Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (27.1965)

KOMUNIKATY

potwierdzający otrzymanie przez niego 4.000 skudów
od A. POTOCKIEGO za posąg Merkurego grającego
na fletni (syrinks). Notatka ta stanowi ciekawe uzupeł-
nienie artykułu S. LORENTZA O importach rzeźb
z Wioch do Polski w pierwszej połowie XIX w.
i o Thorwaldsenie („Biul. Hist. Sztuki” XII, 1950,
nr 1/4, s. 289—309), w którym autor na s. 298 mówi
o zakupieniu przez A. POTOCKIEGO u A. THOR-
WALDSENA posągu Merkurego, znajdującego się
obecnie w Muzeum Narodowym w Krakowie. Pokwi-
towanie, które odnalazłam, umieszczone jest na kartce
o wymiarach 17 cm X 19 cm. W prawym górnym
rogu jest napis w języku francuskim: „Reęu du
Monsieur Thorwaldsen pour du Statuę de Mercure”
(otrzymane od Pana Thorwaldsena, odnośnie posągu
Merkurego). Napis ten został sporządzony w okresie
późniejszym niż omawiany dokument, prawdopodobnie
przez kogoś porządkującego archiwum.
W dolnej połowie kartki jest umieszczony właściwy

tekst pokwitowania w języku włoskim, sporządzony
i podpisany przez THORWALDSENA:
„Dichiaro io sotto di aver riceuuto dal Sig. Conte
Arthur Potocki la somma di scudi guatromila, ąuali
sono per l’intero pagamento del Mercu?io che suona
la sampogna prima di uccider Argo statua di gran-
dezza naturale di marmo di Carrara di prima gualita,
ąuale io sotto mi obligo di consegnare ai Signori
Torlonia dentro U mese di Aprile deWentrante anno
1830. In fedel Dico 4000 mla. Roma di 24 Dece-
bre 1829 Alberto Thorwaldsen.”
(Oświadczam ja niżej [podpisany], że otrzymałem od
Pana Hrabiego Artura Potockiego sumę czterech tysię-
cy skudów, które są całkowitą zapłatą za Merkurego
który gra na [dudach] fletni przed zabiciem Argusa.
Statuę naturalnej wielkości z marmuru z Carrary
pierwszej jakości, którą ja niżej [podpisany] zobowią-
zuję się wręczyć Panu Torlonia do końca miesiąca
kwietnia przyszłego roku 1830. Z poważaniem Mówię
4000 tysiące. Rzym 24 grudnia 1829. Alberto Thor-
waldsen).

ANDRZEJ RYSZKIEWICZ
JESZCZE O PRACACH DLA POLSKI THORWALDSENA, CANOYY I TENERANIEGO

Celem niniejszej notatki jest dorzucenie paru do-
kumentów i wiadomości o wykonanych dla Polski
dziełach wielkich rzeźbiarzy klasycyzmu. Punktem
odniesienia, jak i dla p. Olgi HIRSCH. jest podstawowe
opracowanie Stanisława LORENTZA b
Najpierw więc rzeźbiony przez Bertela THOR-
VALDSENA pomnik grobowy Artura POTOCKIEGO
dla katedry Wawelskiej. Wiemy, że składały się nań:
posąg Chrystusa (replika rzeźby kopenhaskiej) i płasko-
rzeźba trojga modlących się dzieci. Zarówno posąg,
jak i model płaskorzeźby, zostały już opublikowane1 2 *.
Z tym zamówieniem w Archiwum Domowym Potoc-
kich wiążą się następujące dokumenty2:
1. Kwit THORVALDSENA z 1834 r.:
„Je reconnais avoir reęu de Mesrs. Torlonia & C.
d’ordre de Mesrs. J. H. Stametz & C. de Vienne pour
compte de Madme la comtesse Potocka nee comtesse
Branicka la somme de mille seąuins en or a compte
du prix conuenu pour les owurages que je dois
livrer, dont fait ąuittance double, ne seruant que
pour une.
Romę, le 29 Mai 1834 Albert Thorualdsen”
[Na tym dopisek:] Bon pour SS 1000 en or.
2. Kwit THORVALDSENA z 1836 r.:
„Je soussigne declare avoir reęu de Mess. Torlonia
& C., d’ordre de Monsr Simon G. Sina de Vienne,
& pour compte de Madme la comtesse Arthur Potocka
la somme de Deux Mille Ducats de Hollande en or
faisant au prix de 2.20 la somme de Quatre Mille
Quatre Cents Ecus Romains a moi payee pour solder
du prix d’un Monument en Marbre, dont fait deux
1 S. Lorentz, O importach rzeźb z Włoch do Polski
w I. pot. XIX w. i o Thorvaldsenie, „Biul. Hist. Sztuki”
XII, 1950, nr 1/4, S. 289—309.
2 Posąg Chrystusa: „Biesiada Literacka” 1913, nr 17,
s. 334; — T. Rutowski, Thorvaldsen w Polsce, „Sztu-
ka” II, Lwów 1912, s. 230 (tutaj też przedruk kontraktu na
wykonanie rzeźb w Czerwonogrodzie i ich reprodukcja —

guittance ne seruant que pour une, & meme payement.
Romę, 22 Aout 1836 Alberto Thorualdsen”
[Na tym dopisek:] Bon pour 2000 en or soit 4400 Rn".
3. Notatka Doroty CZARTORYSKIEJ z 1836 r.:
„Messieurs Torlonia eonnaisent les termes du contrat
de Madame la comtesse Arthur Potocka et Mr le
Cheualier Torwaldsen, ainsi que son desir d’avoir
le plustot possible le monument de feu son mari fait
par cet artiste. Je uous prie de uouloir bien lui payer
pour solde du contract la ualeur de 2000 ducats au
cours du tarif de Romę de 22 Pols en Ecus 4400 sans
faire attention d la reduction faite par erreur par Mr
Sina de Vienne. Je uous reponds que Madame la
comtesse Potocka uous fera remboursser de cette
somme ainsi que de uous frais.
Romę, le 20 Aoust 1836
Dorothee Princesse Czartoryska nee Princesse
Jabłonowska.
[adresat:] Mons. Simon Sina banquier a Vienne, auquel
sont adressees les caisses contenant le monument”.
Donosząc o tym, że posąg Chrystusa „już w drodze
jest do Krakowa” — prasa zanotowała też wiadomość
o dziele, które potem zniknęło z pola widzenia: oto
malarz Jan Nepomucen GŁOWACKI podczas swego
rzymskiego pobytu taki „szacunek wielkiego, niezrów-
nanego Thorualdsena pozyskać umiał”, że ten ofiarował
mu cenny upominek. Była nim własnoręczna płasko-
rzeźba przedstawiająca trzy gracje 4.
Profesor LORENTZ przypomniał, że THORVALD-
SEN wymodelował (a Jakub TATARKIEWICZ wykuł)
popiersie pianistki Marii SZYMANOWSKIEJ. Pozo-
stawał z nią artysta w korespondencji: 10 skierowa-
s. 226, 227). Zachowany w Kopenhadze model płaskorzeźby
publikuje Lorentz, jw., s. 293.
3 WAP Kraków, Pot. D. 131, k. 61—63. Na ten konwolut
zwrócił mi uwagę p. Dr T. Jaroszewski.
4 K. K. [Kazimierz Komornicki?], Z Krakowa
„Rozmaitości”, Lwów 1835, nr 32, s. 255.

344