DOI Artikel:
Horzela, Dobrosława: Twórczość rzeźbiarska warsztatu tryptyku Świętej Trójcy w katedrze na Wawelu
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.19890#0106
23. Matka Boska z Dzieciątkiem i iw. Dziewicami. Kaplica zamkowa w Mautemdorf (wg Ramisch, o.c.)
bazującej wówczas na twórczości tych samych, działają-
cych długo, warsztatów (warsztat Kaschauera np. działał
także po śmierci tegoż w r. 1463), a zasadnicza zmiana w
dziedzinie rzeźby nastąpiła dopiero w związku z impul-
sem, jakim była działalność Mikołaja z Lejdy. Zjawisko
to można także odnieść do południowych Niemiec, by
wspomnieć choćby Szwabię zdominowaną jeszcze w la-
tach sześćdziesiątych przez styl Hansa Multschera.
Doprecyzowanie zasygnalizowanego problemu przy-
nieść może spojrzenie na sztukę rejonu Salzburga, od-
grywającej, moim zdaniem, pewną rolę w ukształtowa-
niu się stylu warsztatu Świętej Trójcy. Stolica arcybi-
skupstwa była miejscem wymiany artystycznej zarów-
no z Wiedniem, jak i południowymi Niemcami - Bawa-
rią (ok. 100 km dzieli Salzburg od Monachium) i Szwa-
bią, a także Tyrolem63. Dunaj wyznaczał stosunkowo ła-
twy do pokonania szlak z Wiednia do Passawy, a wzdłuż
Dunaju i rzeki Traun wiodła droga z Wiednia do Sal-
zburga. Teren ten był stosunkowo gęsto zaludniony,
odległości między miejscowościami nieduże.
Około lat 1455-1465 w salzburskiej snycerce pano-
wał tzw. styl długich linii. Rozluźnienie bryły przez bo-
63Na temat ówczesnej pozycji Salzburga zob.: H. K. Ramisch,
Zur salzburger Holzplastik im zweite Drittel des XV Jahrhundert.
Versuch einer regionalen Entwicklungsgeschichte, Miinchen 1964,
s. 6-12; por. także Idem, Ulm und die salzburger Plastik im 15.
Jahrhundert [w:] Skulpturin Suddeutschland 1400-1770. Festschrift
fuc Alfred Schadler, Munchen-Berłin 1998, s. 17-51.
64 Na temat snycerki rejonów Salzburga w interesującym nas
czasie: Ramisch, Zur salzburger Holzplastik...-, Idem, Ulm...', zob.
także A. Rahmoser, Die Yerwandlung des Weichen Stils [w:]
gate ukształtowanie bardzo długich płaszczy, których
poły podtrzymywane ręką zwisają na kształt litery „U”,
by dalej opaść luźno i rozścielić się u stóp postaci; fał-
dowanie podkreślające ową „naturalność’' to cechy sal-
zburskiej rzeźby tego czasu64. Wynikały one z wcześniej-
szych etapów rozwoju lokalnego środowiska. Tine-
aryzm, posługiwanie się pękami równolegle prowadzo-
nych rurkowych fałd cechuje rzeźby wiązane z Mistrzem
z Seeon65. Zbieżność stylu figur tryptyku Świętej Trój-
cy i innych dzieł warsztatu ze snycerką salzburską „sty-
lu długich linii” dotyczy nie tylko drobnych motywów,
lecz także kompozycji bryły i proporcji, cech trudniej-
szych do przejęcia na podstawie rysunku. Porównajmy
figury tryptyku Świętej Trójcy z rzeźbami nastaw
w Mautemdorf (po 1452-1457; fig. 23)66, na Nonnber-
gu w Salzburgu (ok. 1445/1450, fig. 25)67, czy z Ma-
donną w Kitzbiihel (ok. 1455; fig. 24)6S. Rzeźby kra-
kowskich czterech świętych Dziewic zbliżają do nich
smukłe proporcje szczupłych postaci, uwydatnione pro-
sto ku dołowi opadającymi fałdami i skontrastowane
z luźno narzuconymi płaszczami. Charakterystycznym
motywem jest długość płaszczy i ich „rozścielenie” wo-
Spatgotik in Salzburg. Skulptur und Kunstgewerbe 1400-1530, Salz-
burg 1976, s. 104-110.
65 Mistrz działał w latach dwudziestych i trzydziestych w. XV;
nie wiadomo gdzie lokować siedzibę warsztatu. D. Gross mann, Der
Meister von Seeon (Marburger Jahrbuch fur Kunstwissenschaft 19:
1974, s. 85-138).
66Spatgotik in Salzburg...,s. 122, nr 156-159.
67 Ibidem, s. 126, nr 174.
68 Ibidem, nr 181.
100
bazującej wówczas na twórczości tych samych, działają-
cych długo, warsztatów (warsztat Kaschauera np. działał
także po śmierci tegoż w r. 1463), a zasadnicza zmiana w
dziedzinie rzeźby nastąpiła dopiero w związku z impul-
sem, jakim była działalność Mikołaja z Lejdy. Zjawisko
to można także odnieść do południowych Niemiec, by
wspomnieć choćby Szwabię zdominowaną jeszcze w la-
tach sześćdziesiątych przez styl Hansa Multschera.
Doprecyzowanie zasygnalizowanego problemu przy-
nieść może spojrzenie na sztukę rejonu Salzburga, od-
grywającej, moim zdaniem, pewną rolę w ukształtowa-
niu się stylu warsztatu Świętej Trójcy. Stolica arcybi-
skupstwa była miejscem wymiany artystycznej zarów-
no z Wiedniem, jak i południowymi Niemcami - Bawa-
rią (ok. 100 km dzieli Salzburg od Monachium) i Szwa-
bią, a także Tyrolem63. Dunaj wyznaczał stosunkowo ła-
twy do pokonania szlak z Wiednia do Passawy, a wzdłuż
Dunaju i rzeki Traun wiodła droga z Wiednia do Sal-
zburga. Teren ten był stosunkowo gęsto zaludniony,
odległości między miejscowościami nieduże.
Około lat 1455-1465 w salzburskiej snycerce pano-
wał tzw. styl długich linii. Rozluźnienie bryły przez bo-
63Na temat ówczesnej pozycji Salzburga zob.: H. K. Ramisch,
Zur salzburger Holzplastik im zweite Drittel des XV Jahrhundert.
Versuch einer regionalen Entwicklungsgeschichte, Miinchen 1964,
s. 6-12; por. także Idem, Ulm und die salzburger Plastik im 15.
Jahrhundert [w:] Skulpturin Suddeutschland 1400-1770. Festschrift
fuc Alfred Schadler, Munchen-Berłin 1998, s. 17-51.
64 Na temat snycerki rejonów Salzburga w interesującym nas
czasie: Ramisch, Zur salzburger Holzplastik...-, Idem, Ulm...', zob.
także A. Rahmoser, Die Yerwandlung des Weichen Stils [w:]
gate ukształtowanie bardzo długich płaszczy, których
poły podtrzymywane ręką zwisają na kształt litery „U”,
by dalej opaść luźno i rozścielić się u stóp postaci; fał-
dowanie podkreślające ową „naturalność’' to cechy sal-
zburskiej rzeźby tego czasu64. Wynikały one z wcześniej-
szych etapów rozwoju lokalnego środowiska. Tine-
aryzm, posługiwanie się pękami równolegle prowadzo-
nych rurkowych fałd cechuje rzeźby wiązane z Mistrzem
z Seeon65. Zbieżność stylu figur tryptyku Świętej Trój-
cy i innych dzieł warsztatu ze snycerką salzburską „sty-
lu długich linii” dotyczy nie tylko drobnych motywów,
lecz także kompozycji bryły i proporcji, cech trudniej-
szych do przejęcia na podstawie rysunku. Porównajmy
figury tryptyku Świętej Trójcy z rzeźbami nastaw
w Mautemdorf (po 1452-1457; fig. 23)66, na Nonnber-
gu w Salzburgu (ok. 1445/1450, fig. 25)67, czy z Ma-
donną w Kitzbiihel (ok. 1455; fig. 24)6S. Rzeźby kra-
kowskich czterech świętych Dziewic zbliżają do nich
smukłe proporcje szczupłych postaci, uwydatnione pro-
sto ku dołowi opadającymi fałdami i skontrastowane
z luźno narzuconymi płaszczami. Charakterystycznym
motywem jest długość płaszczy i ich „rozścielenie” wo-
Spatgotik in Salzburg. Skulptur und Kunstgewerbe 1400-1530, Salz-
burg 1976, s. 104-110.
65 Mistrz działał w latach dwudziestych i trzydziestych w. XV;
nie wiadomo gdzie lokować siedzibę warsztatu. D. Gross mann, Der
Meister von Seeon (Marburger Jahrbuch fur Kunstwissenschaft 19:
1974, s. 85-138).
66Spatgotik in Salzburg...,s. 122, nr 156-159.
67 Ibidem, s. 126, nr 174.
68 Ibidem, nr 181.
100