DOI Heft:
Część 1: Mistrzowie dawni - Mistrzowie nowi
DOI Artikel:Rottenberg, Anda: Kręte ścieżki feminizmu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.54671#0193
wielkiego problemu społecznego. Uświadamiają
sobie jasno, że problemu tego nie da się rozwią-
zać w dzisiejszym społeczeństwie bez całkowitej
przemiany tegoż społeczeństwa”2.
Podczas zjazdu II Międzynarodówki w Ko-
penhadze w 1910 r. Zetkin zaproponowała mię-
dzynarodowe obchody Dnia Kobiet w Europie.
Po raz pierwszy odbyły się one w roku 1911.
W ten sposób święto zostało zawłaszczone
i przeniesione na grunt europejski. Nie trze-
ba było czekać zbyt długo, by nastąpiło kolej-
ne przesunięcie. Marksizm zamienił się w le-
ninizm, a wraz nim rewolucja przesunęła się
na wschód, do Rosji. Odtąd Zetkin reprezen-
towała nie siebie i nie kobiety, ale licencję daną
kobietom przez model sowiecki.
Obecna, zachodnia koncepcja feminizmu,
uwikłana w wykroczenie zarówno poza defi-
nicję „wierności wydarzeniu”, jak i „lewico-
wej melancholii” Waltera Benjamina, zako-
rzeniona jest nadal w „tamtych” heroicznych
dziejach, a właściwie w pamięci o nich. Istotą wielu działań feministycznych jest
wszak „powtarzanie od nowa” niegdysiejszych, „pierwotnych” wystąpień, powrót
do źródeł z pominięciem ideologicznych zafałszowań, jakie miały miejsce przez
następne pół wieku. Zważmy więc, iż ten zabieg jest możliwy do przyjęcia, ponieważ
jest nacechowany pozytywnie, a taka pozytywna ewaluacja jest z kolei możliwa
dlatego, że w żadnym z tych krajów, gdzie feminizm odniósł istotne, choć niekiedy
spóźnione zwycięstwo, nie było komunizmu. Inaczej mówiąc - tam, gdzie zwycię-
żyła myśl Zetkin i równouprawnienie kobiet zostało zadekretowane odgórnie,
rzeczywisty ruch feministyczny długo nie znajdował odpowiedniego podglebia.
Walka, która toczyła się w pierwszej połowie XX stulecia w krajach rozwi-
niętego kapitalizmu, nie przynosiła spektakularnych zwycięstw. Kobieta zachod-
nia, zwrócona do siebie, nie znajdowała zrozumienia w zmaskulinizowanych
społeczeństwach. Stanowione przez mężczyzn prawo, będąc ideową pochodną
prawa własności, zostało zorientowane przede wszystkim na „zabezpieczenie”
statusu majątkowego kobiety zamężnej i - w konsekwencji - także kobiety
rozwiedzionej. W obu wypadkach był to status legalnej utrzymanki. I nadal
jest. To pozycja niepodmiotowa, ale wygodna, jeśli się nie ma innych potrzeb
i jeśli się w porę wyjdzie za mąż. Cały świadomy ruch feministyczny był (i jest)
2 Clara Zetkin, Fur die Befreiung der Frau! Rede aufdem Internationalen Arbeiter-Kongress
zu Paris, 19 Juli 1889 [w:] Protokolle des Internationalen Arbeiter-Kongress zu Paris, 14-20 Juli
1889, Nurnberg 1890, s. 80-85; cyt. za: Clara Zetkin, Selected Writings, red. Philip S. Foner, przeł.
Kai Schoenhals, Chicago 2015, s. 46.
II. 1. Klara Zetkin
193
sobie jasno, że problemu tego nie da się rozwią-
zać w dzisiejszym społeczeństwie bez całkowitej
przemiany tegoż społeczeństwa”2.
Podczas zjazdu II Międzynarodówki w Ko-
penhadze w 1910 r. Zetkin zaproponowała mię-
dzynarodowe obchody Dnia Kobiet w Europie.
Po raz pierwszy odbyły się one w roku 1911.
W ten sposób święto zostało zawłaszczone
i przeniesione na grunt europejski. Nie trze-
ba było czekać zbyt długo, by nastąpiło kolej-
ne przesunięcie. Marksizm zamienił się w le-
ninizm, a wraz nim rewolucja przesunęła się
na wschód, do Rosji. Odtąd Zetkin reprezen-
towała nie siebie i nie kobiety, ale licencję daną
kobietom przez model sowiecki.
Obecna, zachodnia koncepcja feminizmu,
uwikłana w wykroczenie zarówno poza defi-
nicję „wierności wydarzeniu”, jak i „lewico-
wej melancholii” Waltera Benjamina, zako-
rzeniona jest nadal w „tamtych” heroicznych
dziejach, a właściwie w pamięci o nich. Istotą wielu działań feministycznych jest
wszak „powtarzanie od nowa” niegdysiejszych, „pierwotnych” wystąpień, powrót
do źródeł z pominięciem ideologicznych zafałszowań, jakie miały miejsce przez
następne pół wieku. Zważmy więc, iż ten zabieg jest możliwy do przyjęcia, ponieważ
jest nacechowany pozytywnie, a taka pozytywna ewaluacja jest z kolei możliwa
dlatego, że w żadnym z tych krajów, gdzie feminizm odniósł istotne, choć niekiedy
spóźnione zwycięstwo, nie było komunizmu. Inaczej mówiąc - tam, gdzie zwycię-
żyła myśl Zetkin i równouprawnienie kobiet zostało zadekretowane odgórnie,
rzeczywisty ruch feministyczny długo nie znajdował odpowiedniego podglebia.
Walka, która toczyła się w pierwszej połowie XX stulecia w krajach rozwi-
niętego kapitalizmu, nie przynosiła spektakularnych zwycięstw. Kobieta zachod-
nia, zwrócona do siebie, nie znajdowała zrozumienia w zmaskulinizowanych
społeczeństwach. Stanowione przez mężczyzn prawo, będąc ideową pochodną
prawa własności, zostało zorientowane przede wszystkim na „zabezpieczenie”
statusu majątkowego kobiety zamężnej i - w konsekwencji - także kobiety
rozwiedzionej. W obu wypadkach był to status legalnej utrzymanki. I nadal
jest. To pozycja niepodmiotowa, ale wygodna, jeśli się nie ma innych potrzeb
i jeśli się w porę wyjdzie za mąż. Cały świadomy ruch feministyczny był (i jest)
2 Clara Zetkin, Fur die Befreiung der Frau! Rede aufdem Internationalen Arbeiter-Kongress
zu Paris, 19 Juli 1889 [w:] Protokolle des Internationalen Arbeiter-Kongress zu Paris, 14-20 Juli
1889, Nurnberg 1890, s. 80-85; cyt. za: Clara Zetkin, Selected Writings, red. Philip S. Foner, przeł.
Kai Schoenhals, Chicago 2015, s. 46.
II. 1. Klara Zetkin
193