DOI Artikel:
Kriegseisen, Jacek: Srebrny serwis stołowy króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego: Przyczynki do biografii i twórczości gdańskiego złotnika Petera von der Rennena
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19890#0183
Studia Waweliana
Tom XI/XII, 2002/2003
PL ISSN 1230-3275
JACEK KRIEGSEISEN
SREBRNY SERWIS STOŁOWY KRÓLA MICHAŁA KORYBUTA
WIŚNIOWIECKIEGO. PRZYCZYNKI DO BIOGRAFII I TWÓRCZOŚCI
GDAŃSKIEGO ZŁOTNIKA PETERA VON DER RENNENA
Za jednego z bardziej znanych złotników gdańskich,
działających w Gdańsku drugiej i trzeciej ćwierci XVII
wieku, uznaje się Petera von der Rennena1. O popular-
ności, a nawet sławie tego rzemieślnika decyduje
przede wszystkim to, iż powszechnie przypisuje się
mu autorstwo dwóch dzieł złotniczych, które są opra-
wą dla najbardziej w Polsce czczonych relikwii: św.
Wojciecha w Gnieźnie i św. Stanisława w Krakowie.
Zrządzenie historii, wojny, rabunki i kontrybucje spo-
wodowały, że nie zachowały się inne przedmioty jego
autorstwa, a być może pozostają one jeszcze nieroz-
poznane. Oprócz wymienionych wyżej dwóch reli-
kwiarzy z twórczością von der Rennena dotychczas
można było wiązać jeszcze trzy zabytki poświadczo-
ne źródłowo: dwie misy i tron biskupi we Fromborku.
Najwięcej danych mamy o misie, która była wtórnie
używana jako misa chrzcielna, co najmniej do roku
1911 w posiadaniu rodziny Schenk von Tautenburg
z Doben (Doba) w powiecie Angerburg (Węgorzewo)
1 We wszystkich przebadanych źródłach nazwisko złotnika wy-
stępuje w dwóch formach: Renne łub Rennen, ale zawsze z predy-
katem von, nigdy van. Peter von der Rennen urodził się 4 września
1607 r. jako szósty syn mistrza złotniczego Reinhardta von der Ren-
nena. Naukę zawodu ukończył w r. 1626 w warsztacie ojca, w kwar-
tale zielonoświątkowym, sztukę mistrzowską wykonał w r. 1631
w warsztacie Heinricha Gottschalcka, Archiwum Państwowe
w Gdańsku [dalej: AP Gdańsk], Cechy gdańskie, 300, C/1966,
k. 7r., 8r., 145r.; E. v. Czihak, Die Edelschmiedekunst frilherer
Zeiten in Preussen, cz. 2: Westpreussen, Leipzig 1908, poz. 249,
s. 52, 56-57, poz. 314, s. 57-58.
:Czihak, o.c., s. 39; L. Kaemmerer, Peter von der Rennen
wid Andreas Schluter (Monatshefte fur Kunstwissenschaft 1: 1911,
s. 3); tamże skrócony przedruk poprzedniego, Korrespondenzblatt
des Gesamtvereins der Deutschen Geschichts- und Ałtertums-
vereine 3: 1911, szp. 128; U. Thieme, F. Becker, Allgemeines
w Prusach Wschodnich. Owalna misa wykonana ze sre-
bra, trybowana, o średnicy 56,5 cm i wadze 1,375 kg,
na brzegu zdobiona była ornamentem akantowo-kwia-
towym, z wplecionymi weń lwimi sylwetkami. W lu-
strze misy znajdowała się scena z dziejów Aleksandra
Macedońskiego2. O drugiej misie pochodzącej z warsz-
tatu von der Rennena wiemy, że ofiarowana została
w roku 1646 królowej Ludwice Marii Gonzadze przez
Radę Miasta Gdańska z okazji zaślubin z Władysła-
wem IV3. Z zapiski archiwalnej dowiadujemy się, że
ważyła pięć grzywien i osiemnaście i pół skojca, a 20 lu-
tego 1646 zapłacono za nią złotnikowi 490 florenów.
Rada Miasta Gdańska, która zamówiła u złotnika misę,
musiała być zadowolona z wykonanego przez niego
zadania skoro w zapisie finansowym określono ją jako
„bardzo piękną srebrną miskę”4.
Tron biskupi we Fromborku wykonany około roku
1644, podobnie jak wyżej wspomniane misy nie zacho-
wał się - został zrabowany w czasie wojen szwedzkich
Lexikon der Bildenden Kunstler von der Antike bis zur Gegenwart,
t. XXVIII, wyd. H. Vollmer, Leipzig 1934, s. 167.
3 R. R o e p e 11, Der Empfang der Koniginn Louise Marie von Po-
leli in Danzig 1646 (Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtsve-
reins 22: 1887, s. 30); Kaemmerer, o.c., s. 3; Idem, skrócony prze-
druk poprzedniego, o. c., szp. 128; L. Lepszy, Przemysł złotniczy
w Polsce, Kraków 1933, s. 89; B. Chranicka, Złotnictwo gdańskie
[w:] Gdańsk. Jego dzieje i kultura, Gdańsk 1969, s. 386; J. Samek,
Polskie rzemiosło artystyczne. Czasy nowożytne, Warszawa 1984,
s. 198; B. Roi, Rennen (Renne) Piotr von der, PSB 31, s. 112;
J. Samek, Polskie złotnictwo, Wrocław 1988, s. 132; I. Rembow-
ska, Rennen Piotr v. der [w:] Słownik biograficzny Pomorza Nadwi-
ślańskiego, t. IV, red. S. Gierszewski, Gdańsk 1997, s. 55.
4AP Gdańsk, Kamlaria, 300, 12/81, s. 196: „an Petro von der
Renne gezalt vor ein sehr schón silbemen becklein”.
177
Tom XI/XII, 2002/2003
PL ISSN 1230-3275
JACEK KRIEGSEISEN
SREBRNY SERWIS STOŁOWY KRÓLA MICHAŁA KORYBUTA
WIŚNIOWIECKIEGO. PRZYCZYNKI DO BIOGRAFII I TWÓRCZOŚCI
GDAŃSKIEGO ZŁOTNIKA PETERA VON DER RENNENA
Za jednego z bardziej znanych złotników gdańskich,
działających w Gdańsku drugiej i trzeciej ćwierci XVII
wieku, uznaje się Petera von der Rennena1. O popular-
ności, a nawet sławie tego rzemieślnika decyduje
przede wszystkim to, iż powszechnie przypisuje się
mu autorstwo dwóch dzieł złotniczych, które są opra-
wą dla najbardziej w Polsce czczonych relikwii: św.
Wojciecha w Gnieźnie i św. Stanisława w Krakowie.
Zrządzenie historii, wojny, rabunki i kontrybucje spo-
wodowały, że nie zachowały się inne przedmioty jego
autorstwa, a być może pozostają one jeszcze nieroz-
poznane. Oprócz wymienionych wyżej dwóch reli-
kwiarzy z twórczością von der Rennena dotychczas
można było wiązać jeszcze trzy zabytki poświadczo-
ne źródłowo: dwie misy i tron biskupi we Fromborku.
Najwięcej danych mamy o misie, która była wtórnie
używana jako misa chrzcielna, co najmniej do roku
1911 w posiadaniu rodziny Schenk von Tautenburg
z Doben (Doba) w powiecie Angerburg (Węgorzewo)
1 We wszystkich przebadanych źródłach nazwisko złotnika wy-
stępuje w dwóch formach: Renne łub Rennen, ale zawsze z predy-
katem von, nigdy van. Peter von der Rennen urodził się 4 września
1607 r. jako szósty syn mistrza złotniczego Reinhardta von der Ren-
nena. Naukę zawodu ukończył w r. 1626 w warsztacie ojca, w kwar-
tale zielonoświątkowym, sztukę mistrzowską wykonał w r. 1631
w warsztacie Heinricha Gottschalcka, Archiwum Państwowe
w Gdańsku [dalej: AP Gdańsk], Cechy gdańskie, 300, C/1966,
k. 7r., 8r., 145r.; E. v. Czihak, Die Edelschmiedekunst frilherer
Zeiten in Preussen, cz. 2: Westpreussen, Leipzig 1908, poz. 249,
s. 52, 56-57, poz. 314, s. 57-58.
:Czihak, o.c., s. 39; L. Kaemmerer, Peter von der Rennen
wid Andreas Schluter (Monatshefte fur Kunstwissenschaft 1: 1911,
s. 3); tamże skrócony przedruk poprzedniego, Korrespondenzblatt
des Gesamtvereins der Deutschen Geschichts- und Ałtertums-
vereine 3: 1911, szp. 128; U. Thieme, F. Becker, Allgemeines
w Prusach Wschodnich. Owalna misa wykonana ze sre-
bra, trybowana, o średnicy 56,5 cm i wadze 1,375 kg,
na brzegu zdobiona była ornamentem akantowo-kwia-
towym, z wplecionymi weń lwimi sylwetkami. W lu-
strze misy znajdowała się scena z dziejów Aleksandra
Macedońskiego2. O drugiej misie pochodzącej z warsz-
tatu von der Rennena wiemy, że ofiarowana została
w roku 1646 królowej Ludwice Marii Gonzadze przez
Radę Miasta Gdańska z okazji zaślubin z Władysła-
wem IV3. Z zapiski archiwalnej dowiadujemy się, że
ważyła pięć grzywien i osiemnaście i pół skojca, a 20 lu-
tego 1646 zapłacono za nią złotnikowi 490 florenów.
Rada Miasta Gdańska, która zamówiła u złotnika misę,
musiała być zadowolona z wykonanego przez niego
zadania skoro w zapisie finansowym określono ją jako
„bardzo piękną srebrną miskę”4.
Tron biskupi we Fromborku wykonany około roku
1644, podobnie jak wyżej wspomniane misy nie zacho-
wał się - został zrabowany w czasie wojen szwedzkich
Lexikon der Bildenden Kunstler von der Antike bis zur Gegenwart,
t. XXVIII, wyd. H. Vollmer, Leipzig 1934, s. 167.
3 R. R o e p e 11, Der Empfang der Koniginn Louise Marie von Po-
leli in Danzig 1646 (Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtsve-
reins 22: 1887, s. 30); Kaemmerer, o.c., s. 3; Idem, skrócony prze-
druk poprzedniego, o. c., szp. 128; L. Lepszy, Przemysł złotniczy
w Polsce, Kraków 1933, s. 89; B. Chranicka, Złotnictwo gdańskie
[w:] Gdańsk. Jego dzieje i kultura, Gdańsk 1969, s. 386; J. Samek,
Polskie rzemiosło artystyczne. Czasy nowożytne, Warszawa 1984,
s. 198; B. Roi, Rennen (Renne) Piotr von der, PSB 31, s. 112;
J. Samek, Polskie złotnictwo, Wrocław 1988, s. 132; I. Rembow-
ska, Rennen Piotr v. der [w:] Słownik biograficzny Pomorza Nadwi-
ślańskiego, t. IV, red. S. Gierszewski, Gdańsk 1997, s. 55.
4AP Gdańsk, Kamlaria, 300, 12/81, s. 196: „an Petro von der
Renne gezalt vor ein sehr schón silbemen becklein”.
177