DOI Heft:
Nr. 4
DOI Artikel:Miscellanea
DOI Artikel:Rzepińska, Maria: Polonica w "Niewydanych życiorysach" G. P. Belloriego
DOI Artikel:Sulerzyska, Teresa: Nowe określenia kilku rysunków S. B. Zuga
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.45623#0358
d’Europę en 1640, est citee par G. P. BELLORI dans
les Biographies inedites (Vite inedite). Ce manuscrit,
longtemps inconnu, fut publie en 1942 par Marceli?
PIACENTINI. II reste a etablir ou le tableau se
trouve-t-il a present.
Le deuxieme polonicum trouve chez BELLORI
c’est 1’information que le roi JEAN III SOBIESKI,
peu apres la victoire de Vienne, invita en Pologne le
peintre romain Carlo MARATTI (appele egalement
MARATTA), auquel il envoya une chaine en or et
une medaille en or avec son effigie. II est possibie
oue cette proposition decoulat de 1’intention du roi
de oonfier a cet artiste la direction de 1’Academie
de Peinture fondee a Wilanów. On sait qu’il y avait
la un grand atelier dans lequel travaillaient des pein-
tres, des sculpteurs et des stucateurs polonais et etran-
gers. L’information selon laquelle cet atelier aurait
constitue 1’embryon de 1’Academie, nous est transmise
par une source polonaise, a savoir par le „Skład
albo skarbiec znakomitych sekretów ekonomii zie-
miańskiej” (Depot ou tresor d’excellents secrets de
1’economie des proprietaires terriens) de J. K. HALIK,
edite a Cracovie en 1693. Jusqu’ici les historiens
accueillaient avec mefiance cette information con-
cernant 1’Academie a Wilanów. La mention de BEL-
LORI, le plus serieux historiographe italien et theo-
ricien de 1’art du XVIIe siecle, est tres precieuse car
elle offre une contribution a la connaissance du
mecenat de JEAN III et prouve combien large etait
la portee de ses plans. Carlo MARATTI, membre de
1’Academie San Luca, etait alors au comble de la
gloire et se qualifiait particulierement bien pour
remplir les ambitieux desseins du roi, qui toutefois
n’ont pas reussi.
TERESA SULERZYSKA
NOWE OKREŚLENIA KILKU RYSUNKÓW S. B. ZUGA
Zakupiony w 1928 r. do Biblioteki Uniwersyteckiej
w Warszawie zbiór rysunków z kolekcji D. WITKE-
JEŻEWSKIEGO (część tzw. „Tek” W. H. MINTERA),
na którego zawartość składają się w dużej mierze
projekty Szymona Bogumiła ZUGA, stał się przed-
miotem szerszych zainteresowań i publikacji cd czasu
wystawy „Stara Warszawa” zorganizowanej w 1911 r.1
Badania ostatnich lat przyniosły zmiany niektórych
dawnych, czasem już utrwalonych w literaturze atry-
bucji. Warto zasygnalizować kilka ważniejszych spro-
stowań ustalonych w czasie studiów monograficznych
nad poszczególnymi obiektami i działalnością ZUGA
lub też w trakcie pracy nad katalogiem rysunków
architektonicznych z Gabinetu Rycin BU W. Najwięk-
szych niespodzianek pod tym względem dostarczyły
rysunki łączone dawniej z trzema rezydencjami pała-
cowo-ogrodowymi: ogrodem ks. Kazimierza PONIA-
TOWSKIEGO „Na Książęcem”, posiadłością jego bra-
ta, prymasa Michała PONIATOWSKIEGO w Jabłon-
nie, oraz bankiera Piotra TEPPERA w Falentach.
Zespół projektów do ogrodu na Książęcej został opra-
cowany w 1953 r. przez Wandę TOMICKĄ2, która
1 Pamiątki Starej Warszawy zebrane na wystawie urzą-
dzonej staraniem T.O.N.Z.P. w maju i czerwcu 1911 roku,
Warszawa 1911. — Zbiór ten został nabyty do BUW dzięki
prof. Z. BATOWSKIEMU, który zamieścił jego historię
i charakterystykę w monografii Gabinetu wydanej w tymże
roku: Zbiór graficzny w Uniwersytecie Warszawskim, War-
szawa 1928, s. 71—75.
2 W. Tomicka, Ogrody Kazimierza Poniatowskiego w
Warszawie, „Ochr. Zab.” VI, 1953, nr 4, s. 228—239
uczyniła pierwszy wyłom w tradycyjnych określeniach
dochodząc do wniosku, że trzy plansze z projektem
kuchni zw. „Dornkiem Imana”, wiązane poprzednio
z rezydencją prymasa, były przeznaczone do ogrodu
warszawskiego3. Od tego czasu skład obu tych ze-
społów uległ jeszcze dalszym zmianom. Na podstawie
opisu ogrodu księcia Podkomorzego przez S. B. ZUGA 4,
dwóch widoków Zygmunta VOGLA 5, i jednego z pla-
nów całego ogrodu (Inw.G.R.115/Jeż.267) można było
także inny rysunek uważany za pawilon w Jabłon-
nie związać z 8-kolumnową „okrągłą świątynią” wznie-
sioną w północnej części ogrodu na Książęcej (rzut,
Inw.G.R.274/Jeż.l43), oraz rozdzielić trzy projekty
kiosków chińskich, z których jeden rzeczywiście doty-
czy altany chińskiej do dziś istniejącej w Jabłonnie,
a dwa podobne pawilony są, opracowanym w dwóch
wersjach, projektem latarni nad podziemnym „Eli-
zeum” w ogrodzie warszawskim (Inw.G.R.267—8/Jeż.
127—8). Konieczne okazało się dokonanie przesunięć
i w odwrotnym kierunku tj. przeniesienie trzech ry-
sunków z zespołu „Książęcej” do Jabłonny. Chodzi
tu o kilkakrotnie reprodukowaną sztuczną grotę
3 Tamże, s. 232, il. 285; — z dawną atrybują: S. L o-
re ntz, Jabłonna, Wrocław—Warszawa 1961, il. 5.
4 M. in. C. C. L. Hirschfeld, Theorie de l’art des
jardins, t. V, Amsterdam 1785, Premier Appendice, rozdz.
IX, s. 343—1344.
5 Muzeum Narodowe w Warszawie, Inw. Gr. 181796, drugi
zaginiony, oba repr. A. K r a u s h a r, Warszawa za Sejmu
Czteroletniego w obrazach Zygmunta Vogla, Poznań—War-
szawa [b.d.], tafol. 60—61 (błędnie określone jako widoki
ogrodu na Solcu).
336
les Biographies inedites (Vite inedite). Ce manuscrit,
longtemps inconnu, fut publie en 1942 par Marceli?
PIACENTINI. II reste a etablir ou le tableau se
trouve-t-il a present.
Le deuxieme polonicum trouve chez BELLORI
c’est 1’information que le roi JEAN III SOBIESKI,
peu apres la victoire de Vienne, invita en Pologne le
peintre romain Carlo MARATTI (appele egalement
MARATTA), auquel il envoya une chaine en or et
une medaille en or avec son effigie. II est possibie
oue cette proposition decoulat de 1’intention du roi
de oonfier a cet artiste la direction de 1’Academie
de Peinture fondee a Wilanów. On sait qu’il y avait
la un grand atelier dans lequel travaillaient des pein-
tres, des sculpteurs et des stucateurs polonais et etran-
gers. L’information selon laquelle cet atelier aurait
constitue 1’embryon de 1’Academie, nous est transmise
par une source polonaise, a savoir par le „Skład
albo skarbiec znakomitych sekretów ekonomii zie-
miańskiej” (Depot ou tresor d’excellents secrets de
1’economie des proprietaires terriens) de J. K. HALIK,
edite a Cracovie en 1693. Jusqu’ici les historiens
accueillaient avec mefiance cette information con-
cernant 1’Academie a Wilanów. La mention de BEL-
LORI, le plus serieux historiographe italien et theo-
ricien de 1’art du XVIIe siecle, est tres precieuse car
elle offre une contribution a la connaissance du
mecenat de JEAN III et prouve combien large etait
la portee de ses plans. Carlo MARATTI, membre de
1’Academie San Luca, etait alors au comble de la
gloire et se qualifiait particulierement bien pour
remplir les ambitieux desseins du roi, qui toutefois
n’ont pas reussi.
TERESA SULERZYSKA
NOWE OKREŚLENIA KILKU RYSUNKÓW S. B. ZUGA
Zakupiony w 1928 r. do Biblioteki Uniwersyteckiej
w Warszawie zbiór rysunków z kolekcji D. WITKE-
JEŻEWSKIEGO (część tzw. „Tek” W. H. MINTERA),
na którego zawartość składają się w dużej mierze
projekty Szymona Bogumiła ZUGA, stał się przed-
miotem szerszych zainteresowań i publikacji cd czasu
wystawy „Stara Warszawa” zorganizowanej w 1911 r.1
Badania ostatnich lat przyniosły zmiany niektórych
dawnych, czasem już utrwalonych w literaturze atry-
bucji. Warto zasygnalizować kilka ważniejszych spro-
stowań ustalonych w czasie studiów monograficznych
nad poszczególnymi obiektami i działalnością ZUGA
lub też w trakcie pracy nad katalogiem rysunków
architektonicznych z Gabinetu Rycin BU W. Najwięk-
szych niespodzianek pod tym względem dostarczyły
rysunki łączone dawniej z trzema rezydencjami pała-
cowo-ogrodowymi: ogrodem ks. Kazimierza PONIA-
TOWSKIEGO „Na Książęcem”, posiadłością jego bra-
ta, prymasa Michała PONIATOWSKIEGO w Jabłon-
nie, oraz bankiera Piotra TEPPERA w Falentach.
Zespół projektów do ogrodu na Książęcej został opra-
cowany w 1953 r. przez Wandę TOMICKĄ2, która
1 Pamiątki Starej Warszawy zebrane na wystawie urzą-
dzonej staraniem T.O.N.Z.P. w maju i czerwcu 1911 roku,
Warszawa 1911. — Zbiór ten został nabyty do BUW dzięki
prof. Z. BATOWSKIEMU, który zamieścił jego historię
i charakterystykę w monografii Gabinetu wydanej w tymże
roku: Zbiór graficzny w Uniwersytecie Warszawskim, War-
szawa 1928, s. 71—75.
2 W. Tomicka, Ogrody Kazimierza Poniatowskiego w
Warszawie, „Ochr. Zab.” VI, 1953, nr 4, s. 228—239
uczyniła pierwszy wyłom w tradycyjnych określeniach
dochodząc do wniosku, że trzy plansze z projektem
kuchni zw. „Dornkiem Imana”, wiązane poprzednio
z rezydencją prymasa, były przeznaczone do ogrodu
warszawskiego3. Od tego czasu skład obu tych ze-
społów uległ jeszcze dalszym zmianom. Na podstawie
opisu ogrodu księcia Podkomorzego przez S. B. ZUGA 4,
dwóch widoków Zygmunta VOGLA 5, i jednego z pla-
nów całego ogrodu (Inw.G.R.115/Jeż.267) można było
także inny rysunek uważany za pawilon w Jabłon-
nie związać z 8-kolumnową „okrągłą świątynią” wznie-
sioną w północnej części ogrodu na Książęcej (rzut,
Inw.G.R.274/Jeż.l43), oraz rozdzielić trzy projekty
kiosków chińskich, z których jeden rzeczywiście doty-
czy altany chińskiej do dziś istniejącej w Jabłonnie,
a dwa podobne pawilony są, opracowanym w dwóch
wersjach, projektem latarni nad podziemnym „Eli-
zeum” w ogrodzie warszawskim (Inw.G.R.267—8/Jeż.
127—8). Konieczne okazało się dokonanie przesunięć
i w odwrotnym kierunku tj. przeniesienie trzech ry-
sunków z zespołu „Książęcej” do Jabłonny. Chodzi
tu o kilkakrotnie reprodukowaną sztuczną grotę
3 Tamże, s. 232, il. 285; — z dawną atrybują: S. L o-
re ntz, Jabłonna, Wrocław—Warszawa 1961, il. 5.
4 M. in. C. C. L. Hirschfeld, Theorie de l’art des
jardins, t. V, Amsterdam 1785, Premier Appendice, rozdz.
IX, s. 343—1344.
5 Muzeum Narodowe w Warszawie, Inw. Gr. 181796, drugi
zaginiony, oba repr. A. K r a u s h a r, Warszawa za Sejmu
Czteroletniego w obrazach Zygmunta Vogla, Poznań—War-
szawa [b.d.], tafol. 60—61 (błędnie określone jako widoki
ogrodu na Solcu).
336