Studia Waweliana (11/12.2002-2003)

Studia Waweliana
Tom XI/XII, 2002/2003
PL ISSN 1230-3275

AGNIESZKA JANCZYK

PORTRETY WIĄZANE Z JANEM CHRZCICIELEM LAMPIM STARSZYM

W ZBIORACH WAWELSKICH

W roku 2002, w związku z prowadzonymi w Zam-
ku Królewskim na Wawelu pracami nad drugą częścią
stałej ekspozycji w Pieskowej Skale, zostały poddane
gruntownej konserwacji trzy obrazy: Portret Aleksan-
dra Sapiehy, Portret Rozalii z Lubomirskich Rzewuskiej
oraz Portret Ignacego Potockiego, przeprowadzonej
przez Joannę Bellę. W wyniku zabiegów konserwator-
skich została odsłonięta pierwotna warstwa malarska
dwóch z nich, co dopomogło autorce w sfonnułowaniu
wniosków dotyczących atrybucji i datowania dzieł.

Portret Aleksandra Sapiehy (1730-1793), kanclerza
Wielkiego Księstwa Litewskiego (nr inw. 2119), został
namalowany w technice olejnej na płótnie (fig. 1). Dzieło
o wymiarach 67,4 x 55,6 cm ukazuje mężczyznę w po-
piersiu, zwróconego w prawo, z twarzą skierowaną w
3/4 w kierunku widza. Portretowany, w jasnej peruce
na głowie, ubrany jest w zielonkawy, aksamitny płaszcz
z jasnym futrzanym kołnierzem, spod okrycia widocz-
ny jest biały, obszyty koronką kołnierzyk oraz wstęga
Orderu Orła Białego. Tło neutralne, szarobrązowo-zie-
lonkawe. Obraz został opatrzony na licu wtórnym na-
pisem, obecnie zdjętym, widocznym przed konserwa-
cją u góry po lewej: Alexander Sapieha / Kanclerz
W.XLitt. Drugi, podobnej treści, umieszczono na od-
wrociu, u góry płótna: Xiąże [!] W. ALEXANDER SA-
PIEHA Kanclerz / W. X. Lit. Order. / s. Andrzeia / Orła
białego /s. Stan: s /Huberta /Kaw., obok inny, czytel-
ny we fragmencie: Targo... oraz późniejszy napis doty-
czący autorstwa:/[?] Lampi pin.

Stanisław Kozak opracowując kartę muzealną obra-
zu miał wątpliwości co do autorstwa i tożsamości por-
tretowanego. Uważał, że identyfikacja mężczyzny wy-
maga zestawienia z obrazem pędzla Jana Chrzciciela
Lampi ego Starszego, eksponowanym dawniej w Wila-
nowie, obecnie przechowywanym w Muzeum Narodo-
wym w Warszawie, a przedstawiającym Stanisława
Szczęsnego Potockiego (nr inw. MP 2931); (fig. 2)1.

Według Kozaka obraz wawelski wydaje się XIX-wiecz-
ną kopią obrazu z 4. ćwierci wieku XVIII, prawdopo-
dobnie namalowanego przez Jana Chrzciciela Lampie-
go Starszego, na co miałby wskazywać kontrast mię-
dzy dobrze namalowaną twarzą a o wiele gorzej po-
traktowaną partią pleców i ramienia. Autorka komuni-
katu porównała oba obrazy - wawelski i wilanowski -
są one zbliżone przede wszystkim pod względem pozy
przedstawionego mężczyzny, podobna jest też twarz
o wydatnych ustach i orlim nosie, jednak porównując
bliżej oba wizerunki widać wyraźnie, że ukazują dwie
różne osoby. Nie ma więc podstaw, by poddawać w wąt-
pliwość tożsamość portretowanego Sapiehy. Oba płót-
na różnią się też szczegółami - inny jest kolor noszonej
przez mężczyznę szuby, na obrazie wilanowskim jest
ona ciemnoczerwona, na wawelskim szarozielonkawa.
Jeżeli chodzi o słabszy poziom artystyczny pracy w
zbiorach wawelskich, na co zwrócił uwagę Kozak, to
był on wynikiem późniejszych przemalowań. Dzięki
przeprowadzonej konserwacji płótna wawelskiego moż-
na podziwiać wirtuozerię malarza. Sposób opracowa-
nia detali stroju, twarzy oraz włosów wskazuje niezbi-
cie na udział samego Jana Chrzciciela Lampiego Star-
szego w powstaniu omawianego dzieła.

Autor karty muzealnej wspomniał ponadto, że wi-
doczny na odwrociu napis mówiący o autorstwie wize-
runku, z trudną do odczytania pierwszą literą, podobną
do „fzostał zapewne błędnie przepisany przez kopi-
stę z oryginału. Trudno się z nim co do tego nie zgo-
dzić, budzący kontrowersje podpis jest rzeczywiście nie-
udolnie skopiowaną sygnaturą Lampiego Starszego,
w prawidłowym zapisie powinien wyglądać następują-
co: f. Lampi (jak na wspomnianym już portrecie Stani-
sława Szczęsnego Potockiego) lub Lampi f. (jak na ob-

' Kartę opracował S. Kozak w roku 1972.

209