DOI Heft:
Część 2: Konteksty architektury
DOI Artikel:Korduba, Piotr: Polskie międzywojenne poradnictwo w zakresie wnętrz mieszkalnych jako obszar relacji niemiecko‑polskich
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.54671#0347
Piotr Korduba
Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Adama Mickiewicza
ORCID: 0000-0001-7603-9858
Polskie międzywojenne poradnictwo w zakresie
wnętrz mieszkalnych jako obszar relacji
niemiecko-polskich
DOI: https://doi.org/10.26881/porta.2020.19.18
W 1928 r. Maria Morozowicz-Szczepkowska, znana aktorka i pisarka, opubliko-
wała w ramach serii „Życie Praktyczne” wydawnictwa Bluszcz jedyny w swoim
rodzaju poradnik Wnętrze polskiego domu dawniej a dziś1. Zawarła w nim - obok
zaleceń dotyczących urządzania - sporo przemyśleń o przeszłości domu,
ze szczególnym uwzględnieniem negatywnego wpływu czasów i warunków
rozbiorowych i diagnozą aktualnej sytuacji, sformułowaną zresztą w quasi-
-higienicznym dyskursie o chorobie i kuracji. Pisała więc: „Odgrzebać Polskę
dawną z obcej patyny i na tym gruncie budować Polskę nową - oto zadanie nie
tylko prawodawcy i polityka, nie tylko artysty sporządzającego polskie tkaniny
i sprzęty, odnawiającego wnętrze polskiego domu, zaśmieconego przez dłu-
gotrwałą chorobę - niewolę - ale i obywatela, budującego i zdobiącego sobie
dom. Przywróciliśmy polski język zgermanizowanym i zmoskwiczałym szkołom
polskim; zniszczyliśmy niesławiące nas znamiona niewoli, cerkwie, obeliski,
pomniki carów i kajżerów - z wnętrz naszych domów wydalić też musimy bez-
apelacyjnie wiedeńskie secesje, plusze, dywany berlińskie, tandety wszelkiego
rodzaju i pochodzenia, zanieczyszczające nasze domy, które tym sposobem nie
mają żadnego charakteru, są nieme, choć przecież posiadamy własny język:
polską sztukę zdobniczą”2.
Autorka poradnika stwierdza, że polski dom, tak jak cały kraj, uległ cho-
robie - niewoli - i teraz musi przejść stosowną kurację, za którą odpowie-
dzialni są nie tylko przedstawiciele władzy i artyści, lecz także każdy obywatel.
A kuracja ta powinna polegać na usunięciu obcych elementów wyposażenia
i wprowadzeniu rodzimych3. Takie zalecenia pozostaną aktualne do końca
1 Maria Morozowicz-Szczepkowska, Wnętrze polskiego domu dawniej a dziś, Warszawa 1928.
2 Ibidem, s. 8.
3 Warto w tym kontekście przypomnieć, że niemal w tym samym czasie w Niemczech
pojawiła się książka o zbliżonej problematyce i utrzymana w podobnej poetyce, zatytułowana Das
Gesicht des deutschen Hauses (Miinchen 1929), autorstwa architekta znanego ze swych związków
z ideologią nazistowską, teoretyka i publicysty, Paula Schultze-Naumburga. Jego wcześniejszy
poradnik dotyczący urządzenia mieszkania Hausliche Kunstpflege (Leipzig 1899), utrzymany
347
Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Adama Mickiewicza
ORCID: 0000-0001-7603-9858
Polskie międzywojenne poradnictwo w zakresie
wnętrz mieszkalnych jako obszar relacji
niemiecko-polskich
DOI: https://doi.org/10.26881/porta.2020.19.18
W 1928 r. Maria Morozowicz-Szczepkowska, znana aktorka i pisarka, opubliko-
wała w ramach serii „Życie Praktyczne” wydawnictwa Bluszcz jedyny w swoim
rodzaju poradnik Wnętrze polskiego domu dawniej a dziś1. Zawarła w nim - obok
zaleceń dotyczących urządzania - sporo przemyśleń o przeszłości domu,
ze szczególnym uwzględnieniem negatywnego wpływu czasów i warunków
rozbiorowych i diagnozą aktualnej sytuacji, sformułowaną zresztą w quasi-
-higienicznym dyskursie o chorobie i kuracji. Pisała więc: „Odgrzebać Polskę
dawną z obcej patyny i na tym gruncie budować Polskę nową - oto zadanie nie
tylko prawodawcy i polityka, nie tylko artysty sporządzającego polskie tkaniny
i sprzęty, odnawiającego wnętrze polskiego domu, zaśmieconego przez dłu-
gotrwałą chorobę - niewolę - ale i obywatela, budującego i zdobiącego sobie
dom. Przywróciliśmy polski język zgermanizowanym i zmoskwiczałym szkołom
polskim; zniszczyliśmy niesławiące nas znamiona niewoli, cerkwie, obeliski,
pomniki carów i kajżerów - z wnętrz naszych domów wydalić też musimy bez-
apelacyjnie wiedeńskie secesje, plusze, dywany berlińskie, tandety wszelkiego
rodzaju i pochodzenia, zanieczyszczające nasze domy, które tym sposobem nie
mają żadnego charakteru, są nieme, choć przecież posiadamy własny język:
polską sztukę zdobniczą”2.
Autorka poradnika stwierdza, że polski dom, tak jak cały kraj, uległ cho-
robie - niewoli - i teraz musi przejść stosowną kurację, za którą odpowie-
dzialni są nie tylko przedstawiciele władzy i artyści, lecz także każdy obywatel.
A kuracja ta powinna polegać na usunięciu obcych elementów wyposażenia
i wprowadzeniu rodzimych3. Takie zalecenia pozostaną aktualne do końca
1 Maria Morozowicz-Szczepkowska, Wnętrze polskiego domu dawniej a dziś, Warszawa 1928.
2 Ibidem, s. 8.
3 Warto w tym kontekście przypomnieć, że niemal w tym samym czasie w Niemczech
pojawiła się książka o zbliżonej problematyce i utrzymana w podobnej poetyce, zatytułowana Das
Gesicht des deutschen Hauses (Miinchen 1929), autorstwa architekta znanego ze swych związków
z ideologią nazistowską, teoretyka i publicysty, Paula Schultze-Naumburga. Jego wcześniejszy
poradnik dotyczący urządzenia mieszkania Hausliche Kunstpflege (Leipzig 1899), utrzymany
347