DOI Heft:
Komunikaty
DOI Artikel:Miziołek, Jerzy: Stefan Kardynał Wyszyński wobec universum sztuki (na 100-lecie urodzin Prymasa Tysiąclecia)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37084#0467
KOMUNIKATY
463
ła wydobywa uśmiech Chrystusa w Piecie, zawsze świeży, zawsze nowy [...] jak
uśmiech Mony Lizy w płótnie Leonarda [,..]”6. Do twórczości Michała Anioła
Ks. Prymas wracał wielokrotnie gdy przychodziło mu rozważać rozmaite aspekty
twórczości. Na otwarciu wystawy milenijnej w Warszawie w czerwcu 1966 r. mówił:
,,[...] historia sztuki poucza, że ludzie znajdujący się w największej niedoli zdobywa-
li się na najwyższe porywy twórczości w dziedzinie sztuki - rzeźby, malarstwa,
architektury czy poezji. Nieraz wydaje się, że nie oglądalibyśmy owoców polotu
i natchnienia Michała Anioła, gdyby nie jego wielka męka. Nie mielibyśmy wspania-
łej, głębokiej myśli twórczej Norwida, gdyby nie jego bieda i straszliwe bolesne
przeżycia”7. Uwagi o ołtarzu Wita Stwosza w kościele Mariackim w Krakowie czy
o zniszczonym w czasie wojny obrazie Jakuba Palmy Młodszego w katedrze war-
szawskiej nie pozostawiają wątpliwości, że Ks. Prymas miał także znakomite roze-
znanie co do arcydzieł zgromadzonych w polskich świątyniach8.
Z przywołanego już wystąpienia do architektów w 1957 r. warto zacytować jesz-
cze jeden fragment, który uzmysławia dogłębną znajomość przez Prymasa początków
sztuki chrześcijańskiej i roli tradycji antyku: „[...] nie każdy artysta może podejmo-
wać każdy temat. Pod tym względem artysta nie jest wolnym. Odzyskuje wolność
dopiero wtedy, gdy uwierzy prawdzie odtwarzanej, gdy przeżyje i uczyni panią swe-
go serca, elementem trwałej swej duchowości. Podobnie rzecz się ma ze sztuką
chrześcijańską, która podlega ogólnym prawom twórczości [...]. Sztuka chrześcijańska
posłużyła się przecież formami sztuki pogańskiej. Widać to najlepiej w architekturze,
od bazyliki i Forum Romanum przez Rawennę do bazyliki św. Piotra na Watykanie.
Widać to i w rzeźbie czy malarstwie, od Diany Efeskiej, przez Madonny Bizantyj-
skie do Madonny Sykstyńskiej i Niepokalanej Murilla9. Kościół jest po to - głosił
w swoim kazaniu - aby wszystko chrzcił, jak ochrzcił stajnię betlejemską, termy
Karakalli, Palatyn, Kapitol i bazyliki imperatorów rzymskich, gotyk, renesans, barok
i dzisiejsze baraki, które przemienia w świątynie”10.
W homilii we Fromborku, jakby przygotowując rodaków do pielgrzymowania do
Wiecznego Miasta, Ks. Prymas przywoływał swój kościół tytularny - Santa Maria
in Trastevere (figura i znajdujące się w nim epitafium jednego z najznakomitszych
biskupów polskiego Renesansu - kardynała Stanisława Hozjusza11. W pięknym
kazaniu W 500 rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika przypomniał z kolei wojenne
losy dwóch słynnych warszawskich posągów: Kopernika i Chrystusa niosącego krzyż
6 Stefan Kardynał Wyszyński. Postulaty duszpasterskie wobec dzisiejszego budownictwa
kościelnego (Referat wygłoszony w czasie spotkania z. architektami i plastykami Warszawy
vr dniu 8 XI 1957, WAG 14, 1957, s. 487.
7 Otwarcie wystawy milenijnej w stolicy, [w: | Z rozważań nad kulturą ojczystą, s. 91.
s W 50-lecie sprowadzenia zwłok Henryka Sienkiewicza z Vevey do Warszawy. [w:] tamże,
s. 234.
<J „Postulaty Duszpasterskie”, s. 488.
10 Kościół wyzwala z niewoli materii (Podczas konsekracji kościoła św. Jakuba \r War-
szawie. 24 IX 1960). fw:J Stefan Kardynał Wyszyński - Prymas Polski, Nauczanie społeczne
1946-1981. Warszawa 1990, s. 146.
11 400-lecie Wyższego Seminarium Duchownego Hosianum. [w:] Z rozważali nad kulturą
ojczystą, s. 118.
463
ła wydobywa uśmiech Chrystusa w Piecie, zawsze świeży, zawsze nowy [...] jak
uśmiech Mony Lizy w płótnie Leonarda [,..]”6. Do twórczości Michała Anioła
Ks. Prymas wracał wielokrotnie gdy przychodziło mu rozważać rozmaite aspekty
twórczości. Na otwarciu wystawy milenijnej w Warszawie w czerwcu 1966 r. mówił:
,,[...] historia sztuki poucza, że ludzie znajdujący się w największej niedoli zdobywa-
li się na najwyższe porywy twórczości w dziedzinie sztuki - rzeźby, malarstwa,
architektury czy poezji. Nieraz wydaje się, że nie oglądalibyśmy owoców polotu
i natchnienia Michała Anioła, gdyby nie jego wielka męka. Nie mielibyśmy wspania-
łej, głębokiej myśli twórczej Norwida, gdyby nie jego bieda i straszliwe bolesne
przeżycia”7. Uwagi o ołtarzu Wita Stwosza w kościele Mariackim w Krakowie czy
o zniszczonym w czasie wojny obrazie Jakuba Palmy Młodszego w katedrze war-
szawskiej nie pozostawiają wątpliwości, że Ks. Prymas miał także znakomite roze-
znanie co do arcydzieł zgromadzonych w polskich świątyniach8.
Z przywołanego już wystąpienia do architektów w 1957 r. warto zacytować jesz-
cze jeden fragment, który uzmysławia dogłębną znajomość przez Prymasa początków
sztuki chrześcijańskiej i roli tradycji antyku: „[...] nie każdy artysta może podejmo-
wać każdy temat. Pod tym względem artysta nie jest wolnym. Odzyskuje wolność
dopiero wtedy, gdy uwierzy prawdzie odtwarzanej, gdy przeżyje i uczyni panią swe-
go serca, elementem trwałej swej duchowości. Podobnie rzecz się ma ze sztuką
chrześcijańską, która podlega ogólnym prawom twórczości [...]. Sztuka chrześcijańska
posłużyła się przecież formami sztuki pogańskiej. Widać to najlepiej w architekturze,
od bazyliki i Forum Romanum przez Rawennę do bazyliki św. Piotra na Watykanie.
Widać to i w rzeźbie czy malarstwie, od Diany Efeskiej, przez Madonny Bizantyj-
skie do Madonny Sykstyńskiej i Niepokalanej Murilla9. Kościół jest po to - głosił
w swoim kazaniu - aby wszystko chrzcił, jak ochrzcił stajnię betlejemską, termy
Karakalli, Palatyn, Kapitol i bazyliki imperatorów rzymskich, gotyk, renesans, barok
i dzisiejsze baraki, które przemienia w świątynie”10.
W homilii we Fromborku, jakby przygotowując rodaków do pielgrzymowania do
Wiecznego Miasta, Ks. Prymas przywoływał swój kościół tytularny - Santa Maria
in Trastevere (figura i znajdujące się w nim epitafium jednego z najznakomitszych
biskupów polskiego Renesansu - kardynała Stanisława Hozjusza11. W pięknym
kazaniu W 500 rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika przypomniał z kolei wojenne
losy dwóch słynnych warszawskich posągów: Kopernika i Chrystusa niosącego krzyż
6 Stefan Kardynał Wyszyński. Postulaty duszpasterskie wobec dzisiejszego budownictwa
kościelnego (Referat wygłoszony w czasie spotkania z. architektami i plastykami Warszawy
vr dniu 8 XI 1957, WAG 14, 1957, s. 487.
7 Otwarcie wystawy milenijnej w stolicy, [w: | Z rozważań nad kulturą ojczystą, s. 91.
s W 50-lecie sprowadzenia zwłok Henryka Sienkiewicza z Vevey do Warszawy. [w:] tamże,
s. 234.
<J „Postulaty Duszpasterskie”, s. 488.
10 Kościół wyzwala z niewoli materii (Podczas konsekracji kościoła św. Jakuba \r War-
szawie. 24 IX 1960). fw:J Stefan Kardynał Wyszyński - Prymas Polski, Nauczanie społeczne
1946-1981. Warszawa 1990, s. 146.
11 400-lecie Wyższego Seminarium Duchownego Hosianum. [w:] Z rozważali nad kulturą
ojczystą, s. 118.