DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Patyra, Jowita: Problem narratora w średniowiecznej ikonografii objawień św. Jana na przykładzie Apokalipsy z Angers: =
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37084#0148
144
JOWITA PATYRA
winiętymi banderolami w rękach. Banderole są puste, więc przedstawienia te
nie wprowadzają do obrazu treści słów słyszanych przez Jana, lecz właśnie
istotę jego percepcji54. Sfera niebiańska jest zazwyczaj wyraźnie wyodręb-
niona z przestrzeni całej sceny. Zastosowany został tutaj popularny w malar-
stwie średniowiecznym zabieg, polegający na wydzieleniu części powierzchni
pola obrazowego i wyraźnym odgraniczeniu go od pozostałej części kompozy-
cji obwódką chmur. W Apokalipsie z Angers niebo sugeruje błękitna gładka
płaszczyzna, obwiedziona falbanką obłoków. Zazwyczaj pojawia się ona jako
niewielki wycinek koła, przylegający do górnej listwy sceny lub pełny owal.
Rozwiązanie tego typu pojawia się właśnie najczęściej w przedstawieniach
aniołów, które wizualizują głosy mówiące z nieba do św. Jana. W tym przy-
padku dyferencjacja przestrzenna towarzyszy zobrazowaniu słów, które słyszy
Jan, a które przytoczone są w tekście Objawień w formie mowy niezależ-
nej55. W ten sposób, wyłaniając się z otoczki chmur, zwracają się do Apos-
toła zwierzęta, zapowiadające nadejście jeźdźców56 (sc. 11, 12) czy też
aniołowie obwieszczający Dobrą Nowinę (sc. 49), czy upadek Babilonu
(sc. 50). Formuła ta zastosowana została również do zobrazowania innych
„głosów”, takich jak gromy, głosy i błyskawice, które nastąpiły po otwarciu
siódmej pieczęci (sc. 19). W wymienionych wyżej przypadkach rozróżnienie
przestrzenne stanowi ekwiwalent różnych rodzajów dyskursu, zastosowanych
przez św. Jana w tekście Objawień67.
Apokalipsa z Angers jest dziełem wyrastającym z długiej tradycji obrazo-
wania, wypracowanej w okresie średniowiecza. Podobnie jak w przypadku
innych cyklów, narracja obrazowa w ilustracjach Objawień św. Jana ulegała
4 Przedstawienie zwojów na tkaninie z Angers, zwłaszcza w relacji z wizerunkami kodek-
sów, wprowadzają jeszcze jeden problem, powiązany z kwestią obrazowego opowiadania. Jak
zauważył M. Camille (Visual signs of the sacred page: books in the Bibie moralisee, „Word
and Image”, 5(1989), s. 11 1-130), w malarstwie średniowiecznym zwój wprowadza zazwyczaj
asocjacje z przekazem ustnym, gdy tymczasem kodeks odnosi się do tekstu pisanego. Ta
zasada sprawdza się w ikonografii Apokalipsy z Angers.
Rozróżnienie poziomów narracji za pomocą tego rozwiązania kompozycyjnego omawia
S. Ringbom (Sonie pictorial conventions, passim). Autor stawia tę metodę obrazowania wśród
tych, które charakteryzują narrację pośrednią (indirect narration); gdzie bohater nie jest prota-
gonistą wydarzeń, lecz ich sprawozdawcą. Jest to typowa metoda ukazywania zawartości wizji,
snów, treści przemowy itp.
■’6 Z wyjątkiem rekonstruowanej postaci anioła ze sceny 9. która unosi się bezpośrednio
na powierzchni tła.
^ Zob. S. R i n g b o m, Action and Report: The Problem of Indirect Narration in the
Academic Theory of Painting, JWCI, 52(1989), s. 34-51, zwł. s. 37-41.
JOWITA PATYRA
winiętymi banderolami w rękach. Banderole są puste, więc przedstawienia te
nie wprowadzają do obrazu treści słów słyszanych przez Jana, lecz właśnie
istotę jego percepcji54. Sfera niebiańska jest zazwyczaj wyraźnie wyodręb-
niona z przestrzeni całej sceny. Zastosowany został tutaj popularny w malar-
stwie średniowiecznym zabieg, polegający na wydzieleniu części powierzchni
pola obrazowego i wyraźnym odgraniczeniu go od pozostałej części kompozy-
cji obwódką chmur. W Apokalipsie z Angers niebo sugeruje błękitna gładka
płaszczyzna, obwiedziona falbanką obłoków. Zazwyczaj pojawia się ona jako
niewielki wycinek koła, przylegający do górnej listwy sceny lub pełny owal.
Rozwiązanie tego typu pojawia się właśnie najczęściej w przedstawieniach
aniołów, które wizualizują głosy mówiące z nieba do św. Jana. W tym przy-
padku dyferencjacja przestrzenna towarzyszy zobrazowaniu słów, które słyszy
Jan, a które przytoczone są w tekście Objawień w formie mowy niezależ-
nej55. W ten sposób, wyłaniając się z otoczki chmur, zwracają się do Apos-
toła zwierzęta, zapowiadające nadejście jeźdźców56 (sc. 11, 12) czy też
aniołowie obwieszczający Dobrą Nowinę (sc. 49), czy upadek Babilonu
(sc. 50). Formuła ta zastosowana została również do zobrazowania innych
„głosów”, takich jak gromy, głosy i błyskawice, które nastąpiły po otwarciu
siódmej pieczęci (sc. 19). W wymienionych wyżej przypadkach rozróżnienie
przestrzenne stanowi ekwiwalent różnych rodzajów dyskursu, zastosowanych
przez św. Jana w tekście Objawień67.
Apokalipsa z Angers jest dziełem wyrastającym z długiej tradycji obrazo-
wania, wypracowanej w okresie średniowiecza. Podobnie jak w przypadku
innych cyklów, narracja obrazowa w ilustracjach Objawień św. Jana ulegała
4 Przedstawienie zwojów na tkaninie z Angers, zwłaszcza w relacji z wizerunkami kodek-
sów, wprowadzają jeszcze jeden problem, powiązany z kwestią obrazowego opowiadania. Jak
zauważył M. Camille (Visual signs of the sacred page: books in the Bibie moralisee, „Word
and Image”, 5(1989), s. 11 1-130), w malarstwie średniowiecznym zwój wprowadza zazwyczaj
asocjacje z przekazem ustnym, gdy tymczasem kodeks odnosi się do tekstu pisanego. Ta
zasada sprawdza się w ikonografii Apokalipsy z Angers.
Rozróżnienie poziomów narracji za pomocą tego rozwiązania kompozycyjnego omawia
S. Ringbom (Sonie pictorial conventions, passim). Autor stawia tę metodę obrazowania wśród
tych, które charakteryzują narrację pośrednią (indirect narration); gdzie bohater nie jest prota-
gonistą wydarzeń, lecz ich sprawozdawcą. Jest to typowa metoda ukazywania zawartości wizji,
snów, treści przemowy itp.
■’6 Z wyjątkiem rekonstruowanej postaci anioła ze sceny 9. która unosi się bezpośrednio
na powierzchni tła.
^ Zob. S. R i n g b o m, Action and Report: The Problem of Indirect Narration in the
Academic Theory of Painting, JWCI, 52(1989), s. 34-51, zwł. s. 37-41.