DOI Heft:
Część 1: Mistrzowie dawni - Mistrzowie nowi
DOI Artikel:Lejman, Beata: O niebezpiecznych związkach sztuki i polityki na przykładzie „żywotów równoległych” Michaela Willmanna i Philipa Bentuma
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.54671#0114
Beata Lejman
Muzeum Narodowe we Wrocławiu
ORCID:0000-0003-4585-8724
O niebezpiecznych związkach sztuki i polityki
na przykładzie „żywotów równoległych”
Michaela Willmanna i Philipa Bentuma
DOI: https://doi.org/10.26881/porta.2020.19.05
Kontrreformacyjna propaganda habsburska wykorzystała konwersję z kalwi-
nizmu na katolicyzm pochodzącego z Królewca Michaela Lucasa Leopolda
Willmanna (1630-1706). Jezuici zadbali o nową formację duchową malarza,
a w wierze z wyboru utwierdzała go wskazana przez cystersów żona. Zmumi-
fikowane ciało artysty zachowało się (obok nekropolii piastowskiej) w kryp-
cie zakonnej pocysterskiego kościoła w Lubiążu na Dolnym Śląsku1, świątyni,
którą odarto ze wszystkich jego obrazów. Dodajmy, że kronikarze klasztoru,
dla którego Willmann pracował przeszło czterdzieści lat, nazwali go „śląskim
Apellesem”2 - dumni z jego konwersji i sławy, uczynili zeń prawie katolickiego
świętego, podkreślając, że figuruje on wśród największych artystów opisanych
przez Johanna Joachima von Sandrarta3. Tymczasem ten „niemiecki Vasari”,
autor monumentalnego traktatu o sztuce Academia nobilissimae artis pictoriae
z 1683 r., w obszernym biogramie Willmanna wyeksponował przede wszystkim
jego pracę dla kalwińskiego dworu pruskiego Fryderyka Wilhelma I Hohen-
zollerna i protestanckiej Rady Miejskiej Wrocławia4. W ten oto sposób prowin-
cjonalny malarz z Lubiąża i zarazem stołeczny z Królewca jawi się nam jako
1 Zob. Beata Lejman, Lubiąż [w:] Śląsk. Pomniki sztuki w Polsce, red. Sławomir Brzezicki,
Christine Nielsen, współpraca Grzegorz Grajewski, Dietmar Popp, Warszawa 2006, s. 510-517;
eadem, Lubiąż [w:] Handbuch der Kunstdenkmaler Schlesiens, Dehio-Handbuch der Kunstden-
kmaler in Polen. Schlesien, Hg. Ernst Badstiibner, Dietmar Popp, Andrzej Tomaszewski, Dethard
von Winterfeld, Munchen-Berlin 2005, s. 559-566.
2 Dosłownie: „temporum nostrum Apelles”. Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu,
Oddział RękopisówNecrologum Lubense (sygn. IV F 214, pod datą śmierci malarza 26.08.1706).
3 Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, Oddział Rękopisów Historia domestica Lubensis
(sygn. IV F 209, s. 102-106).
4 Wydanie niemieckie Teutsche Academie der Bau-Bildund Mahlerey -Kunste ukazało się między
1675-1679 r. w Norymberdze. Biogram Willmanna znajduje się w uzupełnionej łacińskiej edycji z 1683 r.,
zob. Joachimi de Sandrart, Academia nobilissimae artis pictoriae, sive, De veris & genuinis hujusdem
proprietatibus, theorematibus, secretis atąue reąuisitis aliis [...]: and cum artificum tamAegyptiorum, Gra-
ecorum &Romanorum, ąudm Italorum, Gallorum, Anglorum, Germanorum, Belgarum, aliorumą\ąe]...
vitis atąue economiis [...], Noribergae Anno MDCLXXXIII, P.II, Lib. III, s. 393-394.
114
Muzeum Narodowe we Wrocławiu
ORCID:0000-0003-4585-8724
O niebezpiecznych związkach sztuki i polityki
na przykładzie „żywotów równoległych”
Michaela Willmanna i Philipa Bentuma
DOI: https://doi.org/10.26881/porta.2020.19.05
Kontrreformacyjna propaganda habsburska wykorzystała konwersję z kalwi-
nizmu na katolicyzm pochodzącego z Królewca Michaela Lucasa Leopolda
Willmanna (1630-1706). Jezuici zadbali o nową formację duchową malarza,
a w wierze z wyboru utwierdzała go wskazana przez cystersów żona. Zmumi-
fikowane ciało artysty zachowało się (obok nekropolii piastowskiej) w kryp-
cie zakonnej pocysterskiego kościoła w Lubiążu na Dolnym Śląsku1, świątyni,
którą odarto ze wszystkich jego obrazów. Dodajmy, że kronikarze klasztoru,
dla którego Willmann pracował przeszło czterdzieści lat, nazwali go „śląskim
Apellesem”2 - dumni z jego konwersji i sławy, uczynili zeń prawie katolickiego
świętego, podkreślając, że figuruje on wśród największych artystów opisanych
przez Johanna Joachima von Sandrarta3. Tymczasem ten „niemiecki Vasari”,
autor monumentalnego traktatu o sztuce Academia nobilissimae artis pictoriae
z 1683 r., w obszernym biogramie Willmanna wyeksponował przede wszystkim
jego pracę dla kalwińskiego dworu pruskiego Fryderyka Wilhelma I Hohen-
zollerna i protestanckiej Rady Miejskiej Wrocławia4. W ten oto sposób prowin-
cjonalny malarz z Lubiąża i zarazem stołeczny z Królewca jawi się nam jako
1 Zob. Beata Lejman, Lubiąż [w:] Śląsk. Pomniki sztuki w Polsce, red. Sławomir Brzezicki,
Christine Nielsen, współpraca Grzegorz Grajewski, Dietmar Popp, Warszawa 2006, s. 510-517;
eadem, Lubiąż [w:] Handbuch der Kunstdenkmaler Schlesiens, Dehio-Handbuch der Kunstden-
kmaler in Polen. Schlesien, Hg. Ernst Badstiibner, Dietmar Popp, Andrzej Tomaszewski, Dethard
von Winterfeld, Munchen-Berlin 2005, s. 559-566.
2 Dosłownie: „temporum nostrum Apelles”. Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu,
Oddział RękopisówNecrologum Lubense (sygn. IV F 214, pod datą śmierci malarza 26.08.1706).
3 Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, Oddział Rękopisów Historia domestica Lubensis
(sygn. IV F 209, s. 102-106).
4 Wydanie niemieckie Teutsche Academie der Bau-Bildund Mahlerey -Kunste ukazało się między
1675-1679 r. w Norymberdze. Biogram Willmanna znajduje się w uzupełnionej łacińskiej edycji z 1683 r.,
zob. Joachimi de Sandrart, Academia nobilissimae artis pictoriae, sive, De veris & genuinis hujusdem
proprietatibus, theorematibus, secretis atąue reąuisitis aliis [...]: and cum artificum tamAegyptiorum, Gra-
ecorum &Romanorum, ąudm Italorum, Gallorum, Anglorum, Germanorum, Belgarum, aliorumą\ąe]...
vitis atąue economiis [...], Noribergae Anno MDCLXXXIII, P.II, Lib. III, s. 393-394.
114