Studia Waweliana (11/12.2002-2003)

W sprawie srebrnego kufla Gabriela Wulffa

Długo oczekiwana publikacja katalogu dzieł złotniczych,
pochodzących z terenów dawnych Prus Królewskich i Ksią-
żęcych, a znajdujących się w kolekcji Zamku Królewskiego
na Wawelu1, stała się zachętą do wyjaśnienia rozbieżności
pomiędzy informacjami podanymi przez Eugena von Cziha-
ka2 a wnioskami wynikającymi z analizy stylistycznej i po-
równawczej kufla, którego autorstwo przypisano mistrzowi
cechu złotniczego Gabrielowi Wulffowi z Gdańska3.

Znamy trzech gdańskich złotników o nazwisku Wolff lub
Wulff1. Pierwszy z nich - Michael Wulff- wymieniany jest
jako starszy cechu złotniczego w Gdańsku w latach 1481
i 14865. Drugi złotnik to Hieronymus Wolff, który starszym
gdańskiego cechu był w roku 1543 i być może zmarł w tym
samym roku6. Są to jedyne informacje, które o nich mamy.
Trzecim jest Gabriel Wulff. Według von Czihaka złotnik ten
był prawdopodobnie przybyszem spoza Gdańska . Sztukę
mistrzowską wykonał u Christiana Detloffa, a mistrzem zo-
stał 29 września 1620 roku8. W aktach cechowych wymienia-
ny jest kilkakrotnie, m. in. starszym cechu był w latach 1633
i 1646, a kompanem, czyli podstarszym w 1632 i 16459. Ślub
wziął 5 października 1620 i z tego małżeństwa miał czterech

'A. Fischinger.D. Nowacki, Złotnicko dawnych Prus Kró-
lewskich i Książęcych w zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu.
Katalog zbiorów, Kraków 2000.

: E. v. C z i h a k, Die Edelschmiedekunst friiherer Zeiten in Preus-
sen, cz. 2: Westpreussen, Leipzig 1908, s. 55, poz. 290.

-'Fischinger, Nowacki, o.c.,s. 34-37, poz. 5, tu literatura.
Autorstwo kufla przypisano Wulffowi m.in. na podstawie cechy mi-
strzowskiej - GW w leżącym prostokącie. Wydaje się to słuszne,
gdyż ani w archiwaliach cechowych, ani w dziele von Czihaka nie
znaleziono innego mistrza czynnego w tym czasie, który miałby
podobne inicjały imienia i nazwiska.

4 Z zastrzeżeniem, iż w archiwaliach nazwisko mistrza Gabriela
Wulffa zapisywane bywa „Wolff’.

5 Czihak, o.c., s. 48, poz. 80.

6 Ibidem, s. 50, poz. 188.

Ibidem, s. 55, poz. 290.

8 Archiwum Państwowe w Gdańsku [dalej: AP Gdańsk], Cechy
gdańskie, 300, C/1966, k. 73r.; Czihak, o.c., s. 55, poz. 290.

9 Czihak, ibidem.

10 AP Gdańsk, Cechy gdańskie, 300, C/1966, k. 72r.; Czihak,
ibidem.

11 Wszystkie imiona i nazwiska podaję w wersji występującej
w przebadanych archiwaliach.

12 AP Gdańsk, Cechy gdańskie, 300, C/1966, k. 73r.

13 Ibidem, k. 72r.

14 Ibidem, k. 73r.

15 Ibidem, k. 72r.

16 Ibidem, k. 74r.

1 Zapisany w 1626 na cztery lata nauki, którą ukończył - ibi-
dem, k. 74r.

18 Zapisany w 1629 na sześć lat nauki, którą ukończył - ibidem,

synów10: Hansa Martena", urodzonego 7 stycznia 1621,
a ochrzczonego 10 października12, zapisanego tego samego
roku na cztery lata nauki, którą ukończył13; Gabriela, urodzo-
nego 8 września 1623 i ochrzczonego 12 września14, oraz
Nathaniella, urodzonego 11 września 1625; wraz z Gabrie-
lem zapisanego w roku 1632 na cztery lata nauki, którą ukoń-
czyli15; najmłodszym synem był ConstantmuB, zapisany w ro-
ku 1644 na cztery lata nauki, którą ukończył16. Żaden z nich
me osiągnął w Gdańsku tytułu mistrzowskiego. Poza synami
uczniami Gabriela Wulffa byli: Frantz SilviuB17, Melcher
PreuB18, ComeliuB Hiebrecht19, Hans Hutmacher20, EliaB Hir-
schfelt (Herschfeldt)21, Gergen Walter von Velnietz22 i Hans
Wtschincky23 oraz, być może, Melcher Noh24. Oprócz uczniów
znamy tylko dwóch czeladników zatrudnionych w warszta-
cie Wulffa, obaj na dwa lata „zur Zeit zu arbeiten”: Heinricha
Gepnera - w roku 163 1 25 i Michela Wiebuscha - w kwartale
wielkopostnym roku 164526. Sztuki mistrzowskie u Wulffa
wykonało aż ośmiu złotników: Georg Hebenstreit w 1632,
Heimach GepneriMichaelDetloffw 1633, Andres I Schwenck
w 1645, Adam Freymann, Hans Paul Jungę i Jacob II Schmidt
w 1646 oraz Hans III Gronaug w 164727.

k. 74r.; sztukę mistrzowską wykonał u Hansa Jurgena w 1630; zmarł
6 XII 1670, zob. Czihak, o.c., s. 57, poz. 311.

19 Zapisany w 1632 na siedem lat nauki, którą ukończył - ibi-
dem, k. 74r.

20 Zapisany w 1639 na siedem lat nauki, którą ukończył - ibidem,
k. 74r.; sztukę mistrzowską wykonał u Gregora Frobeniusa w 1656;
ostatni raz wymieniony w r. 1677, zob. Czihak, o.c., s. 63, poz. 359.

21 Zapisany w 1644 na cztery lata nauki, którą ukończył - ibi-
dem, k. 74r., 74v.

22 Lekcja nazwiska niepewna. Zapisany w 1645 r. na sześć lat
nauki, którą ukończył - ibidem, k. 74r.

23 Zapisany w 1647 na pięć lat nauki, którą ukończył - ibidem, k. 74v.

24 Lekcja nazwiska niepewna - ibidem, k. 74r.

25 Czihak, o.c., s. 58, poz. 316.

26 AP Gdańsk, Cechy gdańskie, 300, C/1961, s. 52; Czihak,
o.c., s. 61, poz. 348. W kwartale zielonoświątkowym 1634 rozpo-
czął naukę, która miała trwać pięć lat, w warsztacie Lucasa Schnit-
tera, a sztukę mistrzowską wykonał u Jacoba Schmidta w 1647 -
AP Gdańsk, Cechy gdańskie, 300, C/1966, k. 84r.; Czihak, o.c.
W aktach cechowych wymieniany jako Michel Wybus, obywatelstwo
rzemieślnicze Gdańska otrzymał 25 V 1648; prawdopodobnie tytu-
łem zapomogi, 18 VIII 1653 dostał 18 florenów. 22 VIII tego samego
roku wypłacono żonie 32 floreny: „vor die Leichtrager, so ihren ver-
storbenen Ehman zur BegrabnuB tragen solten”; czyli uznać trzeba,
że złotnik ten zmarł pomiędzy 18 a 22 VIII 1653. Kilka dni później,
1 IX 1653, wypłacono 32 floreny na pogrzeb jego żony, tym sa-
mym warsztat został zamknięty - AP Gdańsk, Cechy gdańskie,
300, C/1986, s. 103; Księgi obywatelskie i listy rodowe, 300, 60/5, s. 167.

27 AP Gdańsk, Cechy gdańskie, 300, C/1966, k. 136r., 148r., 15 lr.,
204r., 209r., 212r., 218r.; Czihak, o.c., s. 58, 61, poz. 316-317,
343-344, 346-347.

271