuelis Macieiovii episcopi Cracoviensis) i s. 35 (In tumu-
lum eiusdem, którego w. 1 brzmi: Rex tumulum huncposuit moestus
Augustus amico), o pobycie Kobylińskiego na dworze Jana Tarnow-
skiego, zob. ibidem, s. 13.
70
nie hołdu przez inskrypcję umieszczoną w pobliżu na-
grobka. Potwierdzenia, że taka fundacja zaistniała,
w przypadku króla nie znamy. Być może poeta w dru-
giej połowie roku 1548, poważnie już schorowany (zm.
27 października), nie zdołał jej dopilnować.
Wobec tego, że nasza wiedza o pierwotnej podsta-
wie tumby królewskiej (przed przekształceniami zwią-
zanymi z ustawieniem figury Zygmunta Augusta) po-
zostaje w sferze hipotez, trudno wyrokować czy w mo-
mencie królewskiego pogrzebu znajdował się już na nim
właściwy tekst nagrobny, który uzupełniono jedynie
koniecznymi danymi. Rekonstrukcja Stanisława Cerchy
i Andrzeja Fischingera przewiduje na cokole szeroką
tablicę o formie tabula ansata (taką jak na sarkofagu
królewskim w krypcie kaplicy), na której mogło wid-
nieć obszerne epitafium prozą1'1.
Dwa epitafia Zygmunta I pióra Jakuba Przyłuskiego
(pierwsze złożone z czterech dystychów, drugie z sześciu),
które dołączono do pierwodruku słynnej mowy pogrzebo-
wej Stanisława Orzechowskiego, mają charakter bardziej
żalu nad grobem niż epigrafu, mimo wyraźnego w pierw-
szym z nich odniesienia do pochówku („Totus ad hunc
tumulum orbis te Sigismunde reąuiref ’ (w. 1); „Mars bello
iacet hic” (w. 3). Wydaje się zresztą, że sympatyzujący już
wówczas wyraźnie z reformacją Przyłuski nie mógł liczyć
231 Zob. S. Cercha, Kilka słów o pomniku Zygmunta Starego
w katedrze krakowskiej (Wiad. NA XIII( 13): 1901, nr 2(48), szp.
346-349 i il. po szp. 344); A. Fisch inger, Ze studiów nad rzeźbą
figuralną kaplicy Zygmuntowskiej. Pomnik króla Zygmunta I (Stu-
dia DW 4: 1978, s. 216-218 i il. 6 na s. 223); S. Mossakowski,
Kiedy, jak i przez kogo wznoszona była i dekorowana kaplica Zvg-
muntowska (Kwart. AU 39: 1994, z. 2, s. 107 i ryc. 3 na s. 91);
Janicki, Tabliczki..., s. 152-153. W kontekście problematyki pier-
wotnej podstawy tumby królewskiej zwraca uwagę obszerny napis
pochwalny prozą, zamieszczony w sandomierskiej kopii Corpus Cri-
cianum (Poemata, s. 69) pod tytułem Sub imagine Sigismundi pri-
mi. Napis wymieniający zwycięstwa i sukcesy polityczne władcy
(ostatni to zhołdowanie Prus), a zakończony wezwaniem do mo-
dlitw o zdrowie i długie lata dla niego, jest najprawdopodobniej sub-
skrypcją portretu królewskiego, zapewne jednak nie tożsamego z
portretem znad portalu kaplicy Zygmuntowskiej. Po niewielkich mo-
dyfikacjach i uzupełnieniach mógł stać się napisem nagrobnym, od-
powiednim na tablicę pod posągiem króla ukazanego jako rex ar-
matus. Za możliwym związkiem napisu z katedrą i kaplicą przema-
wia też umieszczenie w rękopisie Poemata tuż po nim (s. 70), ale,
na opublikowanie swych tekstów przy grobie władcy, o ile
w ogóle z taką intencją je napisał. Raczej więc pozostały
one pominikami literackimi, podobnie jak dwa epigrama-
ty o charakterze napisów nagrobnych autorstwa Krzysz-
tofa Kobylińskiego, wydane w roku 1558r':.
Epitafium Samuela Maciejowskiego biskupa
krakowskiego i kanclerza koronnego (1552-1558)
Zapewne niedługo po ukończeniu w roku 1552 przez
warsztat Jana Marii Padovana (z udziałem Hieronima
Canavesiego) nagrobka Samuela Maciejowskiego (zm.
1550) w kaplicy MB Śnieżnej i św. Tomasza Apostoła,
wspomniany wyżej Krzysztof Kobyliński, dworzanin
Jana Tarnowskiego ułożył w figurze prozopopei (orcitio
defuncti e tumulo) epitafium liczące jedenaście dysty-
chów. Utwór ten, wydany drukiem w roku 1558,
w pierwszych trzech wierszach zawiera wyraźne odnie-
sienia do miejsca pochówku, pozwalając sądzić, że na-
pisany został z zamysłem uczcznienia biskupa w jego
grobowej kaplicy - głównie zresztąjako kanclerza Kró-
lestwa i polityka. Epitafium towarzyszy dystych, który
wyraźnie odwołuje się do znanego udziału w fundacji
nagrobka Maciejowskiego króla Zygmunta Augusta,
jako jednego z egzekutorów testamentu zmarłego (prócz
m. in. Jana Tamowskego)233.
co znamienne, pod nagłówkiem: In eandem imaginem („Na tenże
wizerunek”), dobrze znanego epigramu Krzyckiego (inc. Sismundi
Regis facies est..., zob. Krzyck i, Carmina, s. 78, nr 29) wykutego
na sarkofagu w krypcie (z pewnymi odmiankami), być może nieco
później niż się sądzi (por. Janicki, /.c.).
232 Zob. S. Orzechowski, Funebris orcitio habita [...] ad equi-
tes Polonos in funere Sigismundi lagellonis Poloniae Regis (Kra-
ków 1548, druk H. Unglerowej), k. [G IVv.]; o Przyłuskim, zob.
PSB 29, s. 207 [H. Kowalska], Dystych Kobylińskiego zatytuło-
wany In tumulum Sigismundi Primi Regis Poloniae i epigram, zło-
żony z siedmiu dystychów, zatytułowany In eundem, zob. Christo-
phori Kobyliński epigrammatum libellus, ed., praefatione, annota-
tionibus instruxit L. Winniczuk. Varsoviae MCMLXI, s. 35-36.
2” Zob. Schulz, o.c., s. 277-279 (uwagi o testamencie .Macie-
jowskiego, ibidem, s. 278); Christophori Kobyliński..., s. 34 (Epita-
phium Samuelis Macieiovii episcopi Cracoviensis) i s. 35 (In tumu-
lum eiusdem, którego w. 1 brzmi: Rex tumulum huncposuit moestus
Augustus amico), o pobycie Kobylińskiego na dworze Jana Tarnow-
skiego, zob. ibidem, s. 13.
70