DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Artykuły i Komunikaty
DOI article:Kłudkiewicz, Kamila: Kolekcjonerstwo europejskie na przełomie XIX i XX wieku: Szkic o różnorodności gustów oraz stosunku kolekcjonerów do sztuki współczesnej*
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.70770#0244
241
KAMILA KŁUDKIEWICZ
Poznań, Instytut Historii Sztuki UAM
Kolekcjonerstwo europejskie na przełomie
XIX i XX wieku.
Szkic o różnorodności gustów oraz stosunku
kolekcjonerów do sztuki współczesnej*
Wiek XIX to szczególny okres w historii europejskiego kolekcjonerstwa prywat-
nego z wielu powodów. Pierwszym była powszechność kolekcjonowania. Pra-
wie wszystkie grupy społeczne zaczęły wówczas kolekcjonować dzieła sztuki.
Od czasów nowożytnych z tworzeniem kolekcji artystycznych tradycyjnie kojarzono ary-
stokrację i szlachtę oraz odrębną grupę, którą ogólnie można określić mianem „badaczy”,
czyli tych, dla których przedmioty zgromadzone w kolekcji niosły przede wszystkim war-
tość poznawczą i naukową. W XIX w. sztukę zbierał prawie każdy - mieszczaństwo,
inteligencja, urzędnicy, wojskowi. I to niezależnie od swojej wiedzy, znajomości i arty-
stycznego obycia. Sztukę zbierać mógł każdy, bo była ona dla każdego dostępna. Kolej-
nym czynnikiem kształtującym kolekcjonerstwo prywatne w XIX w. była bowiem
powszechność dostępu do sztuki, uwarunkowana rozwojem stowarzyszeń przyjaciół sztuk
pięknych, wystaw artystycznych, ale przede wszystkim rozkwitem i liczebnością muze-
ów. Następną cechą charakterystyczną europejskiego kolekcjonerstwa w tym czasie była
ogromna różnorodność zainteresowań kolekcjonerskich: zbierano wówczas wszystko -
od sztuki starożytnych cywilizacji, poprzez dzieła dawnych mistrzów, sztukę innych kon-
tynentów, po utwory współczesne.
Powyższe czynniki kształtujące złożoność zjawiska sprawiły również, że nie powstała
dotychczas żadna publikacja, w której podjęto by się całościowego spojrzenia na kolek-
cjonerstwo prywatne w XIX-wiecznej Europie* 1. Krzysztof Pomian, tworząc historyczną
* Tekst niniejszego artykułu opiera się na ustaleniach, zawartych w mojej dysertacji doktorskiej Wybór i konieczność.
Kolekcje polskiej arystokracji w Wielkopolsce na przełomie XIX i XX wieku, napisanej pod kierunkiem prof. dr. hab.
Tadeusza J. Żuchowskiego w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (Poznań
2013).
1 Literatura poświęcona kolekcjonerstwu prywatnemu w XIX w. zarówna polska, jak i europejska jest bardzo bogata.
Wymienię w tym miejscu przykładowe, ostatnie opracowania, ich dobór nie ma charakteru katalogu wyczerpującego.
Powstały: liczne prace o charakterze monografii, poświęcone pojedynczym kolekcjonerom (jedną z ostatnich: Joanna
WINIEWICZ-WOLSKA, Karol Lanckoroński i jego wiedeńskie zbiory, t. 1-2, Kraków 2010), istnieją opracowania na
temat kolekcjonerstwa w jednym kraju (np. Oscar E. VAZQUEZ, Inventing the Art Collection: Patrons, Markets and
the State in Nineteenth-Century Spain, University Park, Pa., 2001, Grzegorz BĄBIAK, Sobie, ojczyźnie czy potomno-
ści... Wybrane problemy mecenatu kulturalnego elit na ziemiach polskich w XIX wieku, Warszawa, 2010). Szczególną
KAMILA KŁUDKIEWICZ
Poznań, Instytut Historii Sztuki UAM
Kolekcjonerstwo europejskie na przełomie
XIX i XX wieku.
Szkic o różnorodności gustów oraz stosunku
kolekcjonerów do sztuki współczesnej*
Wiek XIX to szczególny okres w historii europejskiego kolekcjonerstwa prywat-
nego z wielu powodów. Pierwszym była powszechność kolekcjonowania. Pra-
wie wszystkie grupy społeczne zaczęły wówczas kolekcjonować dzieła sztuki.
Od czasów nowożytnych z tworzeniem kolekcji artystycznych tradycyjnie kojarzono ary-
stokrację i szlachtę oraz odrębną grupę, którą ogólnie można określić mianem „badaczy”,
czyli tych, dla których przedmioty zgromadzone w kolekcji niosły przede wszystkim war-
tość poznawczą i naukową. W XIX w. sztukę zbierał prawie każdy - mieszczaństwo,
inteligencja, urzędnicy, wojskowi. I to niezależnie od swojej wiedzy, znajomości i arty-
stycznego obycia. Sztukę zbierać mógł każdy, bo była ona dla każdego dostępna. Kolej-
nym czynnikiem kształtującym kolekcjonerstwo prywatne w XIX w. była bowiem
powszechność dostępu do sztuki, uwarunkowana rozwojem stowarzyszeń przyjaciół sztuk
pięknych, wystaw artystycznych, ale przede wszystkim rozkwitem i liczebnością muze-
ów. Następną cechą charakterystyczną europejskiego kolekcjonerstwa w tym czasie była
ogromna różnorodność zainteresowań kolekcjonerskich: zbierano wówczas wszystko -
od sztuki starożytnych cywilizacji, poprzez dzieła dawnych mistrzów, sztukę innych kon-
tynentów, po utwory współczesne.
Powyższe czynniki kształtujące złożoność zjawiska sprawiły również, że nie powstała
dotychczas żadna publikacja, w której podjęto by się całościowego spojrzenia na kolek-
cjonerstwo prywatne w XIX-wiecznej Europie* 1. Krzysztof Pomian, tworząc historyczną
* Tekst niniejszego artykułu opiera się na ustaleniach, zawartych w mojej dysertacji doktorskiej Wybór i konieczność.
Kolekcje polskiej arystokracji w Wielkopolsce na przełomie XIX i XX wieku, napisanej pod kierunkiem prof. dr. hab.
Tadeusza J. Żuchowskiego w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (Poznań
2013).
1 Literatura poświęcona kolekcjonerstwu prywatnemu w XIX w. zarówna polska, jak i europejska jest bardzo bogata.
Wymienię w tym miejscu przykładowe, ostatnie opracowania, ich dobór nie ma charakteru katalogu wyczerpującego.
Powstały: liczne prace o charakterze monografii, poświęcone pojedynczym kolekcjonerom (jedną z ostatnich: Joanna
WINIEWICZ-WOLSKA, Karol Lanckoroński i jego wiedeńskie zbiory, t. 1-2, Kraków 2010), istnieją opracowania na
temat kolekcjonerstwa w jednym kraju (np. Oscar E. VAZQUEZ, Inventing the Art Collection: Patrons, Markets and
the State in Nineteenth-Century Spain, University Park, Pa., 2001, Grzegorz BĄBIAK, Sobie, ojczyźnie czy potomno-
ści... Wybrane problemy mecenatu kulturalnego elit na ziemiach polskich w XIX wieku, Warszawa, 2010). Szczególną