Zakład Architektury Polskiej i Historii Sztuki <Warschau> [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki i Kultury (5.1937)

RECENZJE 1 SPRAWOZDANIA
Z HISTORII SZTUKI W JUGOSŁAWII
I
Położenie geograficzne Jugosławii, przeszłość historyczna oraz dzieje
kształtowania się oblicza jej kultury duchowej spowodowały, że zagad-
nienia historii sztuki na jej obszarach są bardzo różnorodne i urozmai-
cone. Poprzez wschodnie wybrzeże Adriatyku związana jest Jugosławia
z kulturą artystyczną zachodniej części basenu śródziemnomorskiego; jej
część środkowa i południowa, należąca do obszarów Półwyspu Bałkań-
skiego, podziela wraz z nim losy sztuki o podkładzie kultury bizantyń-
skiej, zaś pozostałe terytoria północne i zachodnie, chorwackie i sło-
weńskie, najbliżej łączą się z kulturą i sztuką sąsiednich krajów alpej-
skich i środkowoeuropejskich. Trudno więc mówić o jednolitym cha-
rakterze sztuki całego kraju i jej dziejów, gdyż każda z wymienionych
części ziem jugosłowiańskich stanowi osobne środowisko, a zarazem
wiąże się mniej lub więcej ściśle z kulturą artystyczną odmiennych ośrod-
ków obcych. Było tak zresztą już w okresach przed- i wczesnohistorycz-
nych, a całkiem wyraźnie rysy te występują w starożytności klasycznej,
zwłaszcza za panowania rzymskiego, kiedy przez obszary dzisiejszej Ju-
gosławii szła linia, rozgraniczająca dwa światy: kultury greckiej i rzym-
skiej. Pomijając jednak te dawne epoki, szczególnie epokę późnoantyczną,
której zabytki należą do najciekawszych pomników prowincjonalnej sztuki
rzymskiej, wystarczy uprzytomnić sobie choć niektóre fazy dziejów sztuki
średniowiecznej i późniejszej na terenach Jugosławii, by zrozumieć ich
doniosłość dla ogólnej historii sztuki w Europie.
Poza Bułgarią, Jugosławia jest jedynym krajem, w którym ludność
słowiańska, po osiedleniu się na nowych terytoriach, bezpośrednio zetknęła
się z miejscowymi tradycjami artystycznej kultury antycznej w postaci
sztuki starochrześcijańskiej i wczesnobizantyńskiej. Co prawda, pierwsze
to zetknięcie, równoznaczne ze zniszczeniem, było negatywne i żadnych
pozytywnych rezultatów nie wydało, — zbyt duża była bowiem różnica
kultury między tradycjami kraju a jego nowymi mieszkańcami. Nie mniej
fakt osiedlenia się plemion słowiańskich na ziemiach przesiąkniętych
dawnymi tradycjami w ciągu rozwoju późniejszego nie był bez znaczenia.
Zanim jednak doszło do ponownego ożywienia działalności artystycznej,
minęło parę wieków; pierwisze zabytki, które na terenie Dalmacji łączą
się z ndnośc ią słowiańską, pochodzą dopiero z IX w. Od owej chwil
stają się za to coraz liczniejsze i rozsiane są po całej środkowej i pół-
nocnej Dalmacji. Stanowuą one bezwątpienia niezmiernie ciekawą i ważną

344