Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (27.1965)

NOWE OKREŚLENIA KILKU RYSUNKÓW S. B. ZUGA


II. 1. S. B. Zug, Projekt pawilonu zw. „oberżą wiejską” do Ogrodu ks. K. Poniatowskiego
na Książęcej w Warszawie. Gab. Ryc. BUW. (Fot. IS PAN)

z głazów z przyległą „chatką”, której bardzo zbliżony
wariant był natomiast łączony z Jabłonną. Jak słusz-
nie stwierdził monografista ZUGA, Marek KWIAT-
KOWSKI, należy oba te projekty traktować jako
warianty groty w Jabłonnie do dziś częściowo zacho-
wanej, której widok wraz z przyległym domkiem
z wieżyczką znamy ponadto z rysunku Franciszka
SMUGLEWICZA i szkicu ołówkowego Z. VOGLA6.
Usytuowanie groty i wszystkie oznaczenia na obu
projektach dokładnie zgadzają się ze sobą i z położe-
niem groty w dawnej rezydencji prymasa. Obraz
ogrodu na Książęcej ciekawie uzupełniają jeszcze dwie
plansze błędnie włączone poprzednio do zespołu ry-
sunków do Falent — przedstawiają one pawilon usy-
tuowany niedaleko wejścia do małego wąwozu, okreś-
lony w opisie ZUGA jako „stara oberża wiejska”
6 Dwa rysunki przeniesione obecnie do Jabłonny przed-
stawiają widok i przekrój groty i chatki (Inw. G. R. 139
i 143/Jeż. 259 i 418). Zot>.: 150 lat malarstwa polskiego w
szkicach. Katalog IX wystawy T.O.N.Z.P. ... ze zbiorów
D. Witkę-Jeżewskiego, Warszawa 1918, nr 32, il. na s. 6; —
S. S z e n i c, Ogrody Księcia Podkomorzego, „Stolica” VIII,
1953, nr 14, 11. ina s. 13; — G. C i o ł e k, Ogrody polskie,
Warszawa 1954, il. 190. Trzeci rysunek z rzutem całego za-
łożenia (Intw. G. R. 142/Jeż. 271), błędnie ubcżsaimiany przez
Tomicką (jw., il. 284) z grotą i gabinetem w zboczu
małego wąwozu na Książęcej, odnosi się ściśle do wariantu

(Inw.G.R.247/Jeż.65) oraz budynek mleczarni wznie-
sionej w 1779 r. w obrębie folwarku w południowej
części ogrodu, tuż przy ulicy Książęcej (Inw.G.R.
248/Jeż.67). „Oberża wiejska” (il. 1), zaprojektowana
jako budynek o konstrukcji szkieletowej, kryty
strzechą, z malowniczymi elewacjami z gankiem i pod-
cieniem na drewnianych słupkach, stanowi charakte-
rystyczny przykład sentymentalnej architektury ogro-
dowej ostatniej ćw. XVIII w. Wewnątrz zawierała
wielką salę ze stołem pośrodku, przeznaczoną zapewne
do zebrań i gier towarzyskich, zaś na wyższej kon-
dygnacji otwartą galerię, z której można było obser-
wować to co się dzieje na dole.
Zespół projektów do Falent, liczący pierwotnie
29 rysunków, opracowany i opublikowany w 1954 r.7
uległ ostatnio radykalnemu skorygowaniu, zmieniając
groty z dotmkieim zrealizowanego w Jabłonnie. Z w.w. opisu
ZUGA wynika, że grota i gabinet na Książęcej znajdowały
się na różnych poziomach. — Rysunek F. SMUGLEWICZA
w Gabinecie Rycin BUW, Zb. królewski, Teka 175 nr 33.
Rysunek Z. VOGLA tamże, Szkicownik, aneks do Teki 174,
k. 15, nr 291, zob. K. Sroczyńska, Podwarszawskie re-
zydencje magnackie w obrazach Zygmunta Vogla, „Rocz.
Muz. Naród, w Warszawie” VIII, 1964, s. 362.
7 Z. Koziej o wsk a, Falenty — rezydencja wiejska
warszawskiego bankiera w dobie Oświecenia, „Biul. Hist.
Sztuki” XVI, 1954, nr 2, s. 258—262.

337