DOI Heft:
Część 1: Mistrzowie dawni - Mistrzowie nowi
DOI Artikel:Rottenberg, Anda: Kręte ścieżki feminizmu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.54671#0192
Anda Rottenberg
Warszawa
Kręte ścieżki feminizmu1
DOI: https://doi.org/10.2688l/porta.2020.19.10
Punktem wyjścia obecnych rozważań są dość zasadnicze różnice między
zachodnimi ruchami feministycznymi i ich polskim wariantem. To, co stano-
wiło i stanowi o doniosłości tworzonych na Zachodzie sytuacji artystycznych,
było wpleceniem ruchu feministycznego w materię sztuki i poddaniem go w tej
postaci dyskursowi filozoficznemu. Proces ten wyprowadzał zatem feminizm
z wcześniejszego historycznego kontekstu walki społeczno-politycznej, dyk-
towanej warunkami ekonomicznymi. Takie wyniesienie feminizmu ponad
robotniczy protest rewiduje „opresyjną konstrukcję kobiecości” na gruncie
żywych w początkach XXI w. nurtów intelektualnych i jest uprawnione wobec
kobiecych ruchów przebiegających w krajach o liniowym rozwoju - czyli tych,
które płynnie wkroczyły w erę postindustrialną, a więc przede wszystkim
w krajach rozwiniętego kapitalizmu w jego euroatlantyckim wydaniu.
Przypomnij my jednak, że początki ruchu feministycznego wywodzą się
zarówno z wystąpień sufrażystek, jak i z ruchów robotniczych na przeło-
mie XX w. w Ameryce Północnej i Europie Zachodniej. Pierwsze obchody
Narodowego Dnia Kobiet odbyły się 28 lutego 1909 r. w Stanach Zjedno-
czonych i zostały ustanowione przez Socjalistyczną Partię Ameryki dla upa-
miętnienia strajku pracowników przemysłu odzieżowego w Nowym Jorku,
w 1908 r. Ówczesne kobiety protestowały po prostu przeciwko złym warun-
kom pracy i - w sposób oczywisty - korzystały z poparcia organizacji lewi-
cowych. Tę inicjatywę przejęła Clara Zetkin, niemiecka komunistka, która
już wcześniej odżegnywała się od istniejących „burżuazyjnych” ruchów eman-
cypacji kobiet, twierdząc, że ich prawdziwe wyzwolenie może nastąpić jedynie
po zwycięstwie socjalizmu (il. 1). W swym wystąpieniu na Międzynarodowym
Kongresie Robotników w Paryżu w lipcu 1889 r. mówiła: „Robotnice, które dążą
do równości społecznej, nie spodziewają się swojej emancypacji po burżuazyjnych
ruchach kobiecych rzekomo walczących o prawa kobiet. Ten gmach jest zbudo-
wany na piasku i nie ma realnych fundamentów. Robotnice są absolutnie prze-
konane, że kwestia emancypacji kobiet nie jest sprawą odosobnioną, lecz częścią
1 Tekst niepublikowany, wygłoszony podczas pleneru artystycznego w Ostromecku
w lipcu 2019 r. Zamieszczone w artykule fotografie dzieł pochodzą ze zbiorów artystów lub ogól-
nodostępnych zasobów cyfrowych.
192
Warszawa
Kręte ścieżki feminizmu1
DOI: https://doi.org/10.2688l/porta.2020.19.10
Punktem wyjścia obecnych rozważań są dość zasadnicze różnice między
zachodnimi ruchami feministycznymi i ich polskim wariantem. To, co stano-
wiło i stanowi o doniosłości tworzonych na Zachodzie sytuacji artystycznych,
było wpleceniem ruchu feministycznego w materię sztuki i poddaniem go w tej
postaci dyskursowi filozoficznemu. Proces ten wyprowadzał zatem feminizm
z wcześniejszego historycznego kontekstu walki społeczno-politycznej, dyk-
towanej warunkami ekonomicznymi. Takie wyniesienie feminizmu ponad
robotniczy protest rewiduje „opresyjną konstrukcję kobiecości” na gruncie
żywych w początkach XXI w. nurtów intelektualnych i jest uprawnione wobec
kobiecych ruchów przebiegających w krajach o liniowym rozwoju - czyli tych,
które płynnie wkroczyły w erę postindustrialną, a więc przede wszystkim
w krajach rozwiniętego kapitalizmu w jego euroatlantyckim wydaniu.
Przypomnij my jednak, że początki ruchu feministycznego wywodzą się
zarówno z wystąpień sufrażystek, jak i z ruchów robotniczych na przeło-
mie XX w. w Ameryce Północnej i Europie Zachodniej. Pierwsze obchody
Narodowego Dnia Kobiet odbyły się 28 lutego 1909 r. w Stanach Zjedno-
czonych i zostały ustanowione przez Socjalistyczną Partię Ameryki dla upa-
miętnienia strajku pracowników przemysłu odzieżowego w Nowym Jorku,
w 1908 r. Ówczesne kobiety protestowały po prostu przeciwko złym warun-
kom pracy i - w sposób oczywisty - korzystały z poparcia organizacji lewi-
cowych. Tę inicjatywę przejęła Clara Zetkin, niemiecka komunistka, która
już wcześniej odżegnywała się od istniejących „burżuazyjnych” ruchów eman-
cypacji kobiet, twierdząc, że ich prawdziwe wyzwolenie może nastąpić jedynie
po zwycięstwie socjalizmu (il. 1). W swym wystąpieniu na Międzynarodowym
Kongresie Robotników w Paryżu w lipcu 1889 r. mówiła: „Robotnice, które dążą
do równości społecznej, nie spodziewają się swojej emancypacji po burżuazyjnych
ruchach kobiecych rzekomo walczących o prawa kobiet. Ten gmach jest zbudo-
wany na piasku i nie ma realnych fundamentów. Robotnice są absolutnie prze-
konane, że kwestia emancypacji kobiet nie jest sprawą odosobnioną, lecz częścią
1 Tekst niepublikowany, wygłoszony podczas pleneru artystycznego w Ostromecku
w lipcu 2019 r. Zamieszczone w artykule fotografie dzieł pochodzą ze zbiorów artystów lub ogól-
nodostępnych zasobów cyfrowych.
192