DOI issue:
Nr. 3
DOI article:Artykuły
DOI article:Wardzyński, Michał: Rzeźbiarsko-kamieniarska rodzina Venosta vel Venesta, Venusta i jej działalność w 1. połowie XVII wieku w Chęcinach*
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.70770#0426
RzeźbIARSKO-KAMIENIARSKA RODZINA VeNOSTA I JEJ DZIAŁALNOŚĆ W 1. POŁOWIE XVII WIEKU
419
dotyczący mającej miejsce w 1610 r. transakcji obejmującej zbiór różnych detali i mate-
riałów kamieniarskich, w tym trzech nieukończonych płyt figuralnych, zakupionych przez
krakowskiego rzeźbiarza Andrzeja Jastrząbka ze spuścizny po Girolamo Canavesim74.
Wspomnianą tutaj kamienicę Chojnacką zw. też Choynackiego Gaspare Fodiga wybu-
dował dla siebie po pożarze miasta, który wzniecono w wyniku walk podczas rokoszu
Zebrzydowskiego w 1607 r.75 Zgodnie z wyrokiem sądu radzieckiego z 1624 r., a następ-
nie Sądu Wyższego Prawa Magdeburskiego / Niemieckiego na zamku krakowskim i naj-
wyższej instancji królewskiej z 1626 r. zasądzono wdowie zwrot wszystkich spornych
ruchomości, w tym wymienionych materiałów budowlanych. Miały być one obrócone na
potrzeby budowy prywatnego domu Sebastiana w Chęcinach i na wzniesienie domu dla
księdza-altarysty rodowej kaplicy grobowej przy miejscowej farze76. Z powyższych infor-
macji źródłowych jasno wynika, iż przedmiotem sporu między wdową a bratem muratora
były zwykłe kamienie budowlane (bloki miejscowego piaskowca lub wapienia) pozosta-
wione przez Gaspare z myślą o remoncie lub rozbudowie kamienicy Choynackiej.
Z kolei przytoczony przez Karpowicza w 2002 i 2013 r. zapis źródłowy z trypliki wnie-
sionej do sądu miejskiego w Chęcinach przez Sebastiana Fodigę w toku ww. sprawy sądo-
wej na przełomie października i listopada 1624 r. (feria quarta post festum SS Simonis et
Judae Apostolorum 1624) w ogóle nie wspomina o jakoby rzeźbiarskim wykształceniu
Gaspara i Sebastiana. W tekście tym mowa przede wszystkim o braku wiana podczas
ożenku z Zuzanną z Grodzanowic (śluby ze zbiedniałymi dziewczętami wywodzącymi
się z drobnej szlachty były w Rzeczypospolitej jedną z zwyczajowych dróg do zdobycia
klejnotu przez przedstawicieli niższych stanów), następnie o zapisach testamentowych
Gaspara, jego licznych długach i zagarniętych przez wdowę ruchomościach. Na następ-
nych stronach tego zeznania pojawiają się ponadto informacje o trwającym 24 lata mał-
żeństwie Gaspara i Zuzanny, o będącej częścią spadku cegielni oraz o sytuacji materialnej
powoda i pozwanej77.
Testament Sebastiana Fodigi spisany przed 1 sierpnia 1634 r. również nie zawiera żad-
nych zapisów bezpośrednio odnoszących się do jego działalności zawodowej, tym bar-
dziej jako rzeźbiarza. Warto zaznaczyć, iż jedynym rzemieślnikiem wymienionym wśród
osób obdarowanych przez Sebastiana był murator chęciński Marcin Rydz, którego żonie
Fodiga był winien 100 zip78. Z kolei obecność przy spisywaniu tego aktu rzeźbiarza Au-
gustina van Oyen jako egzekutora testamentu należy wytłumaczyć pełnieniem przez nie-
go w tym czasie stanowiska rajcy miejskiego79.
74 ANKr, sygn. AmK 256, Advocatalia Cracoviensia. Controversies 1611-1619, k. 593 oraz 1103-1104; Ambroży
GRABOWSKI, Skarbniczka naszej archeologii obejmująca średniowiekowe pomniki wojennego budownictwa Pola-
ków, wiadomości do dziejów sztuk pięknych w Polsce, oraz wspomnienia z naszej przeszłości i.t.p. przez..., Lipsk 1854,
s. 82; TOMKOWICZ, Przyczynki do historyi kultury Krakowa..., s. 47 oraz 63-64.
75 ZNOs 4750/1, BN mf 11994, k. 463-464. Za konsultację dziękuję monografiście Chęcin, Panu Dariuszowi Kalinie
(Kielce).
76 Ibid., k. 529-530; KARPOWICZ, Da contadino a magnate..., s. 8.
77 ZNOs 4750/1, BN mf 11994, k. 504, 514-516 do 523. Por.: KARPOWICZ, Da contadino a magnate..., s. 6-7 (tu
dokument cytowany jeszcze bez podanie informacji o wykonywanym przez niego rzemiośle, tak murarskim jak rzeź-
biarskim), przypisy 17-18; id., Artyści włosko-szwajcarscy..., s. 54, przypis 25.
78 ADK, sygn. IIPC-II/12, Akta parafialne II. Chęciny. Różne akta parafialne 1634-1869, s. 1-3. Por.: KARPOWICZ,
Da contadino a magnate..., s. 9-10, przypis 30; id., Artyści włosko-szwajcarscy..., s. 54, przypis 25.
79 BJ rkps 5232, BN mf 2136, k. 28r (feria sexto post domenicam Misericordiaeproximo 1633). Na pozostałych egze-
kutorów Sebastian Fodiga wyznaczył jeszcze swojego przyjaciela i wójta chęcińskiego Jakuba Zyzańskiego oraz dwóch
innych członków rady miejskiej: burmistrza Walentego Soboniowskiego i Wojciecha Frincze. Zob. ADK, sygn. IIPC-
11/12, s. 3.
419
dotyczący mającej miejsce w 1610 r. transakcji obejmującej zbiór różnych detali i mate-
riałów kamieniarskich, w tym trzech nieukończonych płyt figuralnych, zakupionych przez
krakowskiego rzeźbiarza Andrzeja Jastrząbka ze spuścizny po Girolamo Canavesim74.
Wspomnianą tutaj kamienicę Chojnacką zw. też Choynackiego Gaspare Fodiga wybu-
dował dla siebie po pożarze miasta, który wzniecono w wyniku walk podczas rokoszu
Zebrzydowskiego w 1607 r.75 Zgodnie z wyrokiem sądu radzieckiego z 1624 r., a następ-
nie Sądu Wyższego Prawa Magdeburskiego / Niemieckiego na zamku krakowskim i naj-
wyższej instancji królewskiej z 1626 r. zasądzono wdowie zwrot wszystkich spornych
ruchomości, w tym wymienionych materiałów budowlanych. Miały być one obrócone na
potrzeby budowy prywatnego domu Sebastiana w Chęcinach i na wzniesienie domu dla
księdza-altarysty rodowej kaplicy grobowej przy miejscowej farze76. Z powyższych infor-
macji źródłowych jasno wynika, iż przedmiotem sporu między wdową a bratem muratora
były zwykłe kamienie budowlane (bloki miejscowego piaskowca lub wapienia) pozosta-
wione przez Gaspare z myślą o remoncie lub rozbudowie kamienicy Choynackiej.
Z kolei przytoczony przez Karpowicza w 2002 i 2013 r. zapis źródłowy z trypliki wnie-
sionej do sądu miejskiego w Chęcinach przez Sebastiana Fodigę w toku ww. sprawy sądo-
wej na przełomie października i listopada 1624 r. (feria quarta post festum SS Simonis et
Judae Apostolorum 1624) w ogóle nie wspomina o jakoby rzeźbiarskim wykształceniu
Gaspara i Sebastiana. W tekście tym mowa przede wszystkim o braku wiana podczas
ożenku z Zuzanną z Grodzanowic (śluby ze zbiedniałymi dziewczętami wywodzącymi
się z drobnej szlachty były w Rzeczypospolitej jedną z zwyczajowych dróg do zdobycia
klejnotu przez przedstawicieli niższych stanów), następnie o zapisach testamentowych
Gaspara, jego licznych długach i zagarniętych przez wdowę ruchomościach. Na następ-
nych stronach tego zeznania pojawiają się ponadto informacje o trwającym 24 lata mał-
żeństwie Gaspara i Zuzanny, o będącej częścią spadku cegielni oraz o sytuacji materialnej
powoda i pozwanej77.
Testament Sebastiana Fodigi spisany przed 1 sierpnia 1634 r. również nie zawiera żad-
nych zapisów bezpośrednio odnoszących się do jego działalności zawodowej, tym bar-
dziej jako rzeźbiarza. Warto zaznaczyć, iż jedynym rzemieślnikiem wymienionym wśród
osób obdarowanych przez Sebastiana był murator chęciński Marcin Rydz, którego żonie
Fodiga był winien 100 zip78. Z kolei obecność przy spisywaniu tego aktu rzeźbiarza Au-
gustina van Oyen jako egzekutora testamentu należy wytłumaczyć pełnieniem przez nie-
go w tym czasie stanowiska rajcy miejskiego79.
74 ANKr, sygn. AmK 256, Advocatalia Cracoviensia. Controversies 1611-1619, k. 593 oraz 1103-1104; Ambroży
GRABOWSKI, Skarbniczka naszej archeologii obejmująca średniowiekowe pomniki wojennego budownictwa Pola-
ków, wiadomości do dziejów sztuk pięknych w Polsce, oraz wspomnienia z naszej przeszłości i.t.p. przez..., Lipsk 1854,
s. 82; TOMKOWICZ, Przyczynki do historyi kultury Krakowa..., s. 47 oraz 63-64.
75 ZNOs 4750/1, BN mf 11994, k. 463-464. Za konsultację dziękuję monografiście Chęcin, Panu Dariuszowi Kalinie
(Kielce).
76 Ibid., k. 529-530; KARPOWICZ, Da contadino a magnate..., s. 8.
77 ZNOs 4750/1, BN mf 11994, k. 504, 514-516 do 523. Por.: KARPOWICZ, Da contadino a magnate..., s. 6-7 (tu
dokument cytowany jeszcze bez podanie informacji o wykonywanym przez niego rzemiośle, tak murarskim jak rzeź-
biarskim), przypisy 17-18; id., Artyści włosko-szwajcarscy..., s. 54, przypis 25.
78 ADK, sygn. IIPC-II/12, Akta parafialne II. Chęciny. Różne akta parafialne 1634-1869, s. 1-3. Por.: KARPOWICZ,
Da contadino a magnate..., s. 9-10, przypis 30; id., Artyści włosko-szwajcarscy..., s. 54, przypis 25.
79 BJ rkps 5232, BN mf 2136, k. 28r (feria sexto post domenicam Misericordiaeproximo 1633). Na pozostałych egze-
kutorów Sebastian Fodiga wyznaczył jeszcze swojego przyjaciela i wójta chęcińskiego Jakuba Zyzańskiego oraz dwóch
innych członków rady miejskiej: burmistrza Walentego Soboniowskiego i Wojciecha Frincze. Zob. ADK, sygn. IIPC-
11/12, s. 3.