DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Artykuły
DOI article:Wagner, Arkadiusz: Krakowska oprawa z dekoracjąw typie tabula ansata: Z badań nad antykizacją w polskiej plastyce i rzemiośle artystycznym XVI wieku*
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.70770#0037
35
* Tekst niniejszy powstał w ramach badań realizowanych w 2011 r. dzięki Stypendium Fundacji Lanckorońskich oraz
Stypendium im. Theodora Koernera.
1 Zob. Jerzy ZATHEY, Anna LEWICKA-KAMIŃSKA, Leszek HAJDUKIEWICZ, Historia Biblioteki Jagiellońskiej,
T. I, 1364-1775, Kraków 1966, il. 28; Katalog poloników XVI wieku Biblioteki Jagiellońskiej, Tom II, red. Marian
MALICKI, Ewa ZWINOGRODZKA, Kraków 1994, kat. 1738, il. 11 (dolna okładzina oprawy). Oprawa i chroniony
przez nią egzemplarz druku zdigitalizowany na: http://www.pbi.edu.pl/book_reader.php7pM1281 (dostęp: 1.09.2012).
ARKADIUSZ WAGNER
Toruń, Instytut Informacji Naukowej i Bibliologii UMK
Krakowska oprawa z dekoracją
w typie tabula ansata.
Z badań nad antykizacją w polskiej plastyce
i rzemiośle artystycznym XVI wieku*
Wśród licznych dzieł introligatorstwa nowożytnego ze zbiorów Biblioteki Jagiel-
lońskiej znajduje się oprawa krakowska o charakterystycznej dekoracji sytu-
ującej się w sferze zainteresowania bibliologów i historyków sztuki. Zastoso-
wany w niej motyw tzw. tablicy uszatej (tabula ansata) wykazuje bowiem powiązania
z krakowską rzeźbą nagrobną i architektoniczną oraz innymi dziedzinami plastyki i rze-
miosła artystycznego. Mimo eksponowanej roli, jaką motyw ten pełnił w szeregu czoło-
wych realizacji artystycznych Krakowa oraz ośrodków będących w orbicie jego wpływów,
jak dotąd nie wzbudził zainteresowania badaczy. Okoliczność ta skłania do bliższego
przyjrzenia się wspomnianej dekoracji introligatorskiej oraz jej genezie i wymowie ide-
owej, co pozwoli z kolei zobrazować charakter zależności oprawy od renesansowych dzieł
w większej skali, powstałych w XV i XVI w. w Italii oraz w stolicy królestwa polskiego.
Omawiane dzieło introligatorskie chroni druk formatu 2°, autorstwa Andrzeja Patryce-
go Nideckiego De ecclesia rera et falsa libri V, wydany przez krakowską Drukarnię Łaza-
rzową w 1583 r. lub na początku 1584 r. (sygn. BJ Cim. 8067)* 1. Wykonano je
z bukowych desek o fazowanych krawędziach, powleczonych brązową skórą bydlęcą
i zaopatrzonych w parę mosiężnych zapięć na skórzanych paskach (il. 1,2). Przy górnej
krawędzi dolnej okładziny znajdują się dwa niewielkie otwory po katenacji, świadczące
o niegdysiejszym przytwierdzeniu księgi do pulpitu czytelniczego. Dekoracja okładzin
składa się ze złoconych wycisków tzw. filetą bądź strychulcem, tworzących podwójną
ramę o zdwojonych liniach, z połączonymi narożnikami. W centrum obszernego zwier-
ciadła ukazano złoconą imitację tablicy inskrypcyjnej z trapezowymi uszakami. Ślepo
wyciśnięte cienkie kreski, które ciągną się wzdłuż tablicy i częściowo się z nią pokry-
wają, dowodzą, że złocenia poprzedzone były szkicem rysowanym na skórze. Zewnętrzne
* Tekst niniejszy powstał w ramach badań realizowanych w 2011 r. dzięki Stypendium Fundacji Lanckorońskich oraz
Stypendium im. Theodora Koernera.
1 Zob. Jerzy ZATHEY, Anna LEWICKA-KAMIŃSKA, Leszek HAJDUKIEWICZ, Historia Biblioteki Jagiellońskiej,
T. I, 1364-1775, Kraków 1966, il. 28; Katalog poloników XVI wieku Biblioteki Jagiellońskiej, Tom II, red. Marian
MALICKI, Ewa ZWINOGRODZKA, Kraków 1994, kat. 1738, il. 11 (dolna okładzina oprawy). Oprawa i chroniony
przez nią egzemplarz druku zdigitalizowany na: http://www.pbi.edu.pl/book_reader.php7pM1281 (dostęp: 1.09.2012).
ARKADIUSZ WAGNER
Toruń, Instytut Informacji Naukowej i Bibliologii UMK
Krakowska oprawa z dekoracją
w typie tabula ansata.
Z badań nad antykizacją w polskiej plastyce
i rzemiośle artystycznym XVI wieku*
Wśród licznych dzieł introligatorstwa nowożytnego ze zbiorów Biblioteki Jagiel-
lońskiej znajduje się oprawa krakowska o charakterystycznej dekoracji sytu-
ującej się w sferze zainteresowania bibliologów i historyków sztuki. Zastoso-
wany w niej motyw tzw. tablicy uszatej (tabula ansata) wykazuje bowiem powiązania
z krakowską rzeźbą nagrobną i architektoniczną oraz innymi dziedzinami plastyki i rze-
miosła artystycznego. Mimo eksponowanej roli, jaką motyw ten pełnił w szeregu czoło-
wych realizacji artystycznych Krakowa oraz ośrodków będących w orbicie jego wpływów,
jak dotąd nie wzbudził zainteresowania badaczy. Okoliczność ta skłania do bliższego
przyjrzenia się wspomnianej dekoracji introligatorskiej oraz jej genezie i wymowie ide-
owej, co pozwoli z kolei zobrazować charakter zależności oprawy od renesansowych dzieł
w większej skali, powstałych w XV i XVI w. w Italii oraz w stolicy królestwa polskiego.
Omawiane dzieło introligatorskie chroni druk formatu 2°, autorstwa Andrzeja Patryce-
go Nideckiego De ecclesia rera et falsa libri V, wydany przez krakowską Drukarnię Łaza-
rzową w 1583 r. lub na początku 1584 r. (sygn. BJ Cim. 8067)* 1. Wykonano je
z bukowych desek o fazowanych krawędziach, powleczonych brązową skórą bydlęcą
i zaopatrzonych w parę mosiężnych zapięć na skórzanych paskach (il. 1,2). Przy górnej
krawędzi dolnej okładziny znajdują się dwa niewielkie otwory po katenacji, świadczące
o niegdysiejszym przytwierdzeniu księgi do pulpitu czytelniczego. Dekoracja okładzin
składa się ze złoconych wycisków tzw. filetą bądź strychulcem, tworzących podwójną
ramę o zdwojonych liniach, z połączonymi narożnikami. W centrum obszernego zwier-
ciadła ukazano złoconą imitację tablicy inskrypcyjnej z trapezowymi uszakami. Ślepo
wyciśnięte cienkie kreski, które ciągną się wzdłuż tablicy i częściowo się z nią pokry-
wają, dowodzą, że złocenia poprzedzone były szkicem rysowanym na skórze. Zewnętrzne