DOI Artikel:
Janczyk, Agnieszka: Kilka uwag na temat widoków Wawelu w grafice polskiej dwudziestolecia międzywojennego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19890#0230
w Krakowie i Warszawie. Sama litografia lub szkic do
niej musiały powstać w latach 1920-1921, co stwier-
dziła już Barbara Fischinger w karcie muzealnej1, gdyż
mury obronne pozbawiono krenelaży w 1920, a pomnik
Kościuszki ustawiono dopiero w roku następnym.
Druga litografia (nr inw. 3645) jest powiększoną
wersją pierwszej, różni się od niej niewielkimi detala-
mi, formatem, kolorytem i rodzajem papieru (fig. 2).
Sygnowana po lewej u dołu, na kamieniu: Stankiewicz,
pod ryciną pośrodku wydrukowano tytuł: WAWEL -
KRAKÓW oraz dodatkowo, po prawej u dołu, napis:
Druk. i Lit. p.f. „Jan Cotty ” w Warszawie1. Ta litografia
mogła powstać później niż pierwsza, być może w związ-
ku z wystawami Zofii Stankiewicz, częstymi w latach
dwudziestych i trzydziestych XX wieku, spore rozmia-
ry (65 x 88 cm) wskazują, iż mogła pełnić funkcję pla-
katu. Wystarczy porównać wymiary tej litografii z wy-
miarami plakatów prezentowanych na wystawie „Swoj-
szczyzny czar. Polski plakat turystyczny z lat między-
wojennych” w Muzeum Etnograficznym w Krakowie,
m.in. autorstwa Karola Frycza, Wojciecha Jastrzębow-
skiego i Stefana Norblina3. Odbitka z tego samego ka-
mienia litograficznego znajduje się także w zbiorach
graficznych Biblioteki Jagiellońskiej (nr inw. 1.21615),
różni się jednak nieco kolorytem od wawelskiej. Inny
egzemplarz był oferowany przez Salon Antykwarycz-
ny „Nautilus” na aukcji w grudniu 2002 roku4. Ta ostat-
nia grafika ma zdecydowanie inną tonację barwną, bar-
dziej wysmakowaną, złożoną z ugrów, zieleni, błęki-
tów, z silnymi akcentami bieli w partii nieba i kładące-
go się na stoku światła.
Irena Jakimowicz podkreśliła wpływ, jaki na twór-
czość Stankiewiczówny wywarły jej akademickie stu-
dia, którym zawdzięczała sentymentalizm i upodoba-
nie do nastrojowości połączone z realizmem5. Stwier-
dziła również, „że to właśnie malarstwo - obrazy olej-
ne i rysunkowe kartony - ciemne w kolorze, budowane
na kontrastach walorowych, niekiedy z akcentami in-
tensywnego światła prowadziły artystkę w sposób na-
' Karta z roku 1990.
; W roku 2002 została zakonserwowana przez Ewę Pietrzak w Pra-
cowni Konserwacji Papieru Zamku Królewskiego na Wawelu.
3 Swojszczyzny czar. Polski plakat turystyczny z lat międzywo-
jennych, oprać. A. Rataj, Kraków 2003 [powielany katalog wysta-
wy], nr kat. 2, 4-6.
4 Aukcja nr 7. Malarstwo, grafika, rysunek, Salon Antykwarycz-
ny „Nautilus”, Kraków 14 grudnia 2002, nr kat. 169, il.
51. Jakimowicz, Pięć wieków grafiki polskiej, Warszawa 1997,
s. 118.
6 Ibidem.
Polskie życie artystyczne w latach 1915-1939, Wrocław 1974,
red. A. Wojciechowski, s. 138. Teka Kraków często pojawiała się na
wystawach w latach trzydziestych, nie została jednak omówiona
w pracy M. Grońskiej, Grafika w książce, tece i albumie. Polskie
turalny ku grafice”6. Te cechy twórczości można zaob-
serwować w omawianych tu litografiach.
W kwietniu 1925 roku w Salonie Sztuki Czesława
Garlińskiego w Warszawie Zofia Stankiewicz wysta-
wiła, oprócz cykli widoków z Warszawy i Wilna, tekę
Kraków, w skład której weszło sześć akwafort, a wśród
nich trzy z motywami wawelskimi: Wawel, Katedra i Wi-
dok z Wawelu na kopiec Kościuszki .
Pierwsza z prac - niestety nie reprezentowana w zbio-
rach wawelskich, zatytułowana Wawel8, powtarza kom-
pozycję dwóch omówionych już wyżej litografii. Od-
bitka (akwaforta z akwatintą) znajduje się m.in. w Mu-
zeum Narodowym w Warszawie (nr inw. Gr. Pol.
24369), sygnowana jest, u dołu po lewej, ołówkiem:
Zofia Stankiewicz, po prawej napis ołówkiem: Wawel
(fig. 3), ma wymiary 28,7 cm x 30,3 cm, a datowana
jest: przed 1925. Akwaforta - nie wiadomo czy wyko-
nana z tej samej płyty, gdyż różni się nieco wymiarami
- została zreprodukowana w albumie poświęconym
Stankiewicz9.
Niezwykle interesujące jest to, że grafika Wawel -
zapewne ciesząca się dużą popularnością - została wy-
dana w roku 1929 jako karta pocztowa, a zarazem jako
Eos Loterii Fantowej na rzecz Ociemniałych Inwalidów
i Ofiar Wojny; jeden egzemplarz - nr 30643 - znajduje
się w zbiorach Archiwum Zamku Królewskiego na Wa-
welu (III-35/5, nr 1222).
Druga grafika (fig. 4), zatytułowana Katedra (nr
inw. 6490), nie jest sygnowana przez autorkę; na od-
wrociu tektury oprawy umieszczono m.in. kartkę z na-
pisem wykonanym czerwoną kredką: Zofia Stankie-
wicz „Katedra na Wawelu” / akwaforta 25 x 30 oraz
nieczytelną pieczątkę, z której można odczytać jedy-
nie: ... DZIEŁA ... [...] / Warszawa..., ślad po którejś
z licznych wystaw artystki"1. Akwaforta o wymiarach
25 x 30 cm" ukazuje katedrę od południowego zacho-
du, od strony dziedzińca zewnętrznego, otoczoną ba-
rokowym murem z bramkami; główny akcent tworzą
dwie wieże - Zegarowa i Wikaryjska, widoczne są też
wydawnictwa artystyczne i bibliofilskie z lat 1899-1945, Wrocław
1994.
8 Przewodnik nr 55, TZSP, Warszawa 1930, kolekcja akwafort
Zofii Stankiewicz, teka Kraków, s. 22, poz. 250: Wawel, Przewod-
nik 72, TZSR Warszawa 1932, wystawa zbiorowa prac Zofii Stan-
kiewicz, teka Kraków, s. 26, poz. 153: Wawel.
9 Zofia Stankiewicz. Akwaforty i akwatinty. Warszawa 1955,
poz. 9: Wawel, 29,3 x 24,2 cm. il.
10 Przewodnik nr 55, TZSP, Warszawa 1930, kolekcja akwafort
Zofii Stankiewicz, teka Kraków, s. 22. poz. 248: Katedra', Przewod-
nik 72, TZSP. Warszawa 1932, wystawa zbiorowa prac Zofii Stan-
kiewicz, teka Kraków, s. 26, poz. 154: Katedra na Wawelu.
11 W katalogu Nowoczesna grafika polska, Kraków [b.d.], po-
dano nieco inne wymiary, s. 61. poz. 9: „Stankiewicz Zofia, Kate-
dra na Wawelu, akwaforta, 31 x 25 cm, zł 30”.
224
niej musiały powstać w latach 1920-1921, co stwier-
dziła już Barbara Fischinger w karcie muzealnej1, gdyż
mury obronne pozbawiono krenelaży w 1920, a pomnik
Kościuszki ustawiono dopiero w roku następnym.
Druga litografia (nr inw. 3645) jest powiększoną
wersją pierwszej, różni się od niej niewielkimi detala-
mi, formatem, kolorytem i rodzajem papieru (fig. 2).
Sygnowana po lewej u dołu, na kamieniu: Stankiewicz,
pod ryciną pośrodku wydrukowano tytuł: WAWEL -
KRAKÓW oraz dodatkowo, po prawej u dołu, napis:
Druk. i Lit. p.f. „Jan Cotty ” w Warszawie1. Ta litografia
mogła powstać później niż pierwsza, być może w związ-
ku z wystawami Zofii Stankiewicz, częstymi w latach
dwudziestych i trzydziestych XX wieku, spore rozmia-
ry (65 x 88 cm) wskazują, iż mogła pełnić funkcję pla-
katu. Wystarczy porównać wymiary tej litografii z wy-
miarami plakatów prezentowanych na wystawie „Swoj-
szczyzny czar. Polski plakat turystyczny z lat między-
wojennych” w Muzeum Etnograficznym w Krakowie,
m.in. autorstwa Karola Frycza, Wojciecha Jastrzębow-
skiego i Stefana Norblina3. Odbitka z tego samego ka-
mienia litograficznego znajduje się także w zbiorach
graficznych Biblioteki Jagiellońskiej (nr inw. 1.21615),
różni się jednak nieco kolorytem od wawelskiej. Inny
egzemplarz był oferowany przez Salon Antykwarycz-
ny „Nautilus” na aukcji w grudniu 2002 roku4. Ta ostat-
nia grafika ma zdecydowanie inną tonację barwną, bar-
dziej wysmakowaną, złożoną z ugrów, zieleni, błęki-
tów, z silnymi akcentami bieli w partii nieba i kładące-
go się na stoku światła.
Irena Jakimowicz podkreśliła wpływ, jaki na twór-
czość Stankiewiczówny wywarły jej akademickie stu-
dia, którym zawdzięczała sentymentalizm i upodoba-
nie do nastrojowości połączone z realizmem5. Stwier-
dziła również, „że to właśnie malarstwo - obrazy olej-
ne i rysunkowe kartony - ciemne w kolorze, budowane
na kontrastach walorowych, niekiedy z akcentami in-
tensywnego światła prowadziły artystkę w sposób na-
' Karta z roku 1990.
; W roku 2002 została zakonserwowana przez Ewę Pietrzak w Pra-
cowni Konserwacji Papieru Zamku Królewskiego na Wawelu.
3 Swojszczyzny czar. Polski plakat turystyczny z lat międzywo-
jennych, oprać. A. Rataj, Kraków 2003 [powielany katalog wysta-
wy], nr kat. 2, 4-6.
4 Aukcja nr 7. Malarstwo, grafika, rysunek, Salon Antykwarycz-
ny „Nautilus”, Kraków 14 grudnia 2002, nr kat. 169, il.
51. Jakimowicz, Pięć wieków grafiki polskiej, Warszawa 1997,
s. 118.
6 Ibidem.
Polskie życie artystyczne w latach 1915-1939, Wrocław 1974,
red. A. Wojciechowski, s. 138. Teka Kraków często pojawiała się na
wystawach w latach trzydziestych, nie została jednak omówiona
w pracy M. Grońskiej, Grafika w książce, tece i albumie. Polskie
turalny ku grafice”6. Te cechy twórczości można zaob-
serwować w omawianych tu litografiach.
W kwietniu 1925 roku w Salonie Sztuki Czesława
Garlińskiego w Warszawie Zofia Stankiewicz wysta-
wiła, oprócz cykli widoków z Warszawy i Wilna, tekę
Kraków, w skład której weszło sześć akwafort, a wśród
nich trzy z motywami wawelskimi: Wawel, Katedra i Wi-
dok z Wawelu na kopiec Kościuszki .
Pierwsza z prac - niestety nie reprezentowana w zbio-
rach wawelskich, zatytułowana Wawel8, powtarza kom-
pozycję dwóch omówionych już wyżej litografii. Od-
bitka (akwaforta z akwatintą) znajduje się m.in. w Mu-
zeum Narodowym w Warszawie (nr inw. Gr. Pol.
24369), sygnowana jest, u dołu po lewej, ołówkiem:
Zofia Stankiewicz, po prawej napis ołówkiem: Wawel
(fig. 3), ma wymiary 28,7 cm x 30,3 cm, a datowana
jest: przed 1925. Akwaforta - nie wiadomo czy wyko-
nana z tej samej płyty, gdyż różni się nieco wymiarami
- została zreprodukowana w albumie poświęconym
Stankiewicz9.
Niezwykle interesujące jest to, że grafika Wawel -
zapewne ciesząca się dużą popularnością - została wy-
dana w roku 1929 jako karta pocztowa, a zarazem jako
Eos Loterii Fantowej na rzecz Ociemniałych Inwalidów
i Ofiar Wojny; jeden egzemplarz - nr 30643 - znajduje
się w zbiorach Archiwum Zamku Królewskiego na Wa-
welu (III-35/5, nr 1222).
Druga grafika (fig. 4), zatytułowana Katedra (nr
inw. 6490), nie jest sygnowana przez autorkę; na od-
wrociu tektury oprawy umieszczono m.in. kartkę z na-
pisem wykonanym czerwoną kredką: Zofia Stankie-
wicz „Katedra na Wawelu” / akwaforta 25 x 30 oraz
nieczytelną pieczątkę, z której można odczytać jedy-
nie: ... DZIEŁA ... [...] / Warszawa..., ślad po którejś
z licznych wystaw artystki"1. Akwaforta o wymiarach
25 x 30 cm" ukazuje katedrę od południowego zacho-
du, od strony dziedzińca zewnętrznego, otoczoną ba-
rokowym murem z bramkami; główny akcent tworzą
dwie wieże - Zegarowa i Wikaryjska, widoczne są też
wydawnictwa artystyczne i bibliofilskie z lat 1899-1945, Wrocław
1994.
8 Przewodnik nr 55, TZSP, Warszawa 1930, kolekcja akwafort
Zofii Stankiewicz, teka Kraków, s. 22, poz. 250: Wawel, Przewod-
nik 72, TZSR Warszawa 1932, wystawa zbiorowa prac Zofii Stan-
kiewicz, teka Kraków, s. 26, poz. 153: Wawel.
9 Zofia Stankiewicz. Akwaforty i akwatinty. Warszawa 1955,
poz. 9: Wawel, 29,3 x 24,2 cm. il.
10 Przewodnik nr 55, TZSP, Warszawa 1930, kolekcja akwafort
Zofii Stankiewicz, teka Kraków, s. 22. poz. 248: Katedra', Przewod-
nik 72, TZSP. Warszawa 1932, wystawa zbiorowa prac Zofii Stan-
kiewicz, teka Kraków, s. 26, poz. 154: Katedra na Wawelu.
11 W katalogu Nowoczesna grafika polska, Kraków [b.d.], po-
dano nieco inne wymiary, s. 61. poz. 9: „Stankiewicz Zofia, Kate-
dra na Wawelu, akwaforta, 31 x 25 cm, zł 30”.
224