Studia Waweliana (11/12.2002-2003)

•w.

rtWfftiUTTnnHur>ióiT>ii.nyitr,iii'<..«i. ..m.-.i.Ih-''-


i mfii i u mi i i tim łtn 111 iii A t i H i ill 1111

11. Andrea Mantegna, ołtarz w kościele San Zeno
w Weronie, 1457-1459 - fragment
(wg Castelfranchi Yegas, Die Kunst...)

(zgodnie z przekazem źródłowym). Skrzyńce są klejo-
ne, kołkowane różnej wielkości kołkami o kwadrato-
wym przekroju, i łączone na jaskółczy ogon. Mają for-
my dostosowane do kształtu poszczególnych członów
nastawy. Od „awersu” przesłania je dekoracja wykona-
na techniką snycerską. Poszczególne jej elementy rzeź-
biono w lipowych deskach, a następnie kołkowano lub
przyklejano do ścian skrzyńców, obudowując następ-
nie profilowanymi listwami gzymsów. Segmenty kon-
strukcyjne połączono ze sobą za pomocą dużych koł-
ków oraz klinów, instalowanych w pionie i w pozio-
mie. Niektóre elementy struktury technicznej są ozna-
kowane systemem znaków montażowych, widocznych
np. wewnątrz segmentów i na rewersach kapiteli pila-
strów (zob. fig. 7-10).

Konstrukcja techniczna retabulum została tak po-
myślana, aby można było swobodnie kształtować jego
formę artystyczną oraz ułatwić montaż i ewentualny de-
montaż ołtarza. Osiągnięto ów cel poprzez podzielenie
całości na segmenty odpowiadające mniej więcej głów-
nym częściom składowym nastawy, jednak nie odzwier-
ciedlające jej struktury architektonicznej (tj. formy łuku
tryumfalnego). Wyróżnić możemy dolny „pomost” zło-
żony z dwóch wysokich skrzyń w osiach bocznych

i ustawionej na nich długiej skrzyni poziomej, która od-
powiada predelli. Ta pozioma skrzynia stanowi podsta-
wę wielkiego obrazu i dwóch wysokich skrzyń piono-
wych, ustawionych po bokach, na których umieszczo-
no kolejne skrzynie górne (po dwie z każdej strony).
Tak skonstruowane trójkondygnacyjne „wieże” odpo-
wiadają kolumnom, niszom figurowym, belkowaniom,
attykom i archiwoltom (po bokach). Flankują one ob-
raz, a jednocześnie są podstawą górnej partii zaopatrzo-
nej w długą poziomą skrzynię, odpowiadającą belko-
waniu pod przyczółkiem i samego, podobnie skonstru-
owanego, przyczółka (tu skrzynia jest trójkątna w prze-
kroju). Środkowe kondygnacje „wież” są cofnięte w sto-
sunku do wystających partii skrzyńców pod nimi, które
stanowią cokoły kolumn (nie pełniących żadnych funk-
cji nośnych) i belkowań nad nimi. Każdy trzon kolum-
ny wykonany został z jednego kawałka drewna, zapew-
ne wydrążonego wewnątrz.

Całą tę sekwencję elementów prostopadłościennych
(z wyjątkiem trójkątnego skrzyńca odpowiadającego
przyczółkowi) utrzymuje w pionie szkielet pomocniczy
złożony z dwóch pionowych belek drewnianych, połą-
czonych poprzecznymi belkami poziomymi. Tego ro-
dzaju konstrukcja była kotwiona do muru kościelnego


PpHMP

i ■ u u.Tf (T.łT! m i u fij iu t n > i r r fi tu i

12. Giovanni Bellini, ołtarz dla kościoła San Francesco
w Pesaro, 1475. Obecnie Pinakoteka Watykańska
(wg Humfrey, The Altarpiece...).

123