DOI issue:
Nr. 3
DOI article:Rozprawy
DOI article:Tomkiewicz, Władysław: Dwie lustracje zamku warszawskiego
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.38029#0335
DWIE LUSTRACJE ZAMKU WARSZAWSKIEGO
murjąc dwie kondygnacje, powstałe z czasów przebudo-
wy tego budynku przez Zygmunta III. Pokoje królew-
skie mieściły się w północno-wschodnim skrzydle pię-
cioboku, jak i za panowania Wazów.
Tekst rewizji publikowany jest na podstawie odpi-
su, sporządzonego z nieistniejącej już Księgi Grodu
Warszawskiego, znajdującej się przed ostatnią wojną
w Archiwum Głównym Akt Dawnych. Tekst oryginal-
ny był dość podniszczony, zwłaszcza w jednym miej-
scu, przy opisie gabinetu Marmurowego, co nie po-
zwoliło na odczytanie kilkunastu słów.
Drugi dokument był już w swoim czasie publiko-
wany przez Edwarda Rastawieckiego przed stu laty *.
Ponieważ jednak ówczesny wydawca nie podał daty
lustracji, nie ujawnił źródła, z którego tekst zaczerp-
nął, a ponadto nie opatrzył tekstu żadnymi komenta-
rzami i nie zawsze odczytał go wiernie — uważam
za stosowne dokonanie reedycji tego dokumentu na
podstawie kopii XVIII-wiecznej, sporządzonej na po-
lecenie Stanisława Augusta. Tak więc publikowany
poniżej tekst oparty jest na rękopisie Ossolineum Nr
3767/III, zawierającym dane dotyczące Zamku War-
szawskiego. Całość rękopisu pochodzi z osobistego ar-
chiwum Stanisława Augusta.
Rewizja zamku odbyła się 12 października 1763 r.,
a więc natychmiast po nadejściu do Warszawy wieści
o zgonie Augusta III, który umarł w Dreźnie. Cały
dwór królewski bawił wówczas w Saksonii; w War-
szawie pozostało tylko kilkanaście osób, i to prawie
wyłącznie służby niższej — malarz Marteau należał do
wyjątków.
Lustracja ta w porównaniu z poprzednią ma tę
przewagę, że obejmuje ona wszystkie kondygnacje
„Nowego11 i „Starego11 Zamku, a ponadto uwzględnia
wszystkie niemal budynki gospodarcze, porozrzucane
na terytorium zamkowym. Ujemną jej stroną jest to,
iż nie omawia ona części reprezentacyjnej zamku, zbu-
dowanej właśnie za Augusta III według planów Chia-
veriego i Knofla. Tak więc pominięta została część
pierwszego piętra świeżo zbudowanego skrzydła od
strony Wisły, a obejmującego takie pomieszczenia, jak
(według nomenklatury późniejszej): Sala Tronowa,
Sala Rycerska, Sala Balowa, Sala Rady i kaplica sa-
ska, od których klucze były w dyspozycji podskarbie-
go wielkiego koronnego.
Zaletą rewizji z roku 1763 jest, iż ustala ona
bardzo dokładnie nie tylko w ścisłym tego słowa zna-
czeniu topografię terenu zamkowego, ale podaje rów-
nież sposób użytkowania poszczególnych pomieszczeń.
W zestawieniu z lustracją poprzednią widać wielkie
zmiany, jakie się dokonały w przebudowie wnętrz w
czasach saskich. Tak więc przede wszystkim uderza
* Rastawiecki E., Spominki historyczne i artystycz-
ne, Biblioteka Warszawska XLIX (1853), s. 147—57.
II. 3. Wieża Władysławowska,
stan z r. 1924.
297
murjąc dwie kondygnacje, powstałe z czasów przebudo-
wy tego budynku przez Zygmunta III. Pokoje królew-
skie mieściły się w północno-wschodnim skrzydle pię-
cioboku, jak i za panowania Wazów.
Tekst rewizji publikowany jest na podstawie odpi-
su, sporządzonego z nieistniejącej już Księgi Grodu
Warszawskiego, znajdującej się przed ostatnią wojną
w Archiwum Głównym Akt Dawnych. Tekst oryginal-
ny był dość podniszczony, zwłaszcza w jednym miej-
scu, przy opisie gabinetu Marmurowego, co nie po-
zwoliło na odczytanie kilkunastu słów.
Drugi dokument był już w swoim czasie publiko-
wany przez Edwarda Rastawieckiego przed stu laty *.
Ponieważ jednak ówczesny wydawca nie podał daty
lustracji, nie ujawnił źródła, z którego tekst zaczerp-
nął, a ponadto nie opatrzył tekstu żadnymi komenta-
rzami i nie zawsze odczytał go wiernie — uważam
za stosowne dokonanie reedycji tego dokumentu na
podstawie kopii XVIII-wiecznej, sporządzonej na po-
lecenie Stanisława Augusta. Tak więc publikowany
poniżej tekst oparty jest na rękopisie Ossolineum Nr
3767/III, zawierającym dane dotyczące Zamku War-
szawskiego. Całość rękopisu pochodzi z osobistego ar-
chiwum Stanisława Augusta.
Rewizja zamku odbyła się 12 października 1763 r.,
a więc natychmiast po nadejściu do Warszawy wieści
o zgonie Augusta III, który umarł w Dreźnie. Cały
dwór królewski bawił wówczas w Saksonii; w War-
szawie pozostało tylko kilkanaście osób, i to prawie
wyłącznie służby niższej — malarz Marteau należał do
wyjątków.
Lustracja ta w porównaniu z poprzednią ma tę
przewagę, że obejmuje ona wszystkie kondygnacje
„Nowego11 i „Starego11 Zamku, a ponadto uwzględnia
wszystkie niemal budynki gospodarcze, porozrzucane
na terytorium zamkowym. Ujemną jej stroną jest to,
iż nie omawia ona części reprezentacyjnej zamku, zbu-
dowanej właśnie za Augusta III według planów Chia-
veriego i Knofla. Tak więc pominięta została część
pierwszego piętra świeżo zbudowanego skrzydła od
strony Wisły, a obejmującego takie pomieszczenia, jak
(według nomenklatury późniejszej): Sala Tronowa,
Sala Rycerska, Sala Balowa, Sala Rady i kaplica sa-
ska, od których klucze były w dyspozycji podskarbie-
go wielkiego koronnego.
Zaletą rewizji z roku 1763 jest, iż ustala ona
bardzo dokładnie nie tylko w ścisłym tego słowa zna-
czeniu topografię terenu zamkowego, ale podaje rów-
nież sposób użytkowania poszczególnych pomieszczeń.
W zestawieniu z lustracją poprzednią widać wielkie
zmiany, jakie się dokonały w przebudowie wnętrz w
czasach saskich. Tak więc przede wszystkim uderza
* Rastawiecki E., Spominki historyczne i artystycz-
ne, Biblioteka Warszawska XLIX (1853), s. 147—57.
II. 3. Wieża Władysławowska,
stan z r. 1924.
297