Studia Waweliana (11/12.2002-2003)

Następne trzy przedmioty związane z warsztatem Wulffa
to: pas, podstawa pacyfikału i łyżka. Pas wykonany jest ze
144 segmentów sprzężonych kółeczkami-2; oznakowany ce-
chą mistrzowską (monogram GW w prostokątnym polu)

6. Znaki złotnicze na pasie
w Muzeum Narodowym w Krakowie

i gdańską z lat 1624-163953 (fig. 6). Jest to zatem najwcze-
śniejszy, znany nam dzisiaj, wyrób złotnika. Owalna podsta-
wa pacyfikału (tylko ona wykonana została przez Wulffa) de-
korowana jest prymitywnie repusowanymi główkami cheru-
binów, a cechowana znakiem mistrzowskim z literami GW

52 Pas w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie: dł. 101
cm, waga287,42 g, zob. Buczkowski, Marekowska, o.c.,s. 31-
33, poz. 42.

53 Gradowski, o.c., s. 69, znak nr 1.

54 M. Gradowski, A. Kasprzak-Miler, Złotnicy na ziemiach
północnej Polski, cz. I: Województwo pomorskie, kujawsko-pomor-

w polu o kształcie trapezu, o dłuższej górnej podstawie54. Na-
tomiast łyżka z półokrągłym, obustronnie grawerowanym
czerpakiem, przechodzącym w trzonek zakończony profilo-
waną gałeczką33, znaczona jest podobną do poprzedniej ce-
chą mistrzowską i znakiem miejskim z lat 1644-165536. Oba
kufle, podstawa pacyfikału, a szczególnie pas i łyżka, należą-
ce do często wykonywanej galanterii złotniczej i prezentują-
ce formy typowe dla XVII wieku, nie pozwalają na wyciąga-
nie uogólnionych wniosków dotyczących twórczości złotni-
ka. Jednakże zgodzić się można z autorami wawelskiego ka-
talogu sreber, że dotychczas ujawnione i rozpoznane różno-
rodne przedmioty, wykonane w warsztacie Gabriela Wulffa,
wskazują na przeciętne zdolności złotnika.

Jacek Kriegseisen

skie i warmińsko-mazurskie, Warszawa 2002, s. 90 (G 364; Biblio-
teka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków, seria B, t. CIV).

55 Dawniej w zbiorach Kaiser-Friedrich-Museum w Poznaniu:
dł. 21,2 cm, waga 60 g.

56 Gradowski, o.c., s. 69, znak nr 2.

O powrót na Wawel królewskich pamiątek ze zbiorów książąt Czartoryskich

Lata 1927-1930 to jeden z najważniejszych okresów w dzie-
jach zamku królewskiego na Wawelu w wieku XX. Wówczas to
miały miejsce wielkie wydarzenia o charakterze narodowym,
pozostawiające trwały ślad w świadomości Polaków, wtedy tak-
że zaczęto realizować program ideowy dotyczący urządzenia
i funkcji zamku. W 1932 Władysław Terlecki napisał: „Budow-
la ta nie tylko odzyskała swą dawną monumentalną wspaniałość
w architekturze zewnętrznej, ale także zostały odnowione wnę-
trza całego skrzydła wschodniego, które przed trzema laty mo-
gły rozbłysnąć po raz pierwszy blaskiem olśniewającego światła
podczas przyjęcia wydanego na cześć Głowy Państwa. Odtąd
stanęły otworem dla zwiedzających zamek, przybywających ze
wszystkich stron kraju rodaków, dla których ten pomnik chwały
narodowej stał się symbolem odrodzonego Państwa”1.

Rewindykacja z Rosji i powrót do kraju w roku 1928 Szczerb-
ca, miecza koronacyjnego królów polskich oraz innych regaliów
stały się bezpośrednią przyczyną sformułowania proj ektu rekon-
strukcji Skarbca Koronnego. Należy podkreślić, me wchodząc
w tym miejscu w dalsze szczegóły, że duży wpływ na genezę

1 W. Terlecki, Zamek królewski na Wawelu i jego rekonstruk-
cja, Kraków 1933, s. 5-6.

: Zob.: Z. Żygulski, Pamiątki wawelskie w zbiorach puław-
skich (Studia DW 2: 1961, s. 377—413); Idem, Dzieje zbiorów pu-
ławskich. Świątynia Sybilli i Dom Gotycki (Rozprawy i Sprawozda-
nia Muzeum Narodowego w Krakowie 7: 1962, s. 5-261) oraz
R. Skowron, Związki Tadeusza Czackiego z Wawelem. Część I:
„ Zamek ten [...] godzien jest, aby baczność rządową zastanowił”
(Studia Waw. 8: 1999, s. 179-193).

tego projektu, jak i urządzenie oraz funkcje zamku wywarł ów-
czesny program ideowo-polityczny obozu rządzącego.

Podstawą do rekonstrukcji Skarbca miały być zachowane w
zbiorach książąt Czartoryskich pamiątki po królach, które Tade-
usz Czacki uzyskał ze Skarbca Koronnego oraz wydobył z gro-
bów królewskich2. Do końca lat dwudziestych XX wieku nie
znano jednak losów insygniów koronacyjnych królów polskich.
Dopiero opublikowane w latach 1929-1930 przez Mariana Mo-
relowskiego dwie prace3, oparte na materiałach źródłowych, udo-
wadniały w sposób bezsporny, że po włamaniu się w roku 1795
Prusaków do Skarbca zostały one z rozkazu króla Fryderyka
Wilhelma II zniszczone w roku 1809. Również informacje na
temat liczby i rodzaju pamiątek królewskich znajdujących się
w zbiorach Czartoryskich były nieliczne i bardzo skąpe. Część
z nich opublikowali Aleksander Przezdziecki i Edward Rasta-
wiecki we Wzorach sztuki średniowiecznej w Polsce4. W odnie-
sieniu do przedmiotów wydobytych przez Czackiego z grobów
królewskich wiele cennych wiadomości zawierały źródła opu-
blikowane przez Ambrożego Grabowskiego3.

3 M. Morelowski, Losy Skarbca Koronnego od czasów roz-
biorów, Sprawozdania Towarzystwa Naukowego we Lwowie 9:
1929, z. 3, s. 206-220; Idem, Rozproszenie i częściowe ocalenie
Skarbca Koronnego na Wawelu, Kraków 1930 (odb. „Czas”, 19 II
1930); K. Estreicher, Zniszczenie polskich insygniów koronnych.
Warszawa 1935 (odb. „Przegląd Współczesny”).

4 A. Przezdziecki,E. Rastawiecki, Wzory sztuki średnio-
wiecznej w Polsce..., t. I-III, Warszawa, Paryż 1853-1869.

5 Zob. Skowron, o.c., s. 179, przyp. 3.

274