DOI Heft:
Nr. 4
DOI Artikel:Kronika stowarzyszenia historyków sztuki
DOI Artikel:Szymańska, Anna: Nieznana kolekcja rysunków młodzieńczych Vincenta van Gogha: (Streszczenie referatu wygłoszonego na zebraniu naukowym Oddziału Warzawskiego w dniu 9.VI.1965 r.)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.45623#0392
KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI
14. Pliszka na gnieździe, rys. ołów-
kiem
15. Kurnik, rys. ołówkiem
III. Książeczka: wym. 15,2X10,2 cm.
papier biały Ingres, filigran,
wewnątrz na okładce napis:
„Getekeend voor Betsy Tersteeg
door Vincent van Goth oms-
treeks 1874”
1. Zadrzewiona aleja w głębi dom,
rys. ołówkiem
2. Krajobraz leśny, rys. ołówkiem
3. Rysunek o trzech wątkach, rys.
ołówkiem
Fragment wieży kościelnej
wśród roślinności
głowa dziewczyny
krajobraz brabancki przedsta-
wiający łąki, kanały, w głębi
wiatrak
4. Śpiąca dziewczynka, rys. ołów-
kiem
oraz list pisany ołówkiem na
2 stronach książeczki:
„Mijn lieve Betsy. Ik had dit boekje
voor je willen woheeken, maar
vandaag gaat Theo weg en ik heb
er dus geen tijd meer voor. Je moe-
troat het nu maar nemen zoals het
is en ais ik dan’t volgend jaar weer
terug kom dan maal ik weer een
nieuw. Aanstaanden maandag ga
ik met mijn zusje Anna wer naar
Londen terug; naar het huis dat ik
voor jet uitgetekend heb en dan
ga ik weer in het stoombootje dat
ik hierin getekend heb varen. Nu
Betsy a Dieu tot het volgend jaar
Vincent”.
Napisy na książeczkach umieścił
i to znacznie później Tersteeg. Są
one niedokładne i nie mówią mc
o miejscu powstania rysunków.
II. 3. Malarz na drodze z Taraskonu,
1888 (Kaiser Friedrich Museum w
Magdeburgu, do II wojny świato-
wej)
Tymczasem w latach 1873—1874 van
Gogh przebywał tylko do maja
1873 r. w Hadze, potem w filii lon-
dyńskiej. Dokładnie możemy okreś-
lić datę i miejsce powstania III
książeczki, opierając się na liście,
który się w niej znajduje. Fakty
w nim podane dowodzą, że artysta
wykonał ją podczas wakacji spę-
dzanych u rodziców w Helvoirt
między 27.VI. i 12.VH.1874 (1.17,
18, Verzam. Brieven). Dwie pozo-
stałe książeczki, bez porównania
słabsze, z pewnością powstały w
czasie pobytu artysty u Goupila
w Hadze i to znacznie wcześniej,
niż wykazuje Tersteeg.
Rysunki I książeczki mają zni-
komą wartość artystyczną. Chociaż
w ocenie ich należy uwzględniać ich
przeznaczenie — byłoby błędem uwa-
żać, że artysta w tym czasie posia-
dał większe opanowanie rysunku.
Tym niemniej zestawiając je z tzw.
„Dessins de la jeunesse” (KM Mu-
seum Katal. Otterlo) widzimy, jak
zupełnie inny jest ich rysunek, jak
obca jest im pedantyczna, tępa fak-
tura rysunków takich, jak ,,Dzban”,
„Kapitel” i in. ze zbiorów KM Mu-
seum w Otterlo. Ich autentyczność
zakwestionował już M.E. Tralbaut
(V. van Gogh. Debut et evolution).
Rysunki II książeczki są na ogoł
znacznie ciekawszo; wykazują pew-
ne próby rysowania w plenerze,
ale są fałszywe w proporcjach
i brak w nich perspektywy. Nie-
które z nich budzą szczególne za-
interesowanie. jak „Młodzieniec w
powoziku”, który posiada odpowia-
dający mu opis w liście artysty
(82): „Przypominam sobie dokład-
nie wieczór ... jechałem z Bois le
Duc do Helvoirt otwartym powozi-
kiem ...” Tematyka i kompozycja
tego rysunku odżyła po wielu la-
tach w Arles w obrazie „Droga do
Tarascon”. Rysunek „Ptaki na koś-
ciele” koresponduje z ustępem listu
(85a): „Ojciec pisał, że widział już
szpaki, przypominasz sobie jak w
Zundert obsiadały one dach koś-
cioła?...” Interesujący jest lównież
rysunek „Pliszka w gnieździe” ze
względu na późniejsze martwe na-
tury z ptasimi gniazdami i symbo-
liczne znaczenie motywu ptaka w
sztuce artysty.
III książeczka dystansuje dwie
pozostałe opanowaniem rysunku,
perspektywy, kompozycji, artystycz-
nym wyrazem i dojrzałością wyko-
nania. W rysunku „Aleje” uderza
śmiałość i pewność linii, silne skon-
trastowanie partii jasnych i ciem-
nych oraz rozwiązanie perspekty-
wiczne; konstrukcja rysunku opiera
się w zasadzie o kreskę, lecz działa
na widza plamą; kontur jest tylko
II. 4. Aleja, rys. ołówkiem, III ksią-
żeczka (Stedelijk Museum w Amster-
damie)
wyczuwalny; zamierzona szkicowość
i brak szczegółów. Na uwagę za-
sługuje kompozycja przestrzenna
zbudowana liniami perspektywicz-
nymi prowadzącymi w głąb obrazu.
Głębia — podkreślona pustym pla-
nem pierwszym, często stosowanym
po r. 1879. „Krajobraz leśny” jest
bardziej „rysunkowy”; konstrukcja
rysunku zaznacza się wyraźnie; w
jednym miejscu jest widoczna dzię-
ki niezacieniowaniu partii rysunku
przesłoniętej palcem artysty. Kom-
pozycję przestrzenną tworzy znów
pusty plan pierwszy i otwarty wi-
dok polany leśnej, podkreślony fa-
listą linią horyzontu.
II. 5. Krajobraz leśny, rys. ołów-
kiem, III książeczka (Stedelijk Mu-
seum w Amsterdamie)
370
14. Pliszka na gnieździe, rys. ołów-
kiem
15. Kurnik, rys. ołówkiem
III. Książeczka: wym. 15,2X10,2 cm.
papier biały Ingres, filigran,
wewnątrz na okładce napis:
„Getekeend voor Betsy Tersteeg
door Vincent van Goth oms-
treeks 1874”
1. Zadrzewiona aleja w głębi dom,
rys. ołówkiem
2. Krajobraz leśny, rys. ołówkiem
3. Rysunek o trzech wątkach, rys.
ołówkiem
Fragment wieży kościelnej
wśród roślinności
głowa dziewczyny
krajobraz brabancki przedsta-
wiający łąki, kanały, w głębi
wiatrak
4. Śpiąca dziewczynka, rys. ołów-
kiem
oraz list pisany ołówkiem na
2 stronach książeczki:
„Mijn lieve Betsy. Ik had dit boekje
voor je willen woheeken, maar
vandaag gaat Theo weg en ik heb
er dus geen tijd meer voor. Je moe-
troat het nu maar nemen zoals het
is en ais ik dan’t volgend jaar weer
terug kom dan maal ik weer een
nieuw. Aanstaanden maandag ga
ik met mijn zusje Anna wer naar
Londen terug; naar het huis dat ik
voor jet uitgetekend heb en dan
ga ik weer in het stoombootje dat
ik hierin getekend heb varen. Nu
Betsy a Dieu tot het volgend jaar
Vincent”.
Napisy na książeczkach umieścił
i to znacznie później Tersteeg. Są
one niedokładne i nie mówią mc
o miejscu powstania rysunków.
II. 3. Malarz na drodze z Taraskonu,
1888 (Kaiser Friedrich Museum w
Magdeburgu, do II wojny świato-
wej)
Tymczasem w latach 1873—1874 van
Gogh przebywał tylko do maja
1873 r. w Hadze, potem w filii lon-
dyńskiej. Dokładnie możemy okreś-
lić datę i miejsce powstania III
książeczki, opierając się na liście,
który się w niej znajduje. Fakty
w nim podane dowodzą, że artysta
wykonał ją podczas wakacji spę-
dzanych u rodziców w Helvoirt
między 27.VI. i 12.VH.1874 (1.17,
18, Verzam. Brieven). Dwie pozo-
stałe książeczki, bez porównania
słabsze, z pewnością powstały w
czasie pobytu artysty u Goupila
w Hadze i to znacznie wcześniej,
niż wykazuje Tersteeg.
Rysunki I książeczki mają zni-
komą wartość artystyczną. Chociaż
w ocenie ich należy uwzględniać ich
przeznaczenie — byłoby błędem uwa-
żać, że artysta w tym czasie posia-
dał większe opanowanie rysunku.
Tym niemniej zestawiając je z tzw.
„Dessins de la jeunesse” (KM Mu-
seum Katal. Otterlo) widzimy, jak
zupełnie inny jest ich rysunek, jak
obca jest im pedantyczna, tępa fak-
tura rysunków takich, jak ,,Dzban”,
„Kapitel” i in. ze zbiorów KM Mu-
seum w Otterlo. Ich autentyczność
zakwestionował już M.E. Tralbaut
(V. van Gogh. Debut et evolution).
Rysunki II książeczki są na ogoł
znacznie ciekawszo; wykazują pew-
ne próby rysowania w plenerze,
ale są fałszywe w proporcjach
i brak w nich perspektywy. Nie-
które z nich budzą szczególne za-
interesowanie. jak „Młodzieniec w
powoziku”, który posiada odpowia-
dający mu opis w liście artysty
(82): „Przypominam sobie dokład-
nie wieczór ... jechałem z Bois le
Duc do Helvoirt otwartym powozi-
kiem ...” Tematyka i kompozycja
tego rysunku odżyła po wielu la-
tach w Arles w obrazie „Droga do
Tarascon”. Rysunek „Ptaki na koś-
ciele” koresponduje z ustępem listu
(85a): „Ojciec pisał, że widział już
szpaki, przypominasz sobie jak w
Zundert obsiadały one dach koś-
cioła?...” Interesujący jest lównież
rysunek „Pliszka w gnieździe” ze
względu na późniejsze martwe na-
tury z ptasimi gniazdami i symbo-
liczne znaczenie motywu ptaka w
sztuce artysty.
III książeczka dystansuje dwie
pozostałe opanowaniem rysunku,
perspektywy, kompozycji, artystycz-
nym wyrazem i dojrzałością wyko-
nania. W rysunku „Aleje” uderza
śmiałość i pewność linii, silne skon-
trastowanie partii jasnych i ciem-
nych oraz rozwiązanie perspekty-
wiczne; konstrukcja rysunku opiera
się w zasadzie o kreskę, lecz działa
na widza plamą; kontur jest tylko
II. 4. Aleja, rys. ołówkiem, III ksią-
żeczka (Stedelijk Museum w Amster-
damie)
wyczuwalny; zamierzona szkicowość
i brak szczegółów. Na uwagę za-
sługuje kompozycja przestrzenna
zbudowana liniami perspektywicz-
nymi prowadzącymi w głąb obrazu.
Głębia — podkreślona pustym pla-
nem pierwszym, często stosowanym
po r. 1879. „Krajobraz leśny” jest
bardziej „rysunkowy”; konstrukcja
rysunku zaznacza się wyraźnie; w
jednym miejscu jest widoczna dzię-
ki niezacieniowaniu partii rysunku
przesłoniętej palcem artysty. Kom-
pozycję przestrzenną tworzy znów
pusty plan pierwszy i otwarty wi-
dok polany leśnej, podkreślony fa-
listą linią horyzontu.
II. 5. Krajobraz leśny, rys. ołów-
kiem, III książeczka (Stedelijk Mu-
seum w Amsterdamie)
370