DOI issue:
Nr. 3
DOI article:Miscellanea
DOI article:Jaroszewski, Tadeusz Stefan: Wilhelm Henryk Minter - architekt niesłusznie zapomniany
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.45623#0252
TADEUSZ S. JAROSZEWSKI
nymi w olbrzymich jego dobrach. W r. 1810 MIN-
TER wstąpił do Korpusu Inżynierów wojska Księst-
wa Warszawskiego i aż do końca życia poświęcił
się karierze wojskowej. „Zdolność i prawość spo-
sobu myślenia — pisize WEJNERT — otwierała mu
następnie szybkie awanse: w roku 1812 na poddy-
rektora, a w roku 1813 na szefa batalionu w tymże
korpusie. Ostatniego roku jako adiutant księcia
Poniatowskiego odbył kampanię w Saksonii, poty-
kając się walecznie w bitwach pod Lebau, Fribur-
giem, Borna, Lipskiem i Weissenfeld, gdzie ranny
dostał się do niewoli. Tyle zaszczytnie odbytych
bitew otworzyło mu zasłużoną drogę do otrzymania
w tymże roku krzyża złotego wojskowego”4.
W okresie Księstwa Warszawskiego MINTER
pomimo służby wojskowej nie zaniedbywał archi-
tektury cywilnej. W r. 1809 wykonał projekt wiel-
kiego bazaru na ul. Królewskiej w Warszawie, pra-
cował również dla księcia warszawskiego FRYDERY-
KA AUGUSTA. Wykonał m.in. projekt przekształce-
nia na apartament d. kaplicy saskiej na Zamku
królewskim w Warszawie (1809), projdkt budowy
drewnianych schodów prowadzących na taras zam-
kowy (1812), przygotowywał szkice różnych typów
wiejskich domów mieszkalnych, zamierzając je wy-
korzystać do wyidaWnictWa (1814). W tym samym
czasie opracował róWnież projekt kordegard dla woj-
ska (1814).
Po utworzeniu Królestwa Kongresowego Wilhelm
Henryk MINTER pozostał w Korpusie Inżynierów
i dalej szybko awansował. 13 stycznia 1815 r. został
majorem, w pięć miesięcy później podpułkownikiem,
a w r. 1827 — pułkownikiem. W r. 1818 otrzymał
order św. Włodzimierza IV klasy, w r. 1823 — order
św. Anny z koroną cesarską II klasy, a w r. 1830
odznakę dwudziestolecia nieskazitelnej służby. W ok-
resie Królestwa Kongresowego pełnił odpowiedzialne
stanowisko dyrektora budowli wojskowych i na tym
polu rozwinął swe wielkie zdolności. Zaprojektował
przebudowę arsenału warszawskiego na Długiej
oraz przekształcenie sąsiedniego kościoła św. Trójcy
na warsztaty artyleryjskie (1816), wykonał projekt
przebudowy d. koszar gwardi pieszej koronnej na Żo-
liborzu (1818), adaptował dawny pałac SAPIEHÓW
na koszary (1818 i 1826), przebudował nabyty od
pijarów gmach na rogu Miodowej i Długiej na
Szkołę Aplikacyjną Inżynierów (ok. 1820), przebu-
dował dawny Cuchthauz na koszary saperskie (1829),
rozbudował koszary Sierakowskie na ul. Konwiktor-
skiej, kierował budową koszar kawaleryjskich i szko-
ły podchorążych w Łazienkach, nadbudował piętro
nad' b. Pałacem Prymasowskim, wreszcie urządził
obóz wojskowy pod Warszawą. Jednocześnie do-
glądał remontu wielu innych obiektów wojskowych
i opracowywał nowe projekty kordegard. Nie za-
4 Wejneirł, jw., s. 138.
5 [Wilhelm Min er], Opisanie nowego sposobu na-
krywania dachów blachą zynkową przez podpułkownika
Inżynierów ... w Warszawie 1822 r.; przedruk w „Itzys
Polska’ 1822, t. I, s. 1—-2<h Por. F. Kucharzewski,
Bibliografia polska techniczno-przemysłowa, Warszawa 1894,
s. 101 poz. 98. Na rozprawkę MINTERA zwrócił mi uprzej-
mie uwagę p. mgr Z. Rewski.
6 Kołaczkówsiki, jw. Księga II, si. 133—134.
niedbywał również architektury cywilnej, przygo-
towując dalej projekty rezydencji wiejskich. W r.
1822 ogłosił rożprawkę pt. Opisanie nowego sposobu
nakrywania dachów blachą cynkową5.
Wymieniona wyżej lista dzieł MINTERA w la-
tach 1815—30 na pewno nie jest kompletna, jednakże
jej ustalenie lub choćby uściślenie w obecnym sta-
nie badań jest niemożliwe.
Wilhelm Henryk MINTER cieszył się dużym
uznaniem wśród kolegów i przełożonych. „Był to
człowiek pełen nauki i doświadczenia” — pisał
o nim generał KOŁACZKOWSKI podziwiając go
jako- architekta. „Brakło mu do tylu zalet — czy-
tamy dalej — talentu i znajomości inżyniera wojsko-
wego, tych nie posiadał. Pod nim wielu młodych
w budownictwie cywilnym wykształciło się”6. KO-
ŁACZKOWSKI wspomina MINTERA z wielką sym-
patią pamiętając, że architekt pielęgnował go z od-
daniem w czasie b. ciężkiej „febry nerwowej”
w r. 1811 7.
MINTER znany był w całej armii dzięki przez-
wisku „colonel-crayon”. „Przy każdym ustnie wy-
danym rozkazie W. Ks. Konstantego — pisze WEJ-
NERT — miał zwyczaj notowania w pugillaresie
ołówkiem wyrazów dostojnego wodza, co w razie
przepomnienia osnowy rozkazu uwalniało go od
odpowiedzialności”8. Ten właśnie zwyczaj zapi-
sywania rozkazów stał się powodem nadania MIN-
TEROWI żartobliwego przezwiska.
Wilhelm Henryk MINTER IgnM do społeczeństwa
polskiego. Mówił po polsku („tylko grassował co-
kolwiek” 9), ożenił się z Polką Krystyną RZEMPO-
ŁUSKĄ, utrzymywał w Polakami zażyłe stosunki
i zdawałoby się, wrósł zupełnie w nowe środowisko.
Tak jednak nie było, w czasie powstania listopado-
wego społeczeństwo polskie odepchnęło go, a ar-
chitekt odczuł to bardzo boleśnie i wkrótce zmarł. Ge-
nerał Klemens KOŁACZKOWSKI zapisał w swych
wspomnienialch, iż zaraz po wybuchu powstania
listopadowego w Biurze Inżynierów Wojskowych
powstały poważne niesnaski na temat awansów.
„Kilku z nich [tj. inżynierów] a to z najmniej za-
służonych na pierwszym wstępie oświadczyło mi,
iż z pułkownikiem Minterem służby pełnić nie będą”
— wspomina generał. — „Ten oficer ze wszech miar
godny nie zasługiwał na żaden zarzut inny, tylko
ten, że był Niemcem. Skoro się dowiedział o pow-
stającej przeciwko sobie opinii, usunął się sam dobro-
wolnie i wkrótce ze zmartwienia życie zakończył”10.
Zmarł 18 kwietnia 1832 r. i został pochowany na
cmentarzu ewangelicko-augsburskim n. W świetle wy-
żej opisanych wypadków nie dziwimy się więc, że
napis na nagrobku, później zresztą usunięty ułożony
był w języku niemieckim i brzmiał: „ZUR ERIN-
7 Tamże, Księga I ..., s. 75.
8 Wejnert, jw., s. 140.
9 Tamże.
10 Kołaczkowski, jw., Księga IV s. 10.
u Nekrolog w „Kurierze Warszawskim” 1832, nr 107.
Jedyny znany nam wizerunek W. H. MINTERA to portret
malowany przez A. MOŁINARI, reprodukowany przez E.
Łunińskiego w albumie Napoleon (Warsizawa 1911),
S. 204.
232
nymi w olbrzymich jego dobrach. W r. 1810 MIN-
TER wstąpił do Korpusu Inżynierów wojska Księst-
wa Warszawskiego i aż do końca życia poświęcił
się karierze wojskowej. „Zdolność i prawość spo-
sobu myślenia — pisize WEJNERT — otwierała mu
następnie szybkie awanse: w roku 1812 na poddy-
rektora, a w roku 1813 na szefa batalionu w tymże
korpusie. Ostatniego roku jako adiutant księcia
Poniatowskiego odbył kampanię w Saksonii, poty-
kając się walecznie w bitwach pod Lebau, Fribur-
giem, Borna, Lipskiem i Weissenfeld, gdzie ranny
dostał się do niewoli. Tyle zaszczytnie odbytych
bitew otworzyło mu zasłużoną drogę do otrzymania
w tymże roku krzyża złotego wojskowego”4.
W okresie Księstwa Warszawskiego MINTER
pomimo służby wojskowej nie zaniedbywał archi-
tektury cywilnej. W r. 1809 wykonał projekt wiel-
kiego bazaru na ul. Królewskiej w Warszawie, pra-
cował również dla księcia warszawskiego FRYDERY-
KA AUGUSTA. Wykonał m.in. projekt przekształce-
nia na apartament d. kaplicy saskiej na Zamku
królewskim w Warszawie (1809), projdkt budowy
drewnianych schodów prowadzących na taras zam-
kowy (1812), przygotowywał szkice różnych typów
wiejskich domów mieszkalnych, zamierzając je wy-
korzystać do wyidaWnictWa (1814). W tym samym
czasie opracował róWnież projekt kordegard dla woj-
ska (1814).
Po utworzeniu Królestwa Kongresowego Wilhelm
Henryk MINTER pozostał w Korpusie Inżynierów
i dalej szybko awansował. 13 stycznia 1815 r. został
majorem, w pięć miesięcy później podpułkownikiem,
a w r. 1827 — pułkownikiem. W r. 1818 otrzymał
order św. Włodzimierza IV klasy, w r. 1823 — order
św. Anny z koroną cesarską II klasy, a w r. 1830
odznakę dwudziestolecia nieskazitelnej służby. W ok-
resie Królestwa Kongresowego pełnił odpowiedzialne
stanowisko dyrektora budowli wojskowych i na tym
polu rozwinął swe wielkie zdolności. Zaprojektował
przebudowę arsenału warszawskiego na Długiej
oraz przekształcenie sąsiedniego kościoła św. Trójcy
na warsztaty artyleryjskie (1816), wykonał projekt
przebudowy d. koszar gwardi pieszej koronnej na Żo-
liborzu (1818), adaptował dawny pałac SAPIEHÓW
na koszary (1818 i 1826), przebudował nabyty od
pijarów gmach na rogu Miodowej i Długiej na
Szkołę Aplikacyjną Inżynierów (ok. 1820), przebu-
dował dawny Cuchthauz na koszary saperskie (1829),
rozbudował koszary Sierakowskie na ul. Konwiktor-
skiej, kierował budową koszar kawaleryjskich i szko-
ły podchorążych w Łazienkach, nadbudował piętro
nad' b. Pałacem Prymasowskim, wreszcie urządził
obóz wojskowy pod Warszawą. Jednocześnie do-
glądał remontu wielu innych obiektów wojskowych
i opracowywał nowe projekty kordegard. Nie za-
4 Wejneirł, jw., s. 138.
5 [Wilhelm Min er], Opisanie nowego sposobu na-
krywania dachów blachą zynkową przez podpułkownika
Inżynierów ... w Warszawie 1822 r.; przedruk w „Itzys
Polska’ 1822, t. I, s. 1—-2<h Por. F. Kucharzewski,
Bibliografia polska techniczno-przemysłowa, Warszawa 1894,
s. 101 poz. 98. Na rozprawkę MINTERA zwrócił mi uprzej-
mie uwagę p. mgr Z. Rewski.
6 Kołaczkówsiki, jw. Księga II, si. 133—134.
niedbywał również architektury cywilnej, przygo-
towując dalej projekty rezydencji wiejskich. W r.
1822 ogłosił rożprawkę pt. Opisanie nowego sposobu
nakrywania dachów blachą cynkową5.
Wymieniona wyżej lista dzieł MINTERA w la-
tach 1815—30 na pewno nie jest kompletna, jednakże
jej ustalenie lub choćby uściślenie w obecnym sta-
nie badań jest niemożliwe.
Wilhelm Henryk MINTER cieszył się dużym
uznaniem wśród kolegów i przełożonych. „Był to
człowiek pełen nauki i doświadczenia” — pisał
o nim generał KOŁACZKOWSKI podziwiając go
jako- architekta. „Brakło mu do tylu zalet — czy-
tamy dalej — talentu i znajomości inżyniera wojsko-
wego, tych nie posiadał. Pod nim wielu młodych
w budownictwie cywilnym wykształciło się”6. KO-
ŁACZKOWSKI wspomina MINTERA z wielką sym-
patią pamiętając, że architekt pielęgnował go z od-
daniem w czasie b. ciężkiej „febry nerwowej”
w r. 1811 7.
MINTER znany był w całej armii dzięki przez-
wisku „colonel-crayon”. „Przy każdym ustnie wy-
danym rozkazie W. Ks. Konstantego — pisze WEJ-
NERT — miał zwyczaj notowania w pugillaresie
ołówkiem wyrazów dostojnego wodza, co w razie
przepomnienia osnowy rozkazu uwalniało go od
odpowiedzialności”8. Ten właśnie zwyczaj zapi-
sywania rozkazów stał się powodem nadania MIN-
TEROWI żartobliwego przezwiska.
Wilhelm Henryk MINTER IgnM do społeczeństwa
polskiego. Mówił po polsku („tylko grassował co-
kolwiek” 9), ożenił się z Polką Krystyną RZEMPO-
ŁUSKĄ, utrzymywał w Polakami zażyłe stosunki
i zdawałoby się, wrósł zupełnie w nowe środowisko.
Tak jednak nie było, w czasie powstania listopado-
wego społeczeństwo polskie odepchnęło go, a ar-
chitekt odczuł to bardzo boleśnie i wkrótce zmarł. Ge-
nerał Klemens KOŁACZKOWSKI zapisał w swych
wspomnienialch, iż zaraz po wybuchu powstania
listopadowego w Biurze Inżynierów Wojskowych
powstały poważne niesnaski na temat awansów.
„Kilku z nich [tj. inżynierów] a to z najmniej za-
służonych na pierwszym wstępie oświadczyło mi,
iż z pułkownikiem Minterem służby pełnić nie będą”
— wspomina generał. — „Ten oficer ze wszech miar
godny nie zasługiwał na żaden zarzut inny, tylko
ten, że był Niemcem. Skoro się dowiedział o pow-
stającej przeciwko sobie opinii, usunął się sam dobro-
wolnie i wkrótce ze zmartwienia życie zakończył”10.
Zmarł 18 kwietnia 1832 r. i został pochowany na
cmentarzu ewangelicko-augsburskim n. W świetle wy-
żej opisanych wypadków nie dziwimy się więc, że
napis na nagrobku, później zresztą usunięty ułożony
był w języku niemieckim i brzmiał: „ZUR ERIN-
7 Tamże, Księga I ..., s. 75.
8 Wejnert, jw., s. 140.
9 Tamże.
10 Kołaczkowski, jw., Księga IV s. 10.
u Nekrolog w „Kurierze Warszawskim” 1832, nr 107.
Jedyny znany nam wizerunek W. H. MINTERA to portret
malowany przez A. MOŁINARI, reprodukowany przez E.
Łunińskiego w albumie Napoleon (Warsizawa 1911),
S. 204.
232