DOI Heft:
Część 2: Konteksty architektury
DOI Artikel:Stefański, Krzysztof: Prace Konstantego Wojciechowskiego przy katedrze we Włocławku a koncepcja $„stylu wiślano‑bałtyckiego”
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.54671#0294
Krzysztof Stefański
Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Łódzki
ORCID: 0000-0002-9686-7463
Prace Konstantego Wojciechowskiego
przy katedrze we Włocławku a koncepcja
„stylu wiślano-bałtyckiego”
DOI: https://doi.org/10.2688l/porta.2020.19.15
Katedra we Włocławku pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny to jedna
z najważniejszych świątyń gotyckich na nizinnych ziemiach północnej części
dawnego Królestwa Polskiego. Pozostaje jednak w cieniu katedr w Poznaniu
i Gnieźnie jako budowla skromniejsza w skali i mniej wartościowa artystycznie.
Adam Miłobędzki stwierdził, że „mimo »katedralnych« aspiracji w ukształtowa-
niu naw, posiada układ większej kolegiaty czy kościoła klasztornego”1, a Szczęsny
Skibiński pisał o niej jako o budowli „w szeregu polskich katedr stojącej nieco
na uboczu”2. Dopiero niedawno budowla doczekała się bardziej szczegółowej
analizy, która uwidoczniła interesujące związki jej architektury z terenami gór-
noreńskimi3. Doceniono także klasę znajdujących się w świątyni czternasto-
wiecznych witraży4. Ważnym zagadnieniem związanym z historią świątyni jest
jej restauracja, przeprowadzona pod koniec XIX w.5 Miała ona istotny wpływ
na ukształtowanie się form „stylu wiślano-bałtyckiego”, dominującego w archi-
tekturze sakralnej przełomu XIX i XX w. na ziemiach zaboru rosyjskiego6.
Świątynię zaczął budować w 1340 r. biskup włocławski, Maciej z Gołańczy, a Jan
Długosz z uznaniem napisał, że „wzniósł [on] nakładem wielkich kosztów piękny,
nowy kościół godny miana katedry”7. Wbrew tym słowom budowa była kontynuo-
wana jeszcze długo po śmierci biskupa (1368). Katedrę zaś konsekrowano w 1411 r.
1 Adam Miłobędzki, Zarys dziejów architektury w Polsce, Warszawa 1978, s. 80.
2 Szczęsny Skibiński, Polskie katedry gotyckie, Poznań 1996, s. 131-137.
3 Piotr Pajor, Joanna Utzig, „Godny miana katedry”. O genezie formy architektonicznej koś-
cioła katedralnego we Włocławku, „Folia Historiae Artium. Seria Nowa” 2016, t. 14, s. 17-34.
4 Joanna Utzig, Witraże w katedrze we Włocławku w kontekście styłu małarstwa południowo-
niemieckiego pierwszej połowy XIV wieku, „Folia Historiae Artium. Seria Nowa” 2015,1.13, s. 5-32.
5 Jerzy Frycz, Restauracja i konserwacja zabytków architektury w Połsce w latach 1795-1918,
Warszawa 1975, s. 170-178.
6 Krzysztof Stefański, Polska architektura sakralna w poszukiwaniu stylu narodowego, Łódź
2000, s. 46-60.
7 Jan Długosz, Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego, ks. 9,1300-1370, przeł.
Julia Mrukówna, Warszawa 1975, s. 270.
294
Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Łódzki
ORCID: 0000-0002-9686-7463
Prace Konstantego Wojciechowskiego
przy katedrze we Włocławku a koncepcja
„stylu wiślano-bałtyckiego”
DOI: https://doi.org/10.2688l/porta.2020.19.15
Katedra we Włocławku pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny to jedna
z najważniejszych świątyń gotyckich na nizinnych ziemiach północnej części
dawnego Królestwa Polskiego. Pozostaje jednak w cieniu katedr w Poznaniu
i Gnieźnie jako budowla skromniejsza w skali i mniej wartościowa artystycznie.
Adam Miłobędzki stwierdził, że „mimo »katedralnych« aspiracji w ukształtowa-
niu naw, posiada układ większej kolegiaty czy kościoła klasztornego”1, a Szczęsny
Skibiński pisał o niej jako o budowli „w szeregu polskich katedr stojącej nieco
na uboczu”2. Dopiero niedawno budowla doczekała się bardziej szczegółowej
analizy, która uwidoczniła interesujące związki jej architektury z terenami gór-
noreńskimi3. Doceniono także klasę znajdujących się w świątyni czternasto-
wiecznych witraży4. Ważnym zagadnieniem związanym z historią świątyni jest
jej restauracja, przeprowadzona pod koniec XIX w.5 Miała ona istotny wpływ
na ukształtowanie się form „stylu wiślano-bałtyckiego”, dominującego w archi-
tekturze sakralnej przełomu XIX i XX w. na ziemiach zaboru rosyjskiego6.
Świątynię zaczął budować w 1340 r. biskup włocławski, Maciej z Gołańczy, a Jan
Długosz z uznaniem napisał, że „wzniósł [on] nakładem wielkich kosztów piękny,
nowy kościół godny miana katedry”7. Wbrew tym słowom budowa była kontynuo-
wana jeszcze długo po śmierci biskupa (1368). Katedrę zaś konsekrowano w 1411 r.
1 Adam Miłobędzki, Zarys dziejów architektury w Polsce, Warszawa 1978, s. 80.
2 Szczęsny Skibiński, Polskie katedry gotyckie, Poznań 1996, s. 131-137.
3 Piotr Pajor, Joanna Utzig, „Godny miana katedry”. O genezie formy architektonicznej koś-
cioła katedralnego we Włocławku, „Folia Historiae Artium. Seria Nowa” 2016, t. 14, s. 17-34.
4 Joanna Utzig, Witraże w katedrze we Włocławku w kontekście styłu małarstwa południowo-
niemieckiego pierwszej połowy XIV wieku, „Folia Historiae Artium. Seria Nowa” 2015,1.13, s. 5-32.
5 Jerzy Frycz, Restauracja i konserwacja zabytków architektury w Połsce w latach 1795-1918,
Warszawa 1975, s. 170-178.
6 Krzysztof Stefański, Polska architektura sakralna w poszukiwaniu stylu narodowego, Łódź
2000, s. 46-60.
7 Jan Długosz, Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego, ks. 9,1300-1370, przeł.
Julia Mrukówna, Warszawa 1975, s. 270.
294