DOI issue:
Nr. 3
DOI article:Artykuły
DOI article:Wardzyński, Michał: Rzeźbiarsko-kamieniarska rodzina Venosta vel Venesta, Venusta i jej działalność w 1. połowie XVII wieku w Chęcinach*
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.70770#0432
RzeźbIARSKO-KAMIENIARSKA RODZINA VeNOSTA I JEJ DZIAŁALNOŚĆ W 1. POŁOWIE XVII WIEKU
425
Piszący te słowa zaproponował dołączenie do grupy dzieł warsztatu „Mistrza Wypro-
stowanych Postaci” jeszcze kilku zabytków83: pierwotnego ołtarza głównego kościoła ber-
nardynek św. Michała w Wilnie (przed 1620), nagrobków: Anny z Dobrzykowa
Tarnowskiej w kościele dominikańskim na Nowym Mieście w Warszawie (1608; ił. 7)84,
Zofii z Bobrka Słupeckiej (zm. 1632) w kościele franciszkańskim w Zawichoście85 i ro-
dziny Aleksandra Korycińskiego w Gowarczowie (1649; ił. 9)86, oraz płyt figuralnych:
małżonków Stanisława i Zofii Ługowskich z ich dawnego nagrobka w zniesionym kościele
karmelitów bosych świętych Michała i Józefa w Krakowie (obecnie w kruchcie świątyni
bernardyńskiej na Stradomiu)87, Anny z Ostrorogów albo Urszuli z Sieniawskich Go-
stomskich (zm. 1584 i 1598) w ich zbiorowym nagrobku w kaplicy rodowej przy kolegia-
cie w Środzie Wielkopolskiej (ok. 1605-1610)88, Katarzyny z Potulickich Weyherowej (?)
w kaplicy przy prezbiterium kolegiaty w Koźminie89 oraz Bartłomieja i Jakuba Tylickich
(zm. 1609 i 1615) z kościoła dominikańskiego w Toruniu (obecnie w pobemardyńskim
kościele Mariackim)90.
Wyodrębniona ostatnio grupa dzieł „Mistrza Ostrych Bród” wymaga ponownego, grun-
townego przeanalizowania. O ile związki formalno-stylistyczne i materiałowe figur w Pie-
skowej Skale i Koprzywnicy nie budzą żadnych wątpliwości - wykonał je ten sam artysta
chęciński naśladujący manierę „Mistrza Wyprostowanych Postaci”, o tyle zestawienie ich
razem z postaciami w Żółkwi i Wilnie odkutymi z obcych dla Chęcin czy Pińczowa mate-
riałów, odpowiednio: czerwonawego jurajskiego wapienia górno węgierskiego lub sied-
miogrodzkiego91 oraz alabastru angielskiego92, skłania do bardzo dużej ostrożności.
Kryterium ogólnego podobieństwa formalnego wymienionych trzech figur nie może być
jedyną podstawą analizy atrybucyjnej. Co więcej wyabstrahowanie obu rzeźb z większych
zespołów figuralnych w obu nagrobkach (w Żółkwi postaci hetmana poza asystencyjnymi
figurami świętych i aniołów w zwieńczeniu towarzyszy posąg syna Jana [zm. 1623] oraz
ustawione naprzeciw w identycznej strukturze figury żony i synowej: Reginy z Herburtów
83 Wszystkie wymienione atrybucje i rozważania zawarto w następujących miejscach: WARDZYŃSKI, „Nagrobek
Pawła Stefana Sapiehy...”, s. 111-116, il. 1-11; id., „Z zagadnień genezy i przekształceń struktury architektonicznej
ołtarza...”, s. 119, 135-136, il. 2-4; id., „The Quarries, the ‘Marble’...”, s. 384-387, il. 21-23, 26-27; WARDZYŃSKI,
„Artifices chencinenses...”, s. 158-161, il. 4, 5, 9, 16.
84 Zofia KOSSAKOWSKA-SZANAJCA, „Warszawskie nagrobki z XVI i XVII w.”, [w:] Szkice nowomiejskie, red.
Olgierd PUCIATY, Hanna SZWANKOWSKA, Eugeniusz SZWANKOWSKI, Stanisław ŻARYN, Warszawa 1961,
s. 169-170, il. 8; KZSP, Seria Nowa, T. XI, cz. 2, s. 46, fig. 238, 241; WARDZYŃSKI, Lapidarium warszawskie...,
s.28, 34-35, il. 18.
85 KZSP, T. III, z. 11, s. 124.
86 KZSP, T. III, z. 5, s. 9, fig. 46.
87 KZSP, T. IV, Cz. IV, 1, s. 18, fig. 727-728.
88 KZSP, T. V, z. 24, s. 26, fig. 106.
89 KZSP, T. V, z. 11, s. 23, fig. 222.
90 Przemysław KRZYSZTOFIAK, „Nagrobek braci Tylickich - problem rekonstrukcji i zagadnienia atrybucyjne”, [w:]
Dzieje i skarby kościoła Mariackiego w Toruniu. Materiały z konferencji przygotowanej przez Toruński Oddział SHS
przy współpracy Instytutu Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa UMK (Toruń, 14-16 kwietnia 2005 roku), red. nauk.
Katarzyna KLUCZWAJD, Toruń 2005, s. 345-356, il. 1-4.
91 WARDZYŃSKI, „The Great Competitors... ”, zwłaszcza s. 341-344, fig. 28-31.
92 Z najważniejszych opracowań zob.: R. J. FIRMAN, „A Geological Approach to the History of English Alabaster”,
The Mercian Geologist, vol. 9:1984, no. 3, s. 161-178; Nigel LLEWELYNN, Funeral Monuments in Post-Reformation
England, Cambrigde 2000, s. 183-215; Francis W. CHEETAM, Alabaster Images of Medieval England, Woodbrigde,
Suffolk, UK - Rochester NY 2003; Henryk WALENDOWSKI, „Alabastry z Anglii dawniej i dziś”, Nowy Kamieniarz
18/1/2006, s. 54-56.
425
Piszący te słowa zaproponował dołączenie do grupy dzieł warsztatu „Mistrza Wypro-
stowanych Postaci” jeszcze kilku zabytków83: pierwotnego ołtarza głównego kościoła ber-
nardynek św. Michała w Wilnie (przed 1620), nagrobków: Anny z Dobrzykowa
Tarnowskiej w kościele dominikańskim na Nowym Mieście w Warszawie (1608; ił. 7)84,
Zofii z Bobrka Słupeckiej (zm. 1632) w kościele franciszkańskim w Zawichoście85 i ro-
dziny Aleksandra Korycińskiego w Gowarczowie (1649; ił. 9)86, oraz płyt figuralnych:
małżonków Stanisława i Zofii Ługowskich z ich dawnego nagrobka w zniesionym kościele
karmelitów bosych świętych Michała i Józefa w Krakowie (obecnie w kruchcie świątyni
bernardyńskiej na Stradomiu)87, Anny z Ostrorogów albo Urszuli z Sieniawskich Go-
stomskich (zm. 1584 i 1598) w ich zbiorowym nagrobku w kaplicy rodowej przy kolegia-
cie w Środzie Wielkopolskiej (ok. 1605-1610)88, Katarzyny z Potulickich Weyherowej (?)
w kaplicy przy prezbiterium kolegiaty w Koźminie89 oraz Bartłomieja i Jakuba Tylickich
(zm. 1609 i 1615) z kościoła dominikańskiego w Toruniu (obecnie w pobemardyńskim
kościele Mariackim)90.
Wyodrębniona ostatnio grupa dzieł „Mistrza Ostrych Bród” wymaga ponownego, grun-
townego przeanalizowania. O ile związki formalno-stylistyczne i materiałowe figur w Pie-
skowej Skale i Koprzywnicy nie budzą żadnych wątpliwości - wykonał je ten sam artysta
chęciński naśladujący manierę „Mistrza Wyprostowanych Postaci”, o tyle zestawienie ich
razem z postaciami w Żółkwi i Wilnie odkutymi z obcych dla Chęcin czy Pińczowa mate-
riałów, odpowiednio: czerwonawego jurajskiego wapienia górno węgierskiego lub sied-
miogrodzkiego91 oraz alabastru angielskiego92, skłania do bardzo dużej ostrożności.
Kryterium ogólnego podobieństwa formalnego wymienionych trzech figur nie może być
jedyną podstawą analizy atrybucyjnej. Co więcej wyabstrahowanie obu rzeźb z większych
zespołów figuralnych w obu nagrobkach (w Żółkwi postaci hetmana poza asystencyjnymi
figurami świętych i aniołów w zwieńczeniu towarzyszy posąg syna Jana [zm. 1623] oraz
ustawione naprzeciw w identycznej strukturze figury żony i synowej: Reginy z Herburtów
83 Wszystkie wymienione atrybucje i rozważania zawarto w następujących miejscach: WARDZYŃSKI, „Nagrobek
Pawła Stefana Sapiehy...”, s. 111-116, il. 1-11; id., „Z zagadnień genezy i przekształceń struktury architektonicznej
ołtarza...”, s. 119, 135-136, il. 2-4; id., „The Quarries, the ‘Marble’...”, s. 384-387, il. 21-23, 26-27; WARDZYŃSKI,
„Artifices chencinenses...”, s. 158-161, il. 4, 5, 9, 16.
84 Zofia KOSSAKOWSKA-SZANAJCA, „Warszawskie nagrobki z XVI i XVII w.”, [w:] Szkice nowomiejskie, red.
Olgierd PUCIATY, Hanna SZWANKOWSKA, Eugeniusz SZWANKOWSKI, Stanisław ŻARYN, Warszawa 1961,
s. 169-170, il. 8; KZSP, Seria Nowa, T. XI, cz. 2, s. 46, fig. 238, 241; WARDZYŃSKI, Lapidarium warszawskie...,
s.28, 34-35, il. 18.
85 KZSP, T. III, z. 11, s. 124.
86 KZSP, T. III, z. 5, s. 9, fig. 46.
87 KZSP, T. IV, Cz. IV, 1, s. 18, fig. 727-728.
88 KZSP, T. V, z. 24, s. 26, fig. 106.
89 KZSP, T. V, z. 11, s. 23, fig. 222.
90 Przemysław KRZYSZTOFIAK, „Nagrobek braci Tylickich - problem rekonstrukcji i zagadnienia atrybucyjne”, [w:]
Dzieje i skarby kościoła Mariackiego w Toruniu. Materiały z konferencji przygotowanej przez Toruński Oddział SHS
przy współpracy Instytutu Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa UMK (Toruń, 14-16 kwietnia 2005 roku), red. nauk.
Katarzyna KLUCZWAJD, Toruń 2005, s. 345-356, il. 1-4.
91 WARDZYŃSKI, „The Great Competitors... ”, zwłaszcza s. 341-344, fig. 28-31.
92 Z najważniejszych opracowań zob.: R. J. FIRMAN, „A Geological Approach to the History of English Alabaster”,
The Mercian Geologist, vol. 9:1984, no. 3, s. 161-178; Nigel LLEWELYNN, Funeral Monuments in Post-Reformation
England, Cambrigde 2000, s. 183-215; Francis W. CHEETAM, Alabaster Images of Medieval England, Woodbrigde,
Suffolk, UK - Rochester NY 2003; Henryk WALENDOWSKI, „Alabastry z Anglii dawniej i dziś”, Nowy Kamieniarz
18/1/2006, s. 54-56.