DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.12891#0038
Het landschap
Het gedichtje op de vorige pagina werd in 1556 ge-
maakt door Georg Wickram bij het zien van een
muurschildering. Het toontaandatde Nederlandse
landschapskunst ook toen al bekend stond om haar
natuurlijkheid. Reizigers uit die tijd prezen het
landschap als 'alleraardigst' en 'van bijzondere
schoonheid'; superlatieven zijn vaak niet van de
lucht, zoalsblijktuitde woorden van een reiziger die
zich verstout Holland 'de gouden ring, de oogappel,
hetparadijs en de lusttuin van de aarde' te noemen.
De eerste landschapsbeschrijvingen, wanneer zij
die naam al verdienen, zijn lyrische lofzangen die
verder weinig gedetailleerde informatie geven; pas
in de zeventiende eeuw beginnen de bezoekers ook
de typische eigenschappen van het Hollandse
landschap weer te geven. William Temple bericht:
'Holland is zo vlak als een windstille zee'; anderen
staan verbaasd over de waterrijkdom van het land
en zijn vele kanalen: 'Aan weerszijden zagen wij de
fraaiste weiden en prachtige korenvelden, die door
slootjes van elkaar waren gescheiden', zo meldt in
1596 prins Ludwig zu Anhalt-Cöthen.
Geen enkelelandschapsbeschrijvinguit die tijd ver-
zuimt de talrijke gehuchten, landgoederen, dorpen
en steden te vermelden. 'Iedereen', verzekert Wil-
liam Temple, 'die het grote aantal dicht bijeen-
gelegen steden en nederzettingen heeft gezien, kan
zich een voorstelling maken van de dichtheidsgraad
van de bevolking, die nergens ter wereld zo groot is.'
Al bij de grens voelden vele bezoekers zich in een
andere wereld verplaatst, hoewel het geologisch
karakter van het landschap zelf nog niet verander-
de. Steeds weer bewonderden zij de properheid van
het land: '... mij beviel vooral de netheid van de
mensen, maar ook de mooie gebouwen en het aan-
trekkelijke landschap.' Overal viel de algemene
welvarendheid van de bevolking op: 'Het was een
heel aardig tochtje; aan weerskanten van de weg
lagen dorpen of alleenstaande boerderijen die er
prachtig en zeer proper uitzagen en van baksteen
Jacob van VÊÊf^^M WSmOt% Rechts:
Ruisdael (Haarlem JPPpfefcfiK^lJ*" Aert van der Neer
ca. 1628-1682 I ïsïim&*. ^■-.^■■■^msih^L,^.,,'' ' (Amsterdam
Amsterdam), W WWÊÊËÊÊ ca 1603-1677),
Landschap met ' '-'Bl^togtJ^'^^8ÉÉt^^^^fi^Hl Rivierlandschap,
heuvels. Oxford, B j f ^^f^J^^i^J Dordrecht,
Ashmolean ■ WSt^^^iJBiÊ^^m Dordrechts
Museum Hl SOL Museum
38
Het gedichtje op de vorige pagina werd in 1556 ge-
maakt door Georg Wickram bij het zien van een
muurschildering. Het toontaandatde Nederlandse
landschapskunst ook toen al bekend stond om haar
natuurlijkheid. Reizigers uit die tijd prezen het
landschap als 'alleraardigst' en 'van bijzondere
schoonheid'; superlatieven zijn vaak niet van de
lucht, zoalsblijktuitde woorden van een reiziger die
zich verstout Holland 'de gouden ring, de oogappel,
hetparadijs en de lusttuin van de aarde' te noemen.
De eerste landschapsbeschrijvingen, wanneer zij
die naam al verdienen, zijn lyrische lofzangen die
verder weinig gedetailleerde informatie geven; pas
in de zeventiende eeuw beginnen de bezoekers ook
de typische eigenschappen van het Hollandse
landschap weer te geven. William Temple bericht:
'Holland is zo vlak als een windstille zee'; anderen
staan verbaasd over de waterrijkdom van het land
en zijn vele kanalen: 'Aan weerszijden zagen wij de
fraaiste weiden en prachtige korenvelden, die door
slootjes van elkaar waren gescheiden', zo meldt in
1596 prins Ludwig zu Anhalt-Cöthen.
Geen enkelelandschapsbeschrijvinguit die tijd ver-
zuimt de talrijke gehuchten, landgoederen, dorpen
en steden te vermelden. 'Iedereen', verzekert Wil-
liam Temple, 'die het grote aantal dicht bijeen-
gelegen steden en nederzettingen heeft gezien, kan
zich een voorstelling maken van de dichtheidsgraad
van de bevolking, die nergens ter wereld zo groot is.'
Al bij de grens voelden vele bezoekers zich in een
andere wereld verplaatst, hoewel het geologisch
karakter van het landschap zelf nog niet verander-
de. Steeds weer bewonderden zij de properheid van
het land: '... mij beviel vooral de netheid van de
mensen, maar ook de mooie gebouwen en het aan-
trekkelijke landschap.' Overal viel de algemene
welvarendheid van de bevolking op: 'Het was een
heel aardig tochtje; aan weerskanten van de weg
lagen dorpen of alleenstaande boerderijen die er
prachtig en zeer proper uitzagen en van baksteen
Jacob van VÊÊf^^M WSmOt% Rechts:
Ruisdael (Haarlem JPPpfefcfiK^lJ*" Aert van der Neer
ca. 1628-1682 I ïsïim&*. ^■-.^■■■^msih^L,^.,,'' ' (Amsterdam
Amsterdam), W WWÊÊËÊÊ ca 1603-1677),
Landschap met ' '-'Bl^togtJ^'^^8ÉÉt^^^^fi^Hl Rivierlandschap,
heuvels. Oxford, B j f ^^f^J^^i^J Dordrecht,
Ashmolean ■ WSt^^^iJBiÊ^^m Dordrechts
Museum Hl SOL Museum
38